Katar w ciąży może być objawem przeziębienia, alergii lub zmian hormonalnych. Bywa uciążliwy i negatywnie wpływa na samopoczucie kobiety ciężarnej. Co na katar w ciąży można bezpiecznie stosować? Jakie domowe sposoby na katar mogą pomóc złagodzić ten nieprzyjemny objaw?
Zatrucie pokarmowe u dzieci i dorosłych - przyczyny, objawy, leczenie zatrucia przewodu pokarmowego
Szczyt zatruć pokarmowych ma miejsce najczęściej w okresie wakacyjnym. Może dotykać zarówno dzieci i dorosłych, u których objawy są podobne. Najczęściej przybiera ono postać jako łagodne zatrucie pokarmowe. Kluczowa w tego typy przypadkach jest dieta i leki. Czy wiesz jak leczyć się podczas zatrucia pokarmowego? Nie można lekceważyć zatruć pokarmowych, ponieważ mogą one prowadzić do groźnych powikłań. Jeśli chcesz wiedzieć więcej i nurtują Cię pytania jakie są objawy, przyczyny, rodzaje zatruć pokarmowych - przeczytaj artykuł poradnikowy Apteki Internetowej Galen.
- Co powoduje zatrucie pokarmowe?
- Pokarmy powodujące zatrucie pokarmowe
- Zatrucie pokarmowe dorosłych i dzieci - objawy
- Ile trwa zatrucie pokarmowe?
- Co na zatrucie pokarmowe?
- Leki na biegunkę przy zatruciu pokarmowym
- Leki na wymioty w zatruciu
- Zioła łagodzące zatrucie
- Antybiotyki na zatrucie pokarmowe
- Dieta w zatruciu pokarmowym
- Zatrucie pokarmowe a wizyta u lekarza
- Jak uniknąć zatrucia pokarmowego w przyszłości?
- Zatrucie pokarmowe w pytaniach i odpowiedziach
- Czy przy zatruciu pokarmowym występuje gorączka i dreszcze?
- Po jakim czasie od zjedzenia mogą pojawić się objawy zatrucia pokarmowego?
- Jakie są powikłania nieleczonego zatrucia pokarmowego?
- Czy istnieją skuteczne domowe sposoby na zatrucie żołądkowe lub pokarmowe?
- Czy zatrucie pokarmowe jest zaraźliwe?
- Jak identyfikuje się źródło zatrucia pokarmowego?
- Jakie zatrucie pokarmowe jest najpoważniejsze?
- Z czym można pomylić zatrucie pokarmowe?
- Czy możliwe jest całkowite wyleczenie zatrucia pokarmowego?
- Jak rozpoznać zatrucie pokarmowe?
Co powoduje zatrucie pokarmowe?
Zatrucie pokarmowe to dolegliwości obejmujące żołądkowo-jelitowe objawy o ostrym przebiegu związane ze spożyciem skażonej żywności. Za zatrucie pokarmowe dorosłych i dzieci odpowiadają bakterie i produkowane przez nie toksyny. Zależnie od czynnika etiologicznego (tj. przyczyny) można wyróżnić:
- wirusowe zatrucie pokarmowe np. u dzieci i wywołują rotawirusy
- zatrucie pokarmowe pochodzenia bakteryjnego wywołane Staphylococcus auerus, Salmonella, Y. enterolitica, E.coli, rzadziej Bacillus cereus, Clostridium perfringens i C. botlinum
- pasożytnicze zatrucie żołądkowe / pokarmowe związane z Giardia lamblia.
Pokarmy powodujące zatrucie pokarmowe
Jakie jedzenie jest potencjalnym czynnikiem ryzyka zatrucia pokarmowego? Wymienia się tutaj m.in.:
- gotowane i/lub smażone pokarmy jak ryż, makaron, kasze, wołowina, kurczak - B. cereus
- mleko, produkty mleczne i lody - S. aureus, Salmonella, E.coli, Shigella, Y.enterolitica
- indyk, kurczak - Salmonella, Campylobacter
- wieprzowina, szynka - S..aureus, Salmonella, Y. enterolitica
- sałatki, surówki i surowe warzywa - L.monocytogenes, E.coli
- surowe jaja, niedogotowane mięso - Salmonella
- źle przechowywana lub przygotowana żywność wekowana i konserwy - C. botulinum.
Czynnikiem najczęściej wywołującym zatrucie pokarmowe w Polsce jest Campylobacter związane ze spożyciem mleka nie poddanego pasteryzacji, mięsa poddanego nieodpowiedniej obróbce termicznej. Na równi występuje Salmonella będąca źródłem zatrucia przy spożywaniu owoców morza, jaj i produktów mlecznych np. lody.
Zatrucie pokarmowe dorosłych i dzieci - objawy
Zatrucie pokarmowe to zespół objawów, które pojawiają się nagle. Jakie są objawy zatrucia pokarmowego? Można je podzielić na objawy ze strony układu pokarmowego jak wymioty, ostre spastyczne / kolkowe bóle brzucha, nudności, biegunka (niekiedy krwista), wzdęcia i gazy. Kluczowe ze względów diagnostycznych są objawy ze strony układu nerwowego jak bóle i zawroty głowy, a w szczególności zaburzenie połykania, podwójne widzenie, co może sugerować zatrucia toksyną botulinową. Zatruciu mogą towarzyszyć objawy osłabienia (związane m.in. z odwodnieniem tj. utratą wody i elektrolitów przez biegunkę i/lub wymioty), gorączka i dreszcze (związana z toksynami, które są pirogenami tj. czynnikami wywołującymi gorączkę), ogólne złe samopoczucie, spadek apetytu.
Źle leczone zatrucie pokarmowe może prowadzić do konsekwencji jak przewlekłe zapalenie żołądka, jelit, wątroby.
Ile trwa zatrucie pokarmowe?
Najczęściej występuje łagodne zatrucie pokarmowe. Trwa ono zwykle 1-3 dni do tygodnia (np. w przypadku Campylobacter). Jest to zatem schorzenie krótkotrwałe, często ustępuje samoistnie, a niekiedy może wymagać łagodnej farmakoterapii i diety. Jej przebieg mogą złagodzić niektóre leki i preparaty bez recepty stosowane na układ pokarmowy. W przypadku osób chorych przewlekle, o obniżonej odporności przebieg zatrucia może wydłużyć się.
Co na zatrucie pokarmowe?
W przypadku zatrucia pokarmowego stosuje się przede wszystkim leczenie objawowe. Ma ono na celu poprawić komfort pacjenta i odpowiednio zmniejszyć wymioty, biegunkę, gorączkę, a także odpowiednio nawodnić, co chroni przed skutkami odwodnienia. Zatem leki na zatrucie pokarmowe to:
- leki przeciwbiegunkowe
- leki przeciwwymiotne
- zioła łagodzące biegunkę, wymioty, nudności
- antybiotyk.
Leki na biegunkę przy zatruciu pokarmowym
Typowe leki przeciwbiegunkowe przy zatruciu pokarmowym i występującego równolegle rozwolnieniu to preparaty zwalniające perystaltykę jak loperamid np. Stoperan, Laremid, Imodium Instant. Warto jednak wiedzieć, że stosowanie tego typu środków jest przeciwwskazane, jeśli zachodzi realne zagrożenie zatruciem jadem kiełbasianym. Ich zastosowanie może wydłużyć kontakt toksyny w przewodem pokarmowym i zwiększać jej wchłanianie. W większości zatrucie pokarmowe jest związane z aktywnością innych bakterii niż Clostridium botulinum. Inne leki łagodzące biegunkę u dzieci i dorosłych w zatruciu pokarmowym to:
- węgiel aktywny (leczniczy) - nieselektywny środek adsorbujący wiąże one na swojej powierzchni bakterie (zarówno te dobre i złe patogeny), a także toksyny, leki, substancje odżywcze np. witaminy i minerały. Zależnie od swojej postaci węgiel leczniczy może być dostępny w kapsułkach dla dzieci kilkuletnich i dorosłych, a także w syropie dla młodszych dzieci.
- drożdże Saccharomyces mają działanie przeciwbiegunkowe, dostępne są w postaci saszetek i kapsułek zarówno dla dzieci i dorosłych, można je stosować w przypadku ostrych biegunek i postaci nawracającej np. przy C. difficile.
- taniny - związki roślinne, które pomagają normować konsystencję stolca, a także chronią jelita przed przenikaniem do krążenia ogólnoustrojowego bakterii i toksyn, zależnie od postaci mogą być stosowane u dzieci (np. od 1. roku życia) i dorosłych.
- nifuroksazyd - związek o działaniu przeciwbakteryjnym do stosowania w biegunce zakaźnej u dzieci od 1. roku życia (syrop na receptę), tabletek / kapsułek od 6-7 r.ż. i dorosłych
- racekadotryl - w wersji bez recepty jako lek na ostrą biegunkę u dorosłych - w porównaniu do loperamidu nie zaburza pasażu jelitowego, działa jedynie w obrębie jelit - ogranicza sekrecję płynów do światła jelita, co pozwala uformować stolec
- diosmektyt - składnik o dużej lepkości, który powleka błony śluzowe ograniczając wchłanianie toksyn i ogranicza aktywność patogenów odpowiedzialnych za ostry przebieg biegunki, można go stosować u dzieci od 2. roku życia, występuje w wygodnej formie saszetek
Pomocniczo w zatruciu pokarmowym z biegunką podaje się również:
- maślan sodu (na biegunki infekcyjne) - chroni przed bakteryjnymi toksynami, wspiera regenerację nabłonka jelitowego i florę bakteryjną. Produkt ten jest zarejestrowany jako wyrób medyczny lub środek spożywczy do stosowania po konsultacji z lekarzem. To produkt dedykowany dla osób z IBS i zespołem jelita drażliwego. Jest dostępny w postaci kapsułek, tabletek, gdzie najlepszą opcją są formy dojelitowe maślanu sodu.
- probiotyki - uzupełniają zaburzoną florę jelitową w wyniku biegunki, niektóre z nich posiadają właściwości przeciwbiegunkowe, szczególnie pożądane są tutaj szczepy o udowodnionej aktywności w przypadku biegunek np. Lactobacillus plantarum, L. rhamnosus GG, L. acidophilus. Zależnie od producenta dostępne dla niemowląt w postaci kropli, dzieci starszych saszetek, młodzieży i dorosłych kapsułki.
- elektrolity - najczęściej w postaci tabletek lub saszetek do rozpuszczenia w wodzie, których celem jest nawodnienie organizmu przy znacznej utracie soli mineralnych związanych z biegunką i/lub wymiotami nie tylko przy zatruciu pokarmowym. Środki te dawkuje się w oparciu o masę ciała pacjenta, co ważne podaje się je małymi porcjami - spożycie dużej porcji może nasilić biegunkę/wymioty.
Leki na wymioty w zatruciu
Wybór leków przeciwwymiotnym bez recepty jest ograniczony. Największe działanie posiada dimenhydrynat, który jest stosowany w chorobie lokomocyjnej (np. Aviomarin), a także w łagodzeniu wymiotów związanych z lekami, a także jako środek ułatwiający zasypianie. Jego wadą jest to, że powoduje senność. Innym środkiem, który wykazuje potencjał hamujący wymioty jest imbir i jest przetwory. Jest to składnik bezpieczny m.in. dla kobiet w ciąży, które sięgają po niego przy porannych mdłościach. Silniejsze leki na wymioty do stosowania przy zatruciu to m.in. metoklopramid dostępny jedynie na receptę.
Zioła łagodzące zatrucie
Jednym z ziół łągodzących zatrucie pokarmowe jest wspomniany imbir, który łagodzi wymioty, poprawia komfort trawienny. Opcjonalne do stosowania w czasie zatrucia są również zioła jak:
- koper łagodzi wzdęcia i gazy
- mięta łagodnie wiatropędna, wspiera perystaltykę jelit
- rumianek ma właściwości rozkurczowe, może pomóc przy biegunce
- jagody posiadają działanie “zapierające”
- kora dębu - potencjał przeciwbiegunkowy ze względu na garbiniki, rzadko stosowany doustnie.
Antybiotyki na zatrucie pokarmowe
Antybiotyki i chemioterapeutyki są jednym z produktów leczniczych wydawanych na receptę, które mogą oddziaływać na przyczynę bakteryjnych zatruć pokarmowych. Są nieskuteczne w przypadku zatrucia pokarmowego wywołane przez wirusy, pasożyty i toksyny. W przypadku zatrucia bakteryjnego i towarzyszącej biegunce stosowany jest często ryfaksymina, która działa w jelitach, praktycznie nie wchłania się, sprawdza się w zakażeniach jelitowych o ostrym i przewlekłym przebiegu. Ryfaksymina działa na patogeny wywołujące zatrucie pokarmowe jak Salmonella, Shigella, E.coli, Klebsiella, Yersinia, Streptococcus, Staphylococcus.
Dieta w zatruciu pokarmowym
Niezależnie od choroby organizm musi mieć siły do walki z chorobą. Dlatego wiele osób ma wątpliwości co wolno jeść przy zatruciu pokarmowym?
W przypadku zatrucia pokarmowego warto podawać wartościowe tj. nawadniające płyny, w kwestii pokarmów stałych warto zrobić głodówkę 1-dniową. W dalszych dniach warto skupić się na spożywaniu lekkostrawnych posiłków, które należy spożywać w małych porcjach możliwie często. W pierwszej kolejności warto zamiast gotowanych i całych warzyw skupić się na zupie krem, kleikach ryżowych lub kaszkach. Część pacjentów ze względu na zawartość cukru chwali kisiel na zatrucie pokarmowe, oprócz tego jego konsystencja jest odpowiednia przy zatruciu. W dalszych dniach można rozważyć wprowadzenie sucharki, herbatniki, chrupki kukurydziane. Co omijać w diecie podczas zatrucia pokarmowego? Są to produkty fermentujące np. jabłka, gruszki, nektarynki, jogurty. Kluczowe jest odpowiednie nawadnianie, z pomocą przychodzą domowe i gotowe elektrolity w proszku z apteki.
Zatrucie pokarmowe a wizyta u lekarza
Łagodne zatrucie pokarmowe nie wymaga zwykle konsultacji z lekarzem. Wyjątkiem mogą być dzieci, które są bardziej wrażliwe na odwodnienie niż osoby dorosłe. Zatrucie żołądkowe może wymagać konsultacji z lekarzem w przypadku, gdy:
- objawy zatrucia pokarmowego nasilają się
- nieskuteczne są stosowane leki, zioła i preparaty bez recepty na zatrucie
- występują objawy neurologiczne (ograniczona świadomość i kontakt) mogące być efektem odwodnienia lub kryterium diagnostycznym dla zatrucia jadem kiełbasianym
- choruje więcej niż 1 osoba, co może sugerować zatrucie zbiorowe.
Na uwagę zasługuje fakt, że odwodnienie niesie szczególne ryzyko dla zdrowia i/lub życia nie tylko w przypadku zatrucia pokarmowego. Dlatego, jeśli u dziecka występują oznaki odwodnienia (np. zwiększona senność, utrudniony kontakt), do czego mogło przyczynić się zatrucie, warto zasięgnąć porady lekarza. Może istnieć konieczność nawodnienia za pomocą kroplówki.
Jak uniknąć zatrucia pokarmowego w przyszłości?
W ramach ochrony przed zatruciem pokarmowym warto mieć na uwadze kilka zasad bezpieczeństwa jak:
- dokładnie mycie pokarmów, nawet jeśli są poddawane obróbce termicznej
- dbanie o higienę rąk i dłoni przed, w trakcie i po przygotowywaniu pokarmów, a także utrzymywanie właściwej czystości podczas przygotowania posiłków
- dbanie o miejsce przechowywania żywności - spiżarnia, lodówka, zamrażalnik
- właściwe przechowywanie gotowej i surowej żywności - nie powinny leżeć obok siebie
- zwróć uwagę na termin przydatności do spożycia i nie jedz pokarmów, gdzie termin przydatności jest wyrażony jako “najlepiej spożyć do” i został przekroczony.
Szczególnie charakterystyczne są puszki i inne produkty konserwowe o wypukłym dnie, co może świadczyć o procesach fermentacyjnych wewnątrz opakowania. Nie należy spożywać takich produktów, ponieważ mogą być one źródłem jadu kiełbasianego.
Zatrucie pokarmowe w pytaniach i odpowiedziach
Zatruciu pokarmowemu towarzyszy szereg nieprzyjemnych objawów, które mogą budzić wątpliwości w zakresie leczenia. Poniżej zebraliśmy najczęściej zadawane pytania związane z zatruciem pokarmowym.
Czy przy zatruciu pokarmowym występuje gorączka i dreszcze?
Gorączka i dreszcze są jednymi z ogólnoustrojowych objawów, jakie mogą dotykać dzieci i dorosłych w trakcie zatrucia pokarmowego. W celu ich obniżenia pomocne są leki przeciwgorączkowe np. syrop z paracetamolem lub tabletki.
Po jakim czasie od zjedzenia mogą pojawić się objawy zatrucia pokarmowego?
Czas inkubacji zatrucia wynosi zwykle kilka godzin (dla S. aureus objawy mogą wystąpić już po 2óch godzinach, B.cereus - od 30 minut do 6 godzin od spożycia, E.coli), w przypadku toksyny botulinowej zatrucie może wystąpić do 48 godzin, a kilka dni wylęgania dotyczy takich bakterii jak Campylobacter spp. (2-4 dni czas wylęgania) i Yersinia spp.
Jakie są powikłania nieleczonego zatrucia pokarmowego?
Skutki zatrucia pokarmowego są zwykle łagodne i całkowicie odwracalne. Nieskuteczne lub nieleczone zatrucie pokarmowe może prowadzić do zagrażających zdrowiu i życiu zaburzeń wodno-elektrolitowych mogących prowadzić do zaburzeń pracy serca. Oprócz tego odnotowuje się zaostrzenie chorób przewlekłych, a także możliwy rozsiew zakażenia jelitowego włącznie z sepsą.
Czy istnieją skuteczne domowe sposoby na zatrucie żołądkowe lub pokarmowe?
Domowe metody leczenia zatrucia pokarmowego w dużej mierze ograniczają się do lekkiej diety, która jest konieczna w jego przebiegu. Kluczowe są lekkostrawne posiłki bazujące np. na ryżu, gotowanych warzywach jak marchewka i ziemniaki, makaron, produkty mączne.
Czy zatrucie pokarmowe jest zaraźliwe?
Zatrucie pokarmowe to nie jest choroba zakaźna, ich główną przyczyną jest spożycie pokarmu poddanego złej obróbce termicznej, a także źle przechowywanego i przygotowanego w niehigienicznych warunkach, gdzie zasady BHP są ignorowane.
Jak identyfikuje się źródło zatrucia pokarmowego?
Potwierdzenie uzyskuje się badając stolec chorego lub podejrzany pokarm w kierunku bakterii i/lub egzotoksyn. Oprócz tego na podstawie wywiadu lekarskiego obejmującego spożywane pokarmy i historię żywieniową, objawy i badanie fizykalne lekarz może z dużym prawdopodobieństwem podejrzewać zatrucie. Wskazówką mogą być również testy laboratoryjne
Jakie zatrucie pokarmowe jest najpoważniejsze?
Najbardziej groźne zatrucie pokarmowe wywołuje toksyna bakteryjna produkowana przez Clostridioides difficile (niegdyś Clostridium botulinum). Jest nią tzw. jad kiełbasiany znany również jako botulina lub toksyna botulinowa. Jej źródłem są konserwy, przetwory i miód. Znakiem rozpoznawczym dla źle przechowywanej żywności mogącej zawierać jad kiełbasiany są wybrzuszone konserwy i nakrętki w słoikach. Toksyna botulinowa jest szczególnie groźną toksyną, ponieważ powoduje porażenie mięśni, w tym mięśni odpowiedzialnych za oddychanie i funkcjonowanie serca, co może grozić jego zatrzymaniem, a także niewydolnością oddechową. Inne objawy dla zatrucia pokarmowego związanego z botuliną to silny skurczowy ból brzucha w dolnych kwadrantach, gorączka.
Z czym można pomylić zatrucie pokarmowe?
Niekiedy objawy zatrucia pokarmowego mogą wystąpić dopiero na następny dzień. Wiele objawów ze strony przewodu pokarmowego i występująca gorączka jest myląca, dlatego często mylone jest zatrucie pokarmowe a jelitówka (grypa jelitowa). Oprócz tego warto wziąć pod uwagę możliwość zatrucia innymi czynnikami jak leki lub grzyby.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie zatrucia pokarmowego?
Leczenie zatrucia przewodu pokarmowego zapewnia najczęściej objawowe leczenie, które wsparte jest dietą i właściwym nawodnieniem organizmu prowadząc do całkowitego zatrucia pokarmowego zarówno u dzieci i dorosłych.
Jak rozpoznać zatrucie pokarmowe?
Kluczową kwestią jest powiązanie czy występujące objawy zatrucia pokarmowego jak biegunka, wymioty, gorączka, dreszcze mogą być wywołane spożyciem określonego rodzaju pokarmu. Szczególną sytuacją wskazującą na zatrucie jest występowanie dolegliwości w grupie osób, które spożyły ten sam rodzaj pokarmu np. w danym lokalu gastronomicznym i związane z zatruciem symptomy wystąpiły po zbliżonym czasie.
Bibliografia
- Wallner, G., Dziki, A., & Dąbrowski, A. (2018). Zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego. Lublin: Wydawnictwo Czelej.
- Latkowski, B., Lukas, W., & Godycki-Ćwirko, M. (2017). Medycyna rodzinna. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
- Hahn, J., Skoczyńska, A., & Starczewska, A. (2015). Checklist choroby wewnętrzne. Wrocław: MedPharm Polska.
- https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/nie-zatruj-sobie-lata
- https://www.gov.pl/web/psse-wabrzezno/latem-uwazaj-na-zatrucia-pokarmowe