Paracetamol - wskazania do zażywania
Tabletki, kapsułki i syropy z paracetamolem są wskazane do łagodzenia bólu głowy o różnej etiologii tj. pochodzeniu i wywołanych przez różne czynniki. Leki z tą substancją pomagają również na tzw. napięciowe dolegliwości bólowe głowy, a także inne bóle jak:
- ból zębów lub ząbkowanie u niemowląt i dzieci
- kostno-stawowe i mięśniowe
- gardła i ucha środkowego
- nerwobóle.
Paracetamol znajduje zastosowanie w bólu o małym do umiarkowanego nasilenia u dzieci i dorosłych.
Leki bez recepty z paracetamolem wykazują skuteczność w obniżaniu podwyższonej temperatury ciała przebiegającej w przeziębieniu i grypie, zatem wywołanej przez wirusy, w tym również biegunce wirusowej (tzw. grypa żołądkowa). To również bezpieczny lek na gorączkę
- w przebiegu ospy wietrznej
- po tonsillektomii (zabieg usunięcia migdałków).
- na podniesioną temperaturę będącą wynikiem szczepienia.
Paracetamol jest uważany za bezpieczny lek o szerokim indeksie terapeutycznym. Zależnie od dawki i/lub postaci farmaceutycznej paracetamol znajduje zastosowanie do łagodzenia bólu i redukcji wysokiej temperatury ciała u dzieci np. niemowląt od 3-6 miesiąca życia w postaci kropli lub syropu.
Jak działa paracetamol?
Substancja ta działa na specyficzny szlak kwasu arachidonowego, który prowadzi do wytwarzania prostaglandyn odpowiedzialnych m.in. za ból. Paracetamol hamuje przemiany prowadzące do produkcji prostaglandyn m.in. w mózgu. Oprócz tego działa na ośrodek regulujący temperaturę ciała znajdujący się w podwzgórzu (część mózgu). Dzięki temu wpływa na obniżenie wyższej niż fizjologiczna temperatura ciała zwykle na poziomie 36,6°C.
Jak bezpiecznie dawkować paracetamol?
Każdy lek z paracetamolem należy stosować zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania tego leku. Paracetamol może być stosowany doustnie, zależnie od wieku w formie syropu (zawiesiny doustnej) lub tabletek, kapsułek lub roztworu do wypicia w przypadku dorosłych i młodzieży (część tabletek z paracetamolem jest odpowiednia już dla dzieci powyżej 6. roku życia, które opanowały zdolność połykania tabletek).
Niezależnie od wieku leki z paracetamolem przyjmuje się możliwie najkrócej i w najmniejszej efektywnej dawce. Jeśli ból i/lub wysoka temperatura ciała po 3 dniach nie ustępują, należy zasięgnąć porady lekarza.
Jedzenie nie wpływa w znaczący sposób na efekt terapeutyczny paracetamolu, może go jedynie nieco opóźnić.
Osoby zmagające się z niewydolnością i zaburzeniami wątroby oraz nerek powinny odpowiednio zmniejszyć dawkę jednorazową i dobową.
Paracetamol to lek dostępny również w postaci czopków, co jest szczególnie pomocne w przypadku niemowląt i małych dzieci.
Działanie przeciwgorączkowe i przeciwbólowe paracetamolu osiąga się stosując te same dawki jednorazowe, a także maksymalną dawkę dobową.
Dawkowanie u osób dorosłych i młodzieży
Osoby dorosłe i młodzież powyżej 12. roku życia mogą sięgnąć po leki z paracetamolem w formie tabletek, kapsułek lub saszetek / tabletek musujących.
Typowa dawka jednorazowa i dobowa dla osoby dorosłej to 500-1000 mg 3-4 razy na dobę, gdzie odstęp czasowy między dawkami powinien wynosić co najmniej 4 godziny. Maksymalna dawka jednorazowa to 1000 mg np. 2 tabletki po 500 mg oraz 4 g na dobę, czyli 4000 mg w co najmniej 4 dawkach podzielonych nie częściej niż co 4 godziny.
Osoby w wieku 12-18 lat mogą przyjmować dobowo 2000 mg łącznie paracetamolu, co można przedstawić jako 4 razy po 500 mg.
Kluczowe i warta podsumowania jest kwestia dawkowanie tj. co ile podaje się paracetamol u dzieci i dorosłych? Nie częściej niż co 4 godziny - to najkrótszy odstęp czasu jaki trzeba zachować między dawkami. Zależnie od potrzeb leki z paracetamolem przyjmuje się w ciągu dnia 2-3 razy na dobę.
Nigdy nie należy przekraczać dobowej dawki leku.
Dawkowanie u dzieci i niemowląt
W przypadku małych dzieci leki z paracetamolem i ich dawka zależy nie tylko od kryterium wieku, ale również od masy ciała. Większość syropów na gorączkę dla dzieci z paracetamolem lub zawiesin doustnych jest dedykowana dla dzieci od 3. miesiąca, a także których masa ciała nie przekracza 40 kg (czyli zwykle do 12. roku życia).
Do większości leków dla dzieci z tą substancją dołączona jest osobna miarka np. w formie strzykawki doustnej umożliwiającej precyzyjne odmierzenie dawki dla niemowląt i dzieci.
Typowa i zalecana dawka paracetamolu nie może być podawana częściej niż co 4h. Zależnie od nasilenia objawów lek może być podawany co 6 godzin w nieco większych dawkach, co zawsze należy sprawdzić w ulotce syropu z paracetamolem, mimo, że zdecydowana większość ma identyczne stężenie tj. 40 mg/ml.
Przeciwwskazania dla leków z paracetamolem
Głównym przeciwwskazaniem do zażywania paracetamolu jest nadwrażliwość na ten składnik. Inne bezwzględne ograniczenia dla przyjmowania tego leku to ciężka niewydolność nerek lub wątroby.
Środki ostrożności przy używaniu leków z paracetamolem
Pacjenci zmagający się z chorobami nerek i/lub wątroby powinny mieć na uwadze, że w przypadku schorzeń tych narządów łatwiej dochodzi do przedawkowania i/lub nasilenia skutków ubocznych.
Oprócz tego nie można łączyć paracetamolu z alkoholem ze względu na realny wzrost ryzyka uszkodzenia wątroby. Środki z paracetamolem nie powinny być używane również w przypadku bólu głowy związanym z kacem, ponieważ poziom glutationu w wyniku spożycia alkoholu jest niższy, a z niego korzysta również wątroba metabolizując paracetamol.
Kto powinien zachować szczególną ostrożność stosując paracetamol?
Osoby, które zmagają się z chorobami wątroby i/lub nerek powinny zwrócić uwagę czy wytypowana dawka lub częstość jej powtarzania jest odpowiednia. Paracetamol jest lekiem metabolizowanym w wątrobie i wydalanym w dużym stopniu przez nerki. Ograniczona sprawność tych narządów może prowadzić do nasilenia skutków ubocznych tego leku lub prowadzić do zatrucia.
Osoby, które nadużywają alkohol powinny zwrócić szczególną uwagę na używanie tego leku, ponieważ alkoholizmowi mogą towarzyszyć choroby wątroby, które ograniczają i spowalniają metabolizm paracetamolu. Łączenie obu tych substancji na raz lub w nieodpowiednim odstępie czasu grozi dalszym uszkodzeniem wątroby.
Paracetamol w ciąży i przy karmieniu piersią
Tabletki i kapsułki z paracetamolem są bezpiecznym lekiem w czasie ciąży i karmienia piersią, jednak przed ich zastosowaniem należy zasięgnąć porady lekarza prowadzącego.
Preparaty paracetamolu i alkohol
Paracetamol jest lekiem przeciwgorączkowym i na ból, który podlega wątrobowemu metabolizmowi. Obejmuje go ten sam szlak, co metabolizm alkoholu. Obie substancje konkurują o te same substraty. W efekcie może dojść do uszkodzenia wątroby lub rośnie jego ryzyko.
Niezależnie od postaci leku paracetamol a piwo i mocniejsze alkohole nie powinny być łączone ze sobą w jednym czasie. Oprócz tego między spożyciem alkoholu i przyjęciem paracetamolu powinien minąć odpowiedni okres czasu dla zregenerowania wykorzystywanego w metabolizmie paracetamolu i alkoholu glutationu.
Czy można przedawkować paracetamol?
Paracetamol jest substancją, którą można przedawkować ze względu na to, że to jeden z najczęściej wybieranych leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. Jest obecny w wielu lekach o różnych nazwach i postaciach, a także dawkach. Przedawkowanie paracetamolu może prowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia wątroby, co jest zależne od reakcji osobniczej na lek, picia alkoholu i dawki przyjętej, a także innych leków mających wpływ na metabolizm paracetamolu. Objawy przedawkowania tej substancji obejmują m.in. bóle brzucha i tkliwość z uczuciem rozpierania w nadbrzuszu, nudności, zażółcenie skóry (związane z uszkodzeniem wątroby).
Do przedawkowania paracetamolu dochodzi najczęściej przypadkowo - wielu pacjentów może przyjmować kilka leków na dolegliwości gorączkowe lub bólowe zawierające ten sam składnik, czyli paracetamol.
Co robi się w przypadku przedawkowania paracetamolu?
Leczeniem przedawkowań zajmuje się lekarz. W przypadku podejrzenia przyjęcia zbyt dużej jednorazowej, dobowej lub użycia paracetamolu z alkoholem stosuje się leczenie objawowe (np. ochraniające na wątrobę - podanie acetylocysteiny) i detoksykacyjne z udziałem roztworu węgla aktywnego.
Pierwsze objawy przedawkowania pojawiają się zwykle kilka-kilkanaście godzin od spożycia zbyt dużej dawki. Ostre zatrucie jak i przewlekłe nadużywanie może doprowadzić do uszkodzenia wątroby. To jedno z toksycznych działań paracetamolu, które może ulec wzmocnieniu po jego łączeniu z alkoholem.
Przykładowe leki zawierające paracetamol
Dostępne są leki zawierające paracetamol bez dodatków i z dodatkowymi substancjami czynnymi dedykowanymi na katar, kaszel lub ułatwiające zasypianie. Częstym dodatkiem jest również kofeina, która wzmacnia działanie p/bólowe paracetamolu w przypadku niemigrenowych bólów głowy.
Oprócz tego paracetamol jest łączony z innymi substancjami przeciwbólowymi jak tramadol i kodeina (opioidowe środki przeciwbólowe). Wykorzystuje się potencjał p/bólowy oparty na innym mechanizmie w połączeniu z ibuprofenem, kwasem acetylosalicylowym, propyfenazonem.
W warunkach szpitalnych leki z paracetamolem są podawane w kroplówce.
Często zadawane pytania o lekach z paracetamolem
Co stosuje się zamiast paracetamolu u dzieci?
Jednym z leków, który można używać w przypadku bólu i/lub gorączki u dzieci i niemowląt jest ibuprofen. Nie należy go podawać do łagodzenia gorączki wynikającej z choroby jak ospa wietrzna.
Czy pokarm wpływa negatywnie na szybkość wchłaniania leku?
Jedzenie spowalnia proces wchłaniania leku, dlatego efekt terapeutyczny w postaci redukcji bólu i/lub gorączki może wystąpić później, ponieważ do efektu leczniczego potrzebne jest odpowiednie stężenie w organizmie.
Co jest lepsze na gorączkę i ból - paracetamol, ibuprofen, ketoprofen czy metamizol?
Lekiem pierwszego rzutu zależnie od wieku i choroby jest paracetamol lub ibuprofen, które łącznie można przyjmować naprzemiennie. Metamizol, czyli popularna pyralgina jest używana w gorączce opornej na stosowane leki przeciwgorączkowe pierwszego rzutu czyli paracetamol i ibuprofen, a także w bólu ostrym i silnym, gdzie standardowe leki nie przyniosły spodziewanego efektu terapeutycznego lub ze względu na przeciwwskazania nie mogą być zastosowane. Ketoprofen jest substancją zaliczaną do NLPZ, która jest wskazania przede wszystkim w bólu ostrym o lekkim nasileniu do łagodnego i nie ma zastosowania w gorączce.
Co na gorączkę przy ospie - ibuprofen czy paracetamol?
Lekiem na ból i gorączkę w przebiegu ospy wietrznej u dzieci jest paracetamol. Nie podaje się u nich ibuprofenu ze względu na wzrost ryzyka bakteryjnych nadkażeń skóry związanych z gronkowcem / paciorkowcami.
Czy paracetamol należy do typowych leków NLPZ?
Mając na względzie mechanizm działania paracetamol nie jest klasycznym lekiem z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Nie blokuje on obwodowego enzymu COX (cyklooksygenazy) warunkującej przemianę kwasu arachidonowego do prostaglandyn związanych m.in. z bólem.
W czym paracetamol jest lepszy od typowych leków należących do NLPZ?
Nie blokuje on obwodowej cyklooksygenazy, przez go nie wykazuje działania przeciwzakrzepowego tj. nie wpływa na agregację płytek i nie wykazuje działania przeciwzapalnego. Nie wywołuje typowych dla NLPZ działań niepożądanych np. nie wpływa negatywnie na produkcję ochronnej warstwy śluzowej w żołądku.
Czy paracetamol jest szkodliwy dla wątroby i żołądka?
W metabolizmie paracetamolu wątroba korzysta z glutationu. Jego nagmienne, częste stosowanie włącznie z nadużywaniem może prowadzić do uszkodzeń tego narządu. Wiąże się to z tym, że lek ten jest poddawany obocznemu szlakowi metabolicznemu, którego produktem jest substancja prowadząca do uszkodzenia wątroby. Dlatego też szczególnie niebezpieczne jest nadużywanie paracetamolu włącznie z alkoholem.
Paracetamol w porównaniu do większości leków z NLPZ nie wpływa na syntezę prostaglandyn odpowiedzialnych za produkcję warstwy ochronnej w żołądku. Oznacza to, że jego stosowanie nie zwiększa ryzyko uszkodzenia śluzówki żołądka. Jest to lek bezpieczny dla żołądka.
W jakich preparatach znajdę paracetamol?
Paracetamol to substancja czynna łączona z innymi składnikami np. na katar, kaszel, witaminą C na odporność i innymi składowymi na ból i gorączkę jak aspiryna, ibuprofen, propyfenazon. Dlatego składnik jak paracetamol tak często występuje w saszetkach na przeziębienie.