Czym jest katar?
Katar (nieżyt nosa) to stan zapalny błony śluzowej nosa spowodowany różnymi czynnikami. Objawy nieżytu nosa to przede wszystkim wyciek wydzieliny z nozdrzy, ale też obrzęk błony śluzowej nosa. Katar może mieć różną konsystencję, od wodnistego po gęsty i lepki, a także różny kolor - od przezroczystego po zielony. Towarzyszy mu często kichanie i swędzenie, a od nadmiernego dmuchania w chusteczkę, pojawia się również suchość wokół nosa.
Sam katar jest zazwyczaj objawem innego problemu takiego jak infekcja wirusowa, alergia czy infekcja bakteryjna. Czasem powód jest bardziej prozaiczny - u niektórych wystarczy niska temperatura lub ostra potrawa, aby pociekło z nosa. W zależności od przyczyny nieżytu nosa istnieją różne metody leczenia i łagodzenia jego objawów. Zobacz, co zrobić, aby świadomie rozpocząć terapię kataru.
Rodzaje kataru
Pierwszym krokiem do pozbycia się kataru jest określenie jego przyczyny. Jak stwierdzić, jaki katar mi dolega? Zaobserwuj rodzaj wydzieliny (gęsta czy lejąca) i kolor kataru. Zwróć też uwagę kiedy najczęściej cieknie ci z nosa i zastanów się, czy oprócz kataru masz jakieś inne objawy towarzyszące. Uzbrojony w te informacje, sprawdź jakie rodzaje kataru wyróżniamy.
Katar wirusowy
Wywołany jest infekcją wirusową (zwykle przeziębieniem i grypą) i plasuje się w czołówce najczęstszych przyczyn kataru. Objawy kataru wirusowego to wodnista wydzielina, stan podgorączkowy lub gorączka, kaszel i ból gardła. Jego leczenie jest zazwyczaj objawowe i obejmuje odpoczynek, nawadnianie oraz leki takie jak krople na katar, spray czy tabletki bez recepty.
Katar bakteryjny
Nieżyt nosa wywołany infekcją bakteryjną jest mniej powszechny niż katar wirusowy, ale może być bardziej uciążliwy. Objawia się on jako gęsty, żółty lub zielony katar, któremu może towarzyszyć gorączka, a nawet ból twarzy. Leczenie kataru bakteryjnego nieraz wymaga podania antybiotyków, które przepisuje lekarz.
Katar alergiczny (katar sienny)
Ten rodzaj kataru występuje w odpowiedzi na kontakt z alergenem. Jest to więc katar związany z kurzem, pyłkami, czy sierścią zwierząt. Błona śluzowa nosa reaguje na te substancje, wydzielając histaminę, co prowadzi do wystąpienia objawów kataru alergicznego, w tym bezbarwnej wydzieliny, kichania, swędzenia. Charakterystyczny dla tego rodzaju nieżytu nosa jest lejący się, przezroczysty katar. Leczenie kataru siennego obejmuje podawanie leków przeciwhistaminowych, łagodzących reakcję alergiczną.
Jeżeli nie jesteś pewny czy katar powoduje uczulenie możesz wykonać testy na alergię. Samodzielnie można sprawdzić alergię na sierść psa lub kota, kurz oraz pyłki.
Katar naczynioruchowy
Nie jest związany ze stanem zapalnym, a ze zmianą ciśnienia w naczyniach krwionośnych nosa. Poznasz go po typowych sytuacjach, w których występuje - po przejściu z zimnego do ciepłego pomieszczenia, przy kontakcie z mocnymi zapachami czy ostrymi potrawami. Można też powiedzieć, że jest to katar związany z zimą, ponieważ to właśnie wtedy najczęściej nas dotyka.
Katar polekowy
Wiąże się ze stosowaniem różnych leków. Najczęściej pojawia się u osób, które nadużywają kropli do nosa. Dlaczego tak się dzieje? Nos szybko przyzwyczaja się do kropli czy sprayu do nosa z substancją z rodziny sympatykomimetyków (oksymetazolina, ksylometazolina). Ponadto składniki te prowadzą do przesuszenia błony śluzowej, co paradoksalnie sprawia, że nos produkuje więcej nawilżającej wydzieliny. Jest to więc pętla katar → krople do nosa → sucha błona śluzowa → zwiększona produkcja wydzieliny → katar. Dlatego tak ważne jest, aby leki na katar w kroplach stosować maksymalnie przez 5-7 dni.
Kolor kataru - o czym świadczy?
Kolor wydzieliny z nosa może dostarczyć istotnych wskazówek na temat przyczyny kataru. Określenie tej przyczyny jest bardzo ważne na drodze pozbywania się kataru, ponieważ dzięki temu będziemy w stanie dobrać odpowiednie leczenie. Wydzielina może mieć różne barwy, które odznaczają się na białej chusteczce po wydmuchaniu nosa. Zaobserwować można:
-
przezroczysty katar,
-
biały katar,
-
żółty katar,
-
zielony katar,
-
czerwony katar,
-
pomarańczowy katar.
Biały lub przezroczysty katar wskazuje zwykle na problem wirusowy lub alergiczny. Jeśli dotyka nas katar żółty lub zielony, może to sugerować obecność infekcji bakteryjnej. Czerwony katar świadczy o tym, że w nosie obecna jest krew. Zdarza się to u osób ze słabymi naczynkami w nosie, które pękają pod wpływem ciśnienia wytworzonego przez wydmuchiwanie nosa. W takim przypadku pomyśl o lekach wzmacniających naczynia np. z rutyną czy diosminą. Ostatni, dość mało oczywisty kolor wydzieliny to pomarańczowy katar. Taki odcień może przyjąć wydzielina gdy krew zmiesza się z katarem żółtym lub białym.
W skrócie tak wyglądają możliwe przyczyny zmiany koloru wydzieliny z nosa:
Pamiętaj - kolor kataru to tylko jedna z wielu jego cech. Po samym kolorze nie można wnioskować jakiego rodzaju nieżyt nosa nas dotknął. Jeżeli nie jesteś pewny - zawsze warto zapytać o to lekarza.
Jak działają i co zawierają skuteczne leki na katar?
Leki na katar bez recepty posiadają w swoim składzie substancje należące do różnych grup terapeutycznych. Można je stosować jako leki na katar dla dorosłych i młodzieży, a część z nich będzie odpowiednia również dla dzieci. Substancje te cechują różne mechanizmy działania. Każdy lek ma swoje plusy i minusy, większą lub mniejszą skuteczność, a także większe lub mniejsze bezpieczeństwo stosowania. Próbując pozbyć się kataru, dobrze wiedzieć jakie leki oferuje apteka i jakie są ich ograniczenia. Co znajdziemy w preparatach na katar i zatoki?
Leki obkurczające błonę śluzową nosa
Należą tutaj sympatykomimetyki jak popularna ksylometazolina, oksymatazolina czy fenylefryna. Często wybieraną substancją zwężającą błonę śluzową nosa jest pseudoefedryna. Wśród łagodniejszych środków na katar możemy wyróżnić działający osmotycznie mannitol oraz hipertoniczną sól fizjologiczną.
O czym pamiętać, stosując te leki?
- sympatykomimetyki - stosuj maksymalnie 5 dni, aby uniknąć kataru polekowego i bezpiecznie stosować leki na katar;
- pseudoefedryna - stosuj maksymalnie 3 dni i nie zażywaj jej przed snem, ponieważ może pobudzać;
- mannitol i hipertoniczny roztwór wody morskiej - wybierz jeżeli szukasz łagodnego środka na katar.
Leki przeciwalergiczne na ciekły katar
Gdy powodem kataru jest alergia, skuteczne będę leki o działaniu przeciwalergicznym takie jak cetyryzyna, loratadyna, feksofenadyna. Alergeny zwiększają wydzielanie histaminy, która odpowiada za objawy kataru, łzawiące oczy, wysypki. Leki przeciwalergiczne hamują jej uwalnianie, co łagodzi lejący się katar.
O czym należy pamiętać, stosując te preparaty na katar? Wybieraj leki na katar z substancjami przeciwalergicznymi nowej generacji (np. desloratadyna, feksofenadyna, lewocetyryzyna, bilastyna), ponieważ rzadziej wywołują działanie niepożądane takie jak senność.
Łagodne sterydy donosowe bez recepty
Wokół sterydów narosło wiele mitów, a u części z nas pojawił się strach przed ich używaniem. Jednak sterydy na katar stosowane zgodnie z zaleceniami są bardzo skutecznym lekiem na katar. Aktualnie bez recepty dostępny jest furoinian mometazonu, który zmniejsza stan zapalny. Stosuje się go w katarze wywołanym alergią, czyli w katarze siennym.
O czym należy pamiętać stosując te środki na katar? Sterydy donosowe nie działają natychmiastowo - pierwsze pozytywne efekty pojawiają się po około 12 godzinach od aplikacji, a pełen efekt rozwija się w ciągu kilku dni. Nie porzucaj więc leku już po pierwszej dawce, z myślą, że nie działa. Ponadto, psikając aerozol do nosa, kieruj aplikator bardziej w stronę skrzydełek nosa, a nie przegrody. Pozwoli to uniknąć negatywnego wpływu sterydu na przegrodę.
Co jeszcze stosować na katar - inne substancje pomocne w katarze
Pomocniczo w zatkanym nosie można wykonać inhalacje z olejkami eterycznymi. Preparaty do inhalacji, jak olejki eteryczne działają przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo i przeciwzapalnie. Przy takich inhalacjach da się również szybko odczuć zwiększenie przepływu powietrza przez nos.
Przedłużający się katar i stosowane leki w aerozolu mogą wpłynąć na nasz nos przesuszająco. W takich sytuacjach zbawienne mogą okazać się preparaty na suchość w nosie z pantenolem, witaminą A, olejami, które działają regenerująco. W przypadku gdy nos jest maksymalnie zatkany lub podejrzewasz, że w zatokach zalega wydzielina, możesz wykonać irygacje nosa i zatok przy pomocy zestawu do irygacji. U noworodków zastosuj zaś odciągacze kataru lub aromatyczne plastry do naklejenia na ubranko czy pościel.
Leki na katar bez recepty - preparaty na katar z apteki
Po określeniu przyczyny kataru i wybraniu skutecznej substancji zwalczającej katar, został nam ostatni krok - dobór formy leku. Jak dobrze wiemy, apteki oferują szeroki wybór leków na katar. Dostępne są tabletki na katar bez recepty, spray i krople do nosa, inhalacje, a nawet maści rozgrzewające na katar. Czym charakteryzują się wymienione postacie leków na katar?
Spraye, psikacze i aerozole na katar
Aerozol na katar stanowi przeważającą część aptecznych preparatów na tą dolegliwość. Jest wygodny w stosowaniu - wystarczy skierować aplikator kolejno do obu dziurek nosa i uwolnić dawkę leku. Osoby, które biorą więcej medykamentów na co dzień, docenią, że spray na katar działa w miejscu podania i jedynie w niewielkim stopniu przenika do krwiobiegu. Dzięki temu ryzyko interakcji z innymi lekami jest bardzo niewielkie. Typowy aerozol na katar zawiera oksymetazolinę, ksylometazolinę lub steryd - furoinian mometazonu. Po ściśnięciu aerozola do nozdrza uwalniana jest mgiełka leku.
Krople do nosa na katar
Środki na zatkany nos często występują również jako krople na katar. W ich składzie znajduje się obkurczająca śluzówkę nosa ksylometazolina czy oksymetazolina. Aby użyć kropli na katar, trzeba odchylić głowę do tyłu, wprowadzić aplikator kropli do nozdrza i ścisnąć delikatnie opakowanie, bądź poczekać aż kropla sama wypłynie.
Silne tabletki na katar bez recepty
W postaci tabletek występują leki dla dorosłych i młodzieży na katar. Ich główną substancją aktywną jest zazwyczaj pseudoefedryna, której czasem towarzyszy dodatek substancji przeciwalergiczne. Tabletki na katar z pseudoefedryną do dobre rozwiązanie dla osób, które nie są pewne czy ich cieknący bądź zatkany nos to sprawka alergii lub infekcji. Dodatkowym atutem jest brak wpływu przesuszania śluzówki nosa, tak jak ma to miejsce w przypadku części sprayów. Dla alergików dostępne są również tabletki przeciwalergiczne, które uporają się z katarem.
Inhalacje na katar
Inhalacje przy pomocy olejków eterycznych są pomocne do oczyszczania górnych dróg oddechowych. Olejki eteryczne mają bowiem działanie przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne, a ich aromatyczny, intensywny zapach dobrze wpływa na zwiększenie przepływu powietrza przez nos. W aptekach można zaopatrzyć się w olejki eteryczne jednoskładnikowe jak olejek eukaliptusowy czy sosnowy lub złożone, które posiadają mieszankę kilku substancji olejkowych.
Kremy i maści na katar
Maść na katar? To może być dobre rozwiązanie. Maści na katar zawierają olejki eteryczne, które dzięki swoim przyjemnym, intensywnym zapachom odtykają nos. Wystarczy posmarować klatkę piersiową lub plecy. Dodatkowym plusem jest działanie rozgrzewające, które pomoże w bólach mięśni i stawów, a także ulży w chorobach infekcyjnych jak przeziębienie i grypa. Wśród leków na katar u dzieci od 3. roku życia można sięgnąć po tradycyjny sposób leczenia kataru, czyli maść majerankową, którą smaruje się pod nozdrzami malucha.
Jakie są domowe sposoby na katar?
Obok leków, istnieje wiele tradycyjnych, domowych sposobów na złagodzenie objawów kataru. Można je stosować jako jedyny plan na pozbycie się kataru lub dołączyć do stosowanych preparatów aptecznych. Opisane poniżej metody są tanie, bezpieczne i polecają się do stosowania w katarze każdego pochodzenia.
1. Nawadnianie - Picie dużej ilości płynów pomaga utrzymać błonę śluzową nosa nawilżoną, jest więc to najprostszy z domowych sposobów na katar.
2. Inhalacje - Korzystanie z inhalacji nad ciepłym płynem, np. wodą z dodatkiem kilku kropli olejku eterycznego, może pomóc w udrażnianiu dróg oddechowych i łagodzeniu objawów.
Nie dodawaj olejku eterycznego do nebulizatora! Olejki eteryczne przeznaczone są wyłącznie do inhalacji parowych. Do nebulizatora można wlać sól fizjologiczną - czystą lub wzbogaconą o składniki nawilżające (ektoina, kwas hialuronowy), bądź leki zalecone przez lekarza.
3. Nawilżacze powietrza - Wilgotne powietrze pomaga złagodzić objawy kataru. Stosowanie nawilżacza powietrza wpływa korzystnie nie tylko na stan naszego nosa, ale również nawilżenie reszty dróg oddechowych.
4. Ciepłe kompresy - Stosowanie takich środków jak ciepłe kompresy na okolice nosa i czoła może pomóc w łagodzeniu bólu i ucisku wywołanego zalegającą wydzieliną oraz poprawić krążenie krwi w tych okolicach.
5. Syrop z cebuli - Jest tradycyjnym, domowym sposobem na katar, po który sięgały nasze mamy i babcie. Cebula ma właściwości antywirusowe, może więc pomóc w walce z infekcją wywołującą katar.
Katar w pytaniach i odpowiedziach
Jak rozpoznać koniec kataru?
Koniec kataru można rozpoznać, gdy objawy takie jak wodnisty lub gęsty katar, kichanie i swędzenie nosa zaczynają stopniowo ustępować. Jeśli katar jest wynikiem infekcji wirusowej, zazwyczaj trwa od kilku dni do tygodnia i mija sam. W przypadku kataru alergicznego, objawy mogą zmniejszyć się po usunięciu alergenu lub po zastosowaniu leków przeciwhistaminowych. Jeśli objawy utrzymują się przez dłuższy czas lub nasilają się, warto skonsultować się z lekarzem, ponieważ mogą wskazywać na inną chorobę lub komplikacje.
Co na zatkany nos?
Zatkany nos wymaga środków które zwiększą przepływ powietrza i złagodzą obrzęk śluzówki nosa. Takie kryteria spełniają tabletki na katar bez recepty z pseudoefedryną lub krople do nosa z oksymetazoliną czy ksylometazoliną. Gdy przy zapchanych nosie obserwujesz też ból zatok, pomocne mogą być irygacje zatok lub leki na zatoki.
Co na cieknący katar?
Za cieknący nos zazwyczaj odpowiada alergia. To właśnie alergeny sprawiają, że z nosa wypływa lejący się, przezroczysty katar. Jeżeli wiesz, że jesteś alergikiem, to w pierwszej kolejności pomyśl o tabletkach na alergię lub o sprayu do nosa z substancją przeciwhistaminową lub sterydem. Wchodząc z domu, nie zapomnij wrzucić też do plecaka chusteczek higienicznych.
Co na katar w ciąży?
Większość leków na katar jest przeciwwskazana w ciąży i nie powinna być stosowana na własną rękę. Bezpieczną opcją w leczeniu nieżytu nosa spowodowanego infekcją będzie stosowanie preparatów na bazie mannitolu czy hipertonicznego roztworu soli morskiej. Wymienione substancje działają wyłącznie miejscowo i nie mają wpływu na rozwijające się dziecko, dlatego mogą być używane na katar z ciąży. Dobrze sięgnąć też po naturalne metody walki z infekcją bakteryjną czy wirusową - picie dużej ilości płynów, nawilżanie powietrza czy inhalacje z soli fizjologicznej.
Czemu mam katar z rana?
Katar z rana bardzo często występuje u alergików. Dlaczego tak się dzieje? Organizm produkuje w nocy dużą liczbę eozynofilów, bazofilów i interleukin. Są to komórki odpornościowe, które mają wpływ m.in. na reakcję alergiczną. Uczulenie u wielu osób objawia się katarem, który zbiera się przez noc.
Zatkana jedna dziurka w nosie - dlaczego?
Czemu katar jest w jednej dziurce? Przyczyny mogą różne. Jedną z nich, dość prozaiczną jest spanie na boku. Wtedy rano doświadczamy zatkanej dziurki w nosie tylko po jednej stronie. Częstym powodem jest także skrzywiona przegroda, która faworyzuje przepływ powietrza przez jedno nozdrze, drugie zaś ma tendencje do zatykania się. Czasem zatykający katar z jednej dziurki nosa może świadczyć o polipach nosa lub zakażeniu toczącym się w zatokach. Ważne też, aby zwrócić uwagę na nasze pociechy - gdy zatkany nos dotyka tylko jednej dziurki, można podejrzewać blokadę nozdrza np. przez małą zabawkę.
Dlaczego katar spływa do gardła?
Struktury nosa połączone są bezpośrednio z nosową częścią gardła. Katar, który powstaje w wyniku infekcji lub alergii będzie więc spływał albo przez nozdrza, albo właśnie po tylnej ścianie gardła. Również zapalenie zatok jest związane ze zwiększoną produkcją wydzieliny, która jako katar spływa do gardła.
Bibliografia
-
Schenkel, E. J. (2006, November). Effect of desloratadine on the control of morning symptoms in patients with seasonal and perennial allergic rhinitis. In Allergy and asthma proceedings (Vol. 27, No. 6, p. 465). OceanSide Publications.
-
Woods, L., & Craig, T. J. (2006). The importance of rhinitis on sleep, daytime somnolence, productivity and fatigue. Current opinion in pulmonary medicine, 12(6), 390-396.
-
Morice, A. H. (2004). Post-nasal drip syndrome—a symptom to be sniffed at?. Pulmonary pharmacology & therapeutics, 17(6), 343-345.
-
Tuszyński, P. K., Wydanie III, (2023). Leki pierwszego wyboru.
-
Tuszyński, P. K., Wydanie I, (2021). Pediatria okiem farmaceuty
-
https://go.drugbank.com/drugs/DB06694
-
https://go.drugbank.com/drugs/DB00852
