Co to są wymioty i co oznaczają?
Wymioty są odruchem obronnym, gdzie dochodzi do wydalania przez przełyk, gardło i usta treści pokarmowej z żołądka. Zwrócona z przewodu pokarmowego treść jest nazywana różnie (nie zawsze są to ładne określenia) np. wymiociny, rzygowiny. Zależnie od przyczyn mogą być one jednorazowym incydentem lub powtarzać się kilka razy w krótkim odstępie czasu np. w przypadku zatrucia jedzeniem, alkoholem, lekami, toksynami. Obecność wymiotów może świadczyć również o chorobach organicznych, czyli takich, gdzie doszło do istotnej zmiany w strukturach poszczególnych narządów (zwężenie światła jelit / przełyku) lub zaburzeniach czynnościowych np. refluks.
Za wymiotowanie u dziecka i dorosłych odpowiada pobudzenie specyficznego ośrodka w OUN, czyli mózgu. Ośrodek wymiotny zlokalizowany jest w pniu mózgu. Jego pobudzenie prowadzi do wystąpienia omawianego zjawiska. Czynnikiem, który bierze udział w pobudzeniu tego ośrodka mogą m.in. spożycie zepsutego i fermentującego jedzenia, a także stosowane leczenie np. chemioterapia w nowotworach.
Wymioty u dziecka – przyczyny
Wymioty należą do mało przyjemnych symptomów. Są mało specyficznym objawem nie tylko u dzieci, ale również u dorosłych. Dlatego istnieje bardzo wiele ich potencjalnych przyczyn. Jednym z częstszych jest zatrucie pokarmowe, leki, toksyny środowiskowe, a także kinetozy (np. wymioty związane z przemieszczaniem się autobusem, samochodem). Ze względu na naturę wymiotów ich przyczyny można podzielić na czynniki infekcyjne (np. bakteryjne, wirusowe, pasożytnicze), pokarmowe (związane ze spożytym pokarmem) i inne.
Pokarmowa przyczyna wymiotów u najmłodszych
Analizując przyczynowość dlaczego dziecko wymiotuje najwięcej wymienia się przyczyn "pokarmowych". Są one związane z istnieniem potencjalnych wad anatomicznych, szczególnie u niemowląt i małych dzieci. W związku z ich obecnością mogą pojawić się "chlustające wymioty" u niemowląt (przerostowe zwężenie odźwiernika - część graniczna między żołądkiem a jelitem). W grę wchodzą również wady w obrębie jelit jak zwężenie, niedrożność, wgłobienie, atrezja (zarośnięcie) lub choroby Hirschsprunga. Inne przyczyny związane z układem pokarmowym to choroba refluksowa przełyku (GERD), przekarmienie dziecka, nadwrażliwość na białka mleka krowiego. Kluczowe są również zmiany w obrębie żołądka i przełyku jak wspomniane zarośnięcie lub zwężenia na odcinku przełyku lub w żołądku, a także zaparcia, zapalenie wyrostka robaczkowego, choroby trzustki.
Przyczyny wymiotów a infekcje u dzieci
Bakterie i wirusy są jedną z możliwych i częstych przyczyn wymiotowania. Nie chodzi jedynie o zatrucie pokarmowe, gdzie w jedzeniu mogą znajdować się patogenne szczepy bakteryjne jak np. Salmonella, Escherichia coli, Shigella, które mogą wytwarzać egzotoksyny powodujące wymioty, ale również inne objawy jak ból brzucha i biegunka. Niejednokrotnie wymienione objawy są związane z grypą jelitową tzw. jelitówką. Nie można wykluczyć również tego, że patogeny mogą wywołać zapalenie błony śluzowej żołądka mogące się bezpośrednio przełożyć na wystąpienie wymiocin lub pośrednio. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że występowanie zarówno suchego lub mokrego kaszlu włącznie z ropnym zapaleniem zatok stanowi jedną z realnych przyczyn nudności u dzieci. Silny i suchy kaszel może drażnić tylną ścianę gardła, co prowadzi do wymiotów. W przypadku kaszlu mokrego i zapalenia zatok ilość połykanej przez dzieci flegmy może skutecznie drażnić prowadząc do wymiotów. Do tego może przyczyniać się wzrost ciśnienia w jamie brzusznej, który przekłada się na cofanie się zjedzonego posiłku. Niejednokrotnie bywa również tak, że część pasożytów może odpowiadać za wymioty (zobacz leki na pasożyty bez recepty).
Inne przyczyny dlaczego dziecko wymiotuje
Istotne znaczenie na występowanie wymiotowania ma choroba lokomocyjna i morska oraz inne kinetozy, czyli tzw. choroby ruchu, gdzie dochodzi do braku zgodności między sygnałami wzrokowymi i tymi płynącymi z błędnika, który odpowiada za równowagę. Za cofanie się spożytego jedzenia z żołądka, przez przełyk i jamę ustną odpowiadają leki np. stosowanie na pusty żołądek leków NLPZ, antybiotyków i preparatów wykrztuśnych / mukolitycznych. Jednym z ziół, które stymuluje ośrodek wymiotny jest ipekakuana o wdzięcznej nazwie wymiotnica, która w małych dawkach wzmaga produkcję śluzu i działa wykrztuśnie, a jej mało przyjemne działanie pojawia się po dużych dawkach. Roślina ta wpływa bezpośrednio na ośrodek wymiotny przez związek o nazwie emetyna. Uraz również może być potencjalną przyczyną, dlatego warto zwrócić uwagę, czy przed okresem z wymiotami nie wystąpił uraz mózgu z krwotokiem, a niekiedy prowadzi się również diagnostykę w kierunku guza mózgu.
Należy zwrócić uwagę, że część osób błędnie kwalifikuje wymioty u noworodków i niemowląt karmionych butelką. W rzeczywistości to zjawisko może odpowiadać rozwijający się przewód pokarmowy, a także zbyt wczesne kładzenie dziecka na plecach tuż po karmieniu. Jest tzw. ulewanie.
Objawy towarzyszące wymiotowaniu u dzieci
Wymiotowanie samo w sobie stanowi istotny objaw wykorzystywany do celów diagnostycznych chorób przewlekłych i ostrych. Bardzo często zdarza się, że wymioty występują bez gorączki i mogą trwać np. 1 dzień. Niekiedy mdłościom i wymiotowaniu towarzyszy np. gorączka u dziecka (w przebiegu grypy jelitowej), a także ból brzucha (często ostry, skurczowy) i/lub biegunka oraz uczucie pełności szczególnie przy niedrożności mechanicznej jelita. Równoległe występowanie rozwolnienia i wymiotowania może prowadzić do odwodnienia dziecka, co stanowi istotne zagrożenie dla życia i/lub zdrowia dziecka.
Żółciowe i nieżółciowe wymioty u niemowląt i dzieci
Rodzaj wymiotów, ich kolor, a niekiedy zapach może naprowadzić lekarza lub rodzica na potencjalną przyczynę. Najczęściej wyróżnia się typ
- żółciowy związany m.in. z chorobami trzustki, niedrożnością jelit (wgłobienie, zwężenie, zaczopowanie), w których stwierdza się obecność żółci - są zwykle w kolorze żółtym lub zielonym, a także wymioty o barwie ciemnozielonej
- nieżółciowy powiązane z nadmiernym karmieniem dziecka, alergiami pokarmowymi, chorobami układu oddechowego - mogą być przeźroczyste, lekko żółtawe, szczególnie jeśli pochodzą z żołądka.
W wymiocinach mogą znaleźć się również niestrawiony pokarm (np. niedokładnie przeżute jedzonko), nierozpuszczone tabletki, pasożyty, drobne ciała obce (np. dziecko mogło zjeść mały klocek lub element zabawki).
Obecność fusowatych, czarnych wymiocin lub z obecnością świeżej krwi powinny skończyć się wizytą u lekarza - może to świadczyć o perforacji ściany górnego odcinka lub dolnego przewodu pokarmowego dziecka.
Najważniejsze informacje o wymiotach u dzieci - najczęstsze przyczyny i sposoby na ich zatrzymanie
Lek na wymioty dla dzieci - preparaty przeciwwymiotne
Wybór preparatów bez recepty na wymioty dla dzieci jest dość ograniczony, warto jednak dodać, że nie jest to podstawa leczenia. Niejednokrotnie konkretna przyczyna jest trudna do uchwycenia i oprócz możliwości stosowania leków przeciw wymiotowaniu jest leczenie oparte na nawadnianiu. Abstrahując, że wymiotom towarzyszy często gorączka, biegunka, ból brzucha, na które stosuje się osobne preparaty równolegle z lekami na wymioty, środkami nawadniającymi tj. elektrolitami. Są to odpowiednio leki na gorączkę, preparaty przeciwbiegunkowe, produkty na ból brzucha. Oprócz tego pomocny może być zapisany przez lekarza antybiotyk, jeśli obraz kliniczny wskazuje np. na zatrucie bakteryjne.
Typowe leki na wymioty u dzieci to dimenhydrynat, difenhydramina, imbir i preparaty homeopatyczne:
- dimenhydrynat - zarejestrowany jako lek OTC, to stary preparat przeciwalergiczny, który wykazuje również działanie przeciwwymiotne i jest wykorzystywany w lekach na chorobę lokomocyjną, przykładem leku na wymioty z tą substancją jest Aviomarin
- difenhydramina - stary lek na alergię, obecnie dostępny w lekach złożonych z paracetamolem. np. Apap Noc
- imbir - dostępny w postaci pastylek do ssania, syropów, herbatek, cukierków, gdzie wykorzystuje się kłącze imbiru m.in. w dyspeptycznych dolegliwościach (tj. niestrawnościach), w celu pobudzenia apetytu i w symptomach choroby lokomocyjnej; preparaty z imbirem są stosowane również w mdłościach i nudnościach kobiet ciężarnych
- leki homeopatyczne np. Nux Vomica granulki, Heel Vomitusheel krople.
W przypadku występowania refluksu (GERD) u dzieci, które powodują wymioty nie należy stosować leków p/wymiotnych do ustalenia przyczyny zgagi.
Doustne środki nawadniające dla dzieci, które wymiotują
Warto pamiętać, że wymioty mogą łatwo prowadzić do odwodnienia, np. gdy dziecko wymiotuje w nocy i dodatkowo towarzyszy temu gorączka z biegunką. Dlatego do leczenia wymiotów u dzieci włącza się elektrolity do picia. Nawadnianie w przypadku wymiotowania i biegunki należy prowadzić w odpowiedni sposób - należy omijać podawania dużych porcji płynów do wypicia na raz. Zbyt duża porcja może zwyczajnie się nie przyjąć. Jednym z produktów dedykowanych do nawadniania niemowląt, dzieci i dorosłych są płyny nawadniające (saszetki lub gotowe roztwory), które mogą być lekami bez recepty lub środkami specjalnego przeznaczenia medycznego. Są wskazane w celu uzupełnienia utraconej porcji minerałów i wody na skutek wymiotów, biegunki i gorączki.
Dostarczanie płynu z elektrolitami jest leczeniem obowiązkowym w przebiegu wymiotowania, której może towarzyszyć gorączka i biegunka. Można je podawać przez jakiś czas po biegunce i wymiotach. Jeśli mimo stosowania elektrolitów u dziecka występuje wzmożone pragnienie i objawy świadczące o odwodnieniu, należy zgłosić się do szpitala, gdzie zostaną podane elektrolity pozajelitowo. Warto to również zrobić, gdy dziecko odmawia przyjmowania płynów i pokarmów.
Każda saszetka elektrolitów zawiera porcję glukozy (najprostsze źródło dające energię dla organizmu), a także potas, sód, chlorki, magnez, czyli podstawowe pierwiastki odpowiedzialne za równowagę wodno-elektrolitową, a także pracę układu nerwowego i mięśni.
Domowe sposoby na wymiotowanie u dzieci
W ramach domowych sposobów rodzice zastanawiają się co podać na wymioty dla dziecka. Wiele osób podczas uczucia mdłości i nudności zaleca picie coli (maksymalnie odgazowanej), wiedza ta opiera się głównie na “doświadczeniu” pacjentów niż dowodach naukowych. Trudo jednak negocjować z wymiotujacym dzieckiem, jeśli napój typu Cola ma pomóc (uwaga jednak na zawartość kofeiny). Jeśli dziecko poczuje się lepiej, warto pamiętać, że gwałtowne ruchy mogą nasilać mdłości, dlatego intensywna zabawa i wysiłek fizyczny należy czasowo zawiesić. Część rodziców sięga również do medycyny alternatywnej np. chińskiej, gdzie uciskanie określonych punktów na ciele może poprawić funkcjonowanie poszczególnych narządów.
Dieta lekkostrawna na wymioty
Typowym problemem u dziecka z mdłościami jest oczywiście dieta. Nadreaktywny żołądek nie jest w stanie przyjąć dużych porcji pokarmów ani nadto skomplikowanych, ciężkich i złożonych. Są to proste, często mocno węglowodanowe produkty, które łatwo strawić. Dlatego na samym początku, jeśli pojawi się nawet mały apetyt można podać suche tosty, herbatniki, biszkopty, słone krakersy lub paluszki, kleiki ryżowe, gotowane ziemniaki, płatki ryżowe, kasza kuskus / jaglana / manna. W dalszej kolejności można sięgnąć po gotowaną pierś z kurczaka lub rybę. W pokarmach tych nie powinny znaleźć się ostre i pikantne przyprawy. Opcjonalna jest również galaretka owocowa, cukierki imbirowo-miętowe.
Wymioty u dziecka – co robić i kiedy udać się do lekarza?
Wymioty należą do nieprzyjemnych objawów, które mogą mieć istotne konsekwencje zdrowotne, szczególnie w grupie rozwijających się dzieci. Jednym z nich jest odwodnienie organizmu, którego objawami są bóle głowy i/lub zawroty, ograniczona przytomność, wzmożone pragnienie, suchość w ustach i suche śluzówki, przyspieszone bicie serca.
Kiedy zgłosić się do lekarza z dzieckiem - badania w kierunku wymiotów
Lekarz w ramach konsultacji przeprowadza dokładny wywiad, który obejmuje pytania o dotychczasowy sposób żywienia i ewentualnego leczenia. Oprócz tego pomocne mogą być badania począwszy od morfologii krwi przez badania panelu metabolicznego (np. enzymy wątrobowe), a także badania obrazowe np. płaskie zdjęcie brzucha RTG lub USG brzucha. Konieczne mogą okazać się również badania neurologiczne, w tym rezonans / tomografia, jeśli doszło do urazu głowy. Niekiedy wykonuje się również badania serologiczne jak punkcja płynu mózgowo-rdzeniowego w celu wykrycia określonych bakterii lub wirusów.
Wymioty u małych dzieci są najczęściej związane z karmieniem lub grypą jelitową. Jeśli u małego, rocznego, 6-miesięcznego dziecka wymiociny utrzymują się dłużej niż doba, nie ustępują wcale, należy skonsultować się z lekarzem, pamiętając o potrzebie nawadniania dziecka.
Wymioty u dzieci i niemowląt - często zadawane pytania
Czy biegunka i wymioty to częste połączenie objawów u dzieci?
Biegunka i wymiotowanie to częste zestawienie w przypadku zatrucia pokarmowego, a także grypy żołądkowej (jelitowej). Niekiedy może im dodatkowo towarzyszyć podniesiona temperatura i dolegliwości bólowe brzucha.
Co podać dziecku z gorączką i wymiotami?
Zależnie od wieku dziecka można podać krople z imbirem lub Aviomarin w połączeniu z paracetamolem - odpowiednio w tabletkach lub syropie.
Co jest lepsze domowe sposoby na wymioty czy leki przeciwwymiotne z apteki?
Najlepszym sposobem leczenia wymiotów jest połączenie obu metod. Leki pomogą uporać się z uczuciem mdłości i ograniczają częstość występowania wymiotów wraz z ich nasileniem, przy okazji redukując gorączkę lub biegunkę (jeśli potrzeba). Domowe sposoby uzupełniają profil działania wielu leków, również w zakresie diety i nawodnienia dziecka.
Czy odwodnienie u dziecka jest istotnym lub nawet zagrażającym życiu objawem?
Tak, ponieważ niedostateczna podaż płynów wpływa negatywnie na sprawność wszystkich układów człowieka. Prowadzi do wzrostu ciśnienia, przyspieszonego rytmu serca mogącego przejść w nieregularny. To również zaburzenia funkcjonowania mięśni - nie tylko szkieletowych, ale również odpowiedzialnych za oddychanie.
Czy choroba morska tak samo jak lokomocyjna może wywoływać nudności i wymioty u dzieci?
Choroba morska, lokomocyjna czy powietrzna to tzw. kinetozy, czyli choroby ruchu mogące wpływać na wystąpienie wymiotów u dzieci. Dochodzi do nich na skutek sprzecznych sygnałów pochodzących od błędnika i oczu. Zobacz leki na chorobę lokomocyjną dla dzieci.
Czy obecność guza mózgu może wpłynąć na wystąpienie wymiotów?
Guz mózgu zależnie od wielkości i lokalizacji może w sposób bezpośredni lub pośredni wpływać na wymiotny ośrodek położony w rdzeniu przedłużonym, co prowadzi do wymiotowania związanego np. z wysokim ciśnienie wewnątrz czaszki.
Jakie są pozainfekcyjne przyczyny wymiotów u dzieci?
Nieinfekcyjne przyczyny wymiotów to m.in. leki, alergie, choroba lokomocyjna / powietrzna / morska, a także środki ochrony roślin.
Jakie są konsekwencje i powikłania częstych wymiotów u dzieci?
Częste wymiotowanie u dzieci może być realną przyczyną niedożywienia, które przekłada się na opóźnienie w rozwoju dziecka. spadek masy ciała, dziecko staje się wychudzone
Jakie są leki na receptę na wymioty dla dzieci?
W przypadku wymiotów stosuje się leki zawierające ondansetron jako preparat łagodzący wymioty w przypadku chemioterapii.
Jak długo mogą trwać wymioty u dzieci?
Co do zasady powinny one trwać jak najkrócej. Można mówić o sporadycznych jednodniowych wymiotach, które występują najczęściej. To zwykle epizody sporadyczne, zdarzają się podczas wyjazdów wakacyjnych. W przypadku grypy jelitowej wymiotowanie może trwać dłużej, gdzie zależnie od reszty objawów i stosowanego leczenia konieczna może być wizyta u lekarza, leczenie szpitalne lub ambulatoryjne.
Czy kolor wymiotów u dziecka ma znaczenie?
Kolor wymiocin, ich wygląd dostarczają istotnych informacji zacieśniając możliwe przyczyny ich występowania. Często w przypadku nich występuje typ żółciowy (zawiera żółto-zieloną żółć), typ nieżółciowy (niekiedy przezroczysty, z obecnością resztek pokarmowych). Szczególnie groźne są fusowate lub jasnoczerwone wymiociny mogące świadczyć o krwawieniu w układzie pokarmowym.
Co oznacza gdy występują wymioty z gęstą śliną u niemowlaka?
Mogą oznaczać potencjalną niedrożność powyżej żołądka np. związaną ze zwężeniem odcinka przełyku. Może przyczynić się do tego połknięcie ciała obcego.
Co oznacza zwracanie u dzieci świeżo spożytego pokarmu?
To zjawisko nazywa się ulewaniem i wiąże się z nie do końca rozwiniętym tj. niedojrzałością przewodu pokarmowego i łatwością do uciekania treści pokarmowej związanej ze zwieraczem przełyku. W ulewaniu stosuje się specjalne zagęstniki żywności (np. Bebilon Nutriton), a samo ulewanie nie wpływa na rozwój czy masę urodzeniową dziecka. Ulewanie ma również związek z nadmiernym połykaniem powietrza lub przejedzeniem u dziecka. Występuje zwykle u dzieci do 12. miesiąca życia.
Bibliografia
- Wallner, G., Dziki, A., & Dąbrowski, A. (2018). Zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego. Lublin: Wydawnictwo Czelej.
- Schilcher, H., & Dorsch, W. (2010). Ziołolecznictwo w pediatrii Podręcznik dla lekarzy i farmaceutów. Wrocław: MedPharm Polska.
- Rutter, P., Pluta, J., & Błaszczyna, N. (2018). Opieka farmaceutyczna. Wrocław: Edra Urban & Partner.
- Lennecke, K., Hagel, K., Przondziono, K., Filipek, B., Orłowska, A., & Smolińska, M. (2018). Opieka farmaceutyczna w samoleczeniu wybranych chorób. Wrocław: MedPharm Polska.
