Katar w ciąży może być objawem przeziębienia, alergii lub zmian hormonalnych. Bywa uciążliwy i negatywnie wpływa na samopoczucie kobiety ciężarnej. Co na katar w ciąży można bezpiecznie stosować? Jakie domowe sposoby na katar mogą pomóc złagodzić ten nieprzyjemny objaw?
NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne) — wskazania, działania, skutki uboczne, wykaz i lista leków bez recepty
Niesteroidowe leki przeciwzapalne to jedna z najpopularniejszych grup leków dostępnych bez recepty i na receptę. Ich podstawowe działanie skupia się na efekcie przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym. Niektóre z nich cieszą się popularnością kardiologii. Warto jednak wiedzieć, że długotrwałe ich stosowanie może prowadzić do licznych problemów nie tylko żołądkowych. Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat NLPZ — przeczytaj ten artykuł!
- NLPZ leki — co to jest?
- Działanie, właściwości i mechanizm działania NLPZ
- Mechanizm działania i leki NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne)
- Jak szybko i jak długo działają leki NLPZ?
- NLPZ leki — wskazania, czyli kiedy stosuje się te leki?
- W jakich chorobach stosuje się NLPZ?
- NLPZ na gorączkę i zbicie temperatury?
- NLPZ — skutki uboczne
- Który NLPZ najbardziej uszkadza górny odcinek przewodu pokarmowego?
- Niesteroidowe leki przeciwbólowe — przeciwwskazania
- Kto powinien unikać leków z grupy NLPZ i ich nie stosować?
- Czym zastąpić niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)?
- NLPZ — interakcje
- Z jakimi lekami NLPZ wchodzą w interakcje
- NLPZ a alkohol
- NLPZ — lista, podział i wykaz najpopularniejszych leków bez recepty
- NLPZ - pytania zadawane przez pacjentów
- Jak stosuje się NLPZ względem posiłku, na pusty żołądek czy po posiłku?
- Jaki jest najsilniejszy NLPZ — lek przeciwbólowy bez recepty?
- Jak długo mogę stosować tabletki przeciwzapalne?
- Z jakimi lekami nie mogę łączyć NLPZ lub zachować ostrożność?
- Od kilku dni stosuję ketoprofen w tabletkach, ale pobolewa mnie brzuch. Czy to wina tabletek?
- Czy mogę popijać kawą tabletki z paracetamolem czy aspiryną?
- Jakie są NLPZ na stawy i reumatyzm?
- Czy NLPZ wpływają na płodność?
- Czy mogą wpływać na wyniki badań lekarskich?
- Przy jakich chorobach należy uważać stosując NLPZ?
- NLPZ i koronawirus — czy istnieją przeciwwskazania?
- Czy istnieją rośliny, które działają jak NLPZ?
NLPZ leki — co to jest?
NLPZ, czyli niesteroidowe leki przeciwzapalne (ang. NSAIDs, nonsteroidal anti-inflammatory drugs) to rodzaj leków przeciwbólowych, które posiadają również potencjał przeciwzapalny i przeciwgorączkowy. Leki te stosuje się w dolegliwościach jak ból (np. głowy czy stawów), gorączka. Grupa NLPZ to wielu przedstawicieli o zróżnicowanej budowie chemicznej i czasie działania. Niektóre NLPZ można stosować u dzieci np. w postaci syropu czy czopków na gorączkę. NLPZ odgrywają istotną rolę w przeciwdziałaniu tworzenia się zakrzepów krwi. Niektóre z nich jak kwas acetylosalicylowy (aspiryna) wykorzystywane są w prewencji zakrzepów. Niesteroidowe leki przeciwzapalne często są kojarzone z uszkodzeniem górnego odcinka przewodu pokarmowego, wrzodami żołądka. Taki efekt wymaga zwykle długotrwałego stosowania NLPZ, niekiedy z innymi lekami jak doustne sterydy czy inne leki drażniące. Oprócz tego nadużywanie NLPZ może wiązać się ryzykiem uszkodzenia nerek czy wzrostami ciśnienia tętniczego. Leki te nie powodują przyzwyczajenia i są rzadko nadużywane. Nie posiadają działania odurzającego. Zobacz plastry przeciwbólowe i rozgrzewające - szczególnie, jeśli nie lubisz tabletek na ból.
Działanie, właściwości i mechanizm działania NLPZ
Podstawowe działanie NLPZ obejmuje łagodzenie bólu, obniżenie gorączki, redukcję stanu zapalnego. Oprócz tego wymienia się również działanie przeciwzakrzepowe, które występuje przy małych dawkach NLPZ, np. Acard 75 mg (znajdziesz go w tabletkach przeciw zakrzepom). Właściwości zmniejszające ból i gorączkę osiągane są przy wyższych dawkach (np. Polopiryna S 300 mg kwasu acetylosalicylowego). Działanie przeciwzapalne wymaga większych dawek jednorazowych i dobowych.
Mechanizm działania i leki NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne)
Sposób działania związany jest z hamowaniem przemiany tzw. eikozanoidów. Szlak ten zaczyna się od przemiany kwasu arachidonowego, który jest efektem przemian wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Jego przemiana związana jest z uwolnieniem tej substancji do krwioobiegu przez specjalne enzymy (fosfolipazę A), których reakcje zapoczątkowuje np. bradykinina, trombina (są one hamowane przez glikokortykosteroidy). Efektem przemian kwasu arachidonowego są prostaglandyny, prostacykliny i tromboksany.
Mechanizm działania NLPZ polega na hamowaniu enzymu cyklooksygenazy (COX), która występuje w 2óch wariantach: izoenzymy COX-1 i COX-2. Jeden z nich (COX-1) to enzym, który zawsze występuje w komórkach i jego hamowanie jest związane z występowaniem określonych skutków ubocznych tej grupy leków. Izoenzym COX-2 jest obecny i związany w procesie zapalnym. Hamowanie COX-2 odpowiada za działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne.
Jak szybko i jak długo działają leki NLPZ?
Efekt przeciwbólowy może pojawić się po kilkunastu minutach, pełna wartość terapeutyczna zwykle po 30 minutach — dotyczy to przede wszystkim postaci farmaceutycznych jak szybko rozpuszczające się tabletki jak np. Ibuprom RR. Najszybsze działanie osiągane jest przy zastrzykach. Efekt przeciwbólowy zależny jest również od umiejscowienia. Najwolniej leki te przesączają się do stawów, co związane są z budową ich struktur i unaczynieniem. Przykładowo efekt przeciwbólowy dla ketoprofenu osiągany jest po ok. godzinie od podania doustnego. Warto nadmienić, że całkowite usunięcie stanu zapalnego wymaga niekiedy kilkudniowej terapii. Gorączka z kolei może spaść już po 1 dawce leku, lecz nie należy oczekiwać, że temperatura wróci od razu do 36,6°C. Na jej obniżenie wpływa wiele czynników jak wrażliwość osobnicza na lek, etiologia gorączki, nawodnienie czy wiek pacjenta.
Leki NLPZ, niesteroidowe leki przeciwzapalne wykazują właściwości przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, przeciwzakrzepowe i zmniejszające stan zapalny. Aspiryna posiada kardioprotekcyjne właściwości, a niektóre NLPZ mogą blokować właściwości kwasu acetylosalicylowego, dlatego nie zaleca się ich łączenia.
NLPZ leki — wskazania, czyli kiedy stosuje się te leki?
Ze względu na swoje działanie leki z grupy NLPZ wykorzystuje się do eliminacji bólu o łagodnym, umiarkowanym nasileniu (np. ibuprofen). Metamizol sodowy (Pyralgina) stosowana jest w bólu o dużym nasileniu, gdy zawodzą słabsze leki z tej grupy. Oprócz tego wykorzystuje się działanie przeciwzapalne, które jest przydatne w stanach urazowych tkanek jak skręcenie. Oprócz tego łagodzą podwyższoną temperaturę w chorobach o podłożu infekcyjnym.
W jakich chorobach stosuje się NLPZ?
Wśród nich wymienia się dolegliwości stawowe (choroba zwyrodnieniowa stawów, reumatyzm, artropatie, zapalenie stawów, łokieć tenisisty, ból krzyża). Oprócz tego leki te stosuje się również do oka np. krople do oczu z diklofenakiem, które zapobiegają stanowi zapalnemu po operacji. Oprócz tego NLPZ stosuje się w codziennych sytuacjach jak ból głowy, migrena, bóle menstruacyjne, łagodne bóle stawowe (np. pleców, kolana), bóle zębów (również po zabiegach stomatologicznych jak np. ekstrakcja zęba). Małe dawki aspiryny wykazują działanie ochronne na serce. Niektóre NLPZ stosuje się również miejscowo w bólu gardła jak np. salicylan choliny (Cholinex, Otinum krople do uszu), flurbiprofen (Strepsils pastylki i aerozol).
NLPZ na gorączkę i zbicie temperatury?
NLPZ łagodzą gorączkę, dlatego wykorzystane są w celu jej obniżenia w przebiegu chorób wirusowych jak przeziębienie, grypa, a także tych pochodzenia bakteryjnego (np. angina paciorkowcowa). Zaleca się je również w okresie pooperacyjnym w redukcji bólu. Należy wspomnieć o aspirynie "Cardio", która wykazuje aktywność wobec płytek krwi - hamuje ich agregację.
NLPZ stosowane są również w celu zamknięcia przetrwałego przewodu tętniczego u noworodków (Botalla), który stanowi ok. 12% wrodzonych wad serca.
NLPZ — skutki uboczne
Wśród najczęściej spotykanych działań niepożądanych niesteroidowych leków przeciwzapalnych wymienia się te związane z przewodem pokarmowym (np. niestrawność, ból brzucha, krwawienia, nudności wymioty). Związane są one z mechanizmem działania NLPZ, który polega na hamowaniu specyficznych enzymów COX-1, co wpływa na zmniejszoną ochronę błony śluzowej żołądka. Nie bez znaczenia ma również odczyn tych leków (kwaśny), który bezpośrednio oddziałuje na śluzówkę żołądka. Działanie to nie jest charakterystyczne tylko dla podania doustnego - dotyczy również podania pozajelitowego i drogi doodbytniczej. Oprócz tego NLPZ mogą powodować zmiany w obrębie OUN, czego efektem jest senność. Wpływają również niekorzystnie na narządy jak wątroba czy nerki, a także mogą odpowiadać na uszkodzenie układu krwiotwórczego.
Nasilenie skutków ubocznych NLPZ jest większe przy długotrwałym stosowaniu i/lub dużych dawek!
Który NLPZ najbardziej uszkadza górny odcinek przewodu pokarmowego?
Większy potencjał uszkadzając błonę śluzową żołądka mają takie leki jak ketoprofen, piroksykam, aspiryna, naproksen czy indometacyna w porównaniu do ibuprofenu czy diklofenaku. Dlatego wiele z tych leków dostępnych jest w postaci tabletek dojelitowych (np. Polopiryna MAX, Polocard). Dodatkowo dłuższe stosowanie takich produktów wymusza na stosowaniu leków ochraniających żołądek (można je znaleźć w kategorii leki na zgagę, refluks, żołądek).
Niesteroidowe leki przeciwbólowe — przeciwwskazania
NLPZ należy stosować ostrożnie w przypadku takich dolegliwości jak zespół jelita drażliwego czy w przypadku rodzinnych historii związanych z dolegliwościami przewodu pokarmowego (problemy żołądkowo-jelitowe), które występowały w przeszłości lub występują obecnie.
Kto powinien unikać leków z grupy NLPZ i ich nie stosować?
Niesteroidowych leków przeciwzapalnych powinny unikać osoby, które w przeszłości lub obecnie zmagają się z krwawieniami z przewodu pokarmowego, wrzodem trawiennym czy chorobami wrzodowymi żołądka i/lub dwunastnicy, trudnym w stabilizacji ciśnieniu tętniczym. Oprócz tego wymienia się takie okoliczności jak współistniejące choroby nerek, chorobę Leśniowskiego-Crohna, WZJG, III trymestr ciąży. Inne przeciwwskazania to perforacja przewodu pokarmowego (m.in. wynikające ze stosowania NLPZ), niewydolności narządowe (np. wątroby), skaza krwotoczna.
Nadwrażliwość (alergia) na daną substancję stanowi bezwzględne przeciwwskazanie do stosowania NLPZ. Bardzo często może wystąpić również nadwrażliwość na innych przedstawicieli z tej grupy. Lekiem z wyboru jest paracetamol.
Czym zastąpić niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)?
Co zamiast NLPZ można stosować w przypadku bólu i stanu zapalnego? Niekiedy w łagodzeniu dolegliwości stawowych o etiologii reumatycznej stosuje się np. doustne sterydy. Są one jednak przepisywane jedynie przez lekarza i nie są dostępne bez recepty. Niekiedy w silnych bólach stosuje się tzw. opioidowe leki przeciwbólowe jak np. tramadol (tylko na receptę). Jeśli ból wynika np. z urazu warto pamiętać, że przykładanie zimnego kompresu (np. Nexcare Coldhot okład zimny-ciepły) zmniejsza odczuwanie bólu, łagodzi stan zapalny i przeciwdziała obrzękom, które towarzyszą miejscowym urazom. Niekiedy zamiast doustnej tabletki warto rozważyć np. maść z NLPZ, które w dawkach zwykle zalecanych nie powoduje ogólnoustrojowych skutków ubocznych. Jest to dobra alternatywa dla miejscowych urazów np. stawów. Oprócz tego w aptece bez recepty dostępne są maści na stłuczenia i urazy oraz chłodzące i rozgrzewające maści, które wykazują działanie zmniejszające ból i zwiększają ruchomość stawów np. końska maść rozgrzewająca i chłodząca.
NLPZ — interakcje
Leki z tej grupy wchodzą w interakcje z lekami przeciwzakrzepowymi jak pochodne heparyny, doustne kumaryny i escyna z kasztanowca (może to prowadzić do zwiększonego krwawienia). Leki te silnie łączą się z białkami krwi co ma znaczenie przy łącznym stosowaniu litu, metotraksatu (w obu ich przypadku dochodzi do nasilenia ich działania w tym skutków ubocznych na skutek wzrostu ich stężenia we krwi) i leków hipotensyjnych oraz moczopędnych (osłabia ich działanie).
Z jakimi lekami NLPZ wchodzą w interakcje
Oprócz wyżej wspomnianych leków należy wymienić doustne leki hipoglikemizujące, digoksynę, innych przedstawicieli NLPZ (np. deksketoprofen, deksibuprofen), chinolonami, sterydami i lekami przeciwdepresyjnymi SSRI (nasilenie skutków ubocznych ze strony przewodu pokarmowego).
Nie zaleca się łącznego stosowania kilku różnych leków z grupy NLPZ - może to wpływać na sumowanie się działań niepożądanych, co nie przekłada się na lepszy efekt terapeutyczny!
NLPZ a alkohol
Łączne stosowanie NLPZ i alkoholu jest szkodliwe i może nasilać działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego. Dodatkowo rośnie ryzyko krwawień w jego obrębie. Jest to szczególnie niezalecane u pacjentów z chorobami żołądka i jelit. Skutkami łącznego stosowania mogą być: bóle brzucha, smoliste stolce, fusowate wymioty, obecność krwi w kale, nudności, uczucie ciężaru.
NLPZ — lista, podział i wykaz najpopularniejszych leków bez recepty
Niesteroidowe leki przeciwzapalne można podzielić względem ich budowy chemicznej — to bardzo zróżnicowana grupa, w skład której wchodzą pochodne kwasy salicylowego, czyli salicylany jak kwas acetylosalicylowy, salicylamid. Jak również inne pochodne kwasów karboksylowych jak diklofenak, indometacyna, ketoprofen, naproksen, ibuprofen, flurbiprofen. Oprócz tego kolejna duża grupa to pochodne kwasów enolowych jak fenylbutazon, proksikam, meloksikam, a także substancje niebędące pochodnymi kwasów karboksylowych jak np. nabumeton czy nimesulid.
Inny podział NLPZ to taki, który uwzględnia aktywność wobec wspomnianych COX-1 i COX-2. Poniższa tabela wizualizuje to dokładniej.
Grupa i działanie względem COX |
Przedstawiciele |
NLPZ swoiście hamujący COX-1 |
małe dawki ASA |
NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 |
ASA, naproksen, ibuprofen, |
koksyby I generacji (hamują od 2 do 100 razy silniej COX-2 niż COX-1) |
nimesulid, meloksikam, celekoksyb |
koksyby II generacji (hamują 100 razy silniej COX-2 niż -1) |
etorykoksyb, celekoksyb |
Do NLPZ należy wiele popularnych leków, które dostępne są w postaci doustnej (tabletki, kapsułki, syrop), a także stosowania miejscowego (żel, maść, krople do ucha, pastylki i tabletki do ssania).
Poniżej zestawiono niektóre leki bez recepty należące do NLPZ
nazwa substancji czynnej |
przykładowe nazwy handlowe |
kwas acetylosalicylowy (ASA) |
Aspirin, Polopiryna, Acard, Polocard, Excedrin, Etopiryna |
ibuprofen |
Ibuprom, Ibum, Metafen, MIG, Ibufen, Dolgit, Nurofen |
deksibuprofen |
Seractil |
ketoprofen |
Ketonal, Ketolek, |
deksketoprofen |
Dexak, Dextin, Kerdex |
naproksen |
Aleve, Naxii, Nalgesin Mini |
diklofenak |
Olfen MAX, Voltaren, Glimbax, Olfen Patch, Itami |
metamizol (sodowy i magnezowy) |
Pyralgina, Vemonis, Gardan, Pyralgina Gorączka |
meloksykam |
Opokan, Aspicam Bio, Moilec, Mel |
Strepsils Intensive, Inovox Ultra, Polopiryna Gardło |
|
salicylamid |
Scorbolamid |
salicylan choliny |
Cholinex, Otinum, Ototalgin, Sachol |
etofenamat |
Traumon, Difortan |
salicylan metylu |
Bengay |
benzydamina |
Tantum Verde, Tantum Rosa, Hascosept |
Tabela. Niesteroidowe leki przeciwzapalne bez recepty - przegląd wybranych leków
NLPZ - pytania zadawane przez pacjentów
Poniżej zebrano jedne z częściej zadawanych pytań związanych ze stosowaniem leków NLPZ. Jeśli nie znalazłaś/eś odpowiedzi na swoje pytanie — zadaj je w komentarzu!
Jak stosuje się NLPZ względem posiłku, na pusty żołądek czy po posiłku?
Większość leków z tej grupy należy przyjmować w trakcie lub po posiłku co ogranicza drażniące działanie leku na żołądek. Niezależnie od posiłku stosuje się miejscowe leki z NLPZ jak żele czy krople do ucha.
Jaki jest najsilniejszy NLPZ — lek przeciwbólowy bez recepty?
W zależności od nasilenia dolegliwości stosuje się np. metamizol, który wskazany jest w bólach o (dużym) silnym nasileniu. Z kolei w dolegliwościach stawowych wskazuje się na ketoprofen, deksketoprofen, meloksykam.
Jak długo mogę stosować tabletki przeciwzapalne?
Z definicji leki te stosuje się możliwie najkrócej. Najczęściej bez konsultacji z lekarzem nie powinno ich się stosować dłużej niż tydzień i możliwie najmniejszą skuteczną dawkę.
Z jakimi lekami nie mogę łączyć NLPZ lub zachować ostrożność?
Niesteroidowe leki przeciwzapalne nie powinny być łączone z innymi przedstawicielami NLPZ. Dodatkowo leki te wypychają z połączeń z białkami wiele leków jak np. węglan litu, co skutkuje jego nasilonymi skutkami ubocznymi. Każdorazowo należy zapoznać się z ulotką, a w przypadku wątpliwości zgłosić się do lekarza lub farmaceuty.
Od kilku dni stosuję ketoprofen w tabletkach, ale pobolewa mnie brzuch. Czy to wina tabletek?
Leki z tej grupy mogą niekorzystnie oddziaływać na śluzówkę przewodu pokarmowego, czego objawami są bóle brzucha, niestrawność, zgaga. W przypadku ich dłuższego stosowania stosuje się tzw. IPP, czyli inhibitory pompy protonowej, które pomagają chronić żołądek. Możliwe, że jest to efekt stosowania NLPZ na pusty żołądek (dlatego zaleca się je po posiłku). W razie nasilenia objawów należy zasięgnąć porady specjalisty.
Czy mogę popijać kawą tabletki z paracetamolem czy aspiryną?
Niektóre leki mogą zawierać w swoim składzie kofeinę — występuje ona często z paracetamolem i aspiryną. Uniwersalnym płynem do popicia leków jest woda. Kawa u osób wrażliwych może również drażnić żołądek.
Jakie są NLPZ na stawy i reumatyzm?
W przypadku dolegliwości stawowych stosuje się takie substancje czynne jak naproksen, diklofenak, ketoprofen czy meloksykam (zobacz leki na stan zapalny i ból mięśni, kości i stawów). Dostępne są w postaci tabletek, a niektóre z nich również jako żele/maści. Opcją dodatkową będącym wsparciem są tabletki i saszetki na stawy z glukozaminą i kolagenem.
Czy NLPZ wpływają na płodność?
Leki te w okresie stosowania mogą obniżać płodność u kobiet. Działanie to ustępuje zwykle po zakończeniu stosowania NLPZ.
Czy mogą wpływać na wyniki badań lekarskich?
Leki przeciwbólowe należące do NLPZ mogą wpływać na wyniki prób wątrobowych, poziomu glukozy i fałszować stężenie hormonów tarczycy.
Przy jakich chorobach należy uważać stosując NLPZ?
Osoby mające problem z przewodem pokarmowym (np. choroba wrzodowa), leczące się na astmę lub które wykazały m.in. duszność po zastosowaniu NLPZ.
NLPZ i koronawirus — czy istnieją przeciwwskazania?
Dotychczasowe obserwacje pokazują, że pozytywny test na koronawirusa nie wyklucza stosowania tej grupy leków. W przeciwieństwie np. do ospy wietrznej, gdzie lekiem z wyboru na gorączkę jest paracetamol.
Czy istnieją rośliny, które działają jak NLPZ?
Niektóre rośliny przez zawartość określonych związków mogą wykazywać działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwagregacyjne. Wśród takich roślin wymienia się złocień maruna (stosowany na napięciowe i migrenowe bóle głowy) czy korę wierzby (zawiera ona pochodne salicylanów).
W przypadku każdego z leków należy zapoznać się z treścią ulotki — każda substancja czynna mimo należenia do tej samej grupy może posiadać specyficzna dla siebie przeciwwskazania, skutki uboczne, dawkowanie i środki ostrożności, które należy bezwzględnie zastosować.
Bibliografia
- Janiec, W. (2008). Farmakodynamika. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL. t. 2
- Gilman, A., Brunton, L., Parker, K., Blumenthal, D., Buczko, W., & Kramkowska, M. et al. (2010). Podręcznik farmakologii i terapii Goodmana i Gilmana. Lublin: Wydawnictwo Czelej.
- Framm, J., Chlebda, E., Maks, K., & Palczewska, W. (2007). Profile działania leków. Wrocław: MedPharm Polska.