Co to jest oparzenie słoneczne
Oparzenie słoneczne można opisać jako silne uszkodzenie skóry pod wpływem promieni słonecznych. Ta uciążliwa dolegliwość występuje niezmiernie często – wiele osób doświadcza spalonej skóry od słońca nawet co roku i to nie jeden, a kilka razy w ciągu sezonu. W USA każdego roku około 33 tysiące osób zgłasza się do lekarza z oparzeniami po opalaniu i ekspozycji na słońce. Szczęśliwie większość oparzeń ustępuje samoistnie.
Kiedy ryzyko oparzeń jest wysokie? Jeżeli:
- masz jasną karnację, oczy i włosy,
- pracujesz na świeżym powietrzu,
- przebywasz w mocno nasłonecznionej strefie klimatycznej (np. w tropikach),
- twoja skóra jest wilgotna, np. podczas pływania w jeziorze czy na otwartym basenie,
- na zewnątrz wieje wiatr, który maskuje wysoką temperaturę zwykle związaną z dużym promieniowaniem UV,
- przebywasz wysoko w górach, gdzie promieniowanie jest znaczne na większych wysokościach, a dodatkowo śnieg odbija promienie słońca, które mogą prowadzić do poparzonej twarzy,
- łączysz opalanie z alkoholem, który zwiększa ryzyko spalenia skóry,
- przyjmujesz leki fotouczulające.
Leki, które zwiększają ryzyko oparzeń po słoneczku to doustnie tabletki lub miejscowo aplikowane maści przeciwbólowe jak ketoprofen, ibuprofen i naproksen, izotretynoina, antybiotyki z grupy tetracyklin, cyprofloksacyna, leki moczopędne w tym furosemid i hydrochlorotiazyd, przeciwarytmiczny amiodaron, przeciwpsychotyczna promazyna.
Jak powstaje oparzenie słoneczne
Oparzenie słoneczne powstaje na skutek narażenia skóry na promieniowanie wytwarzane przez słonko – dokładnie jest to promieniowanie UV. Uszkadza ono naskórek i w mniejszym stopniu głębszą warstwę skóry – skórę właściwą. Organizm, w odpowiedzi na powstałe mikrourazy zarządza postawienie układu odpornościowego w stan gotowości i wtedy zaczyna rozwijać się reakcja zapalna, związana m.in. z zaczerwieniem, bólem i obrzękiem skóry.
Im dłuższa kąpiel słoneczna i im wyższe natężenie promieniowania UV, tym większe ryzyko spalonej skóry głowy, twarzy, ciała.
Mało osób wie, że promieniowanie ultrafioletowe można podzielić na 2 rodzaje:
- Promieniowanie UVA – trafia głęboko, aż do skóry właściwej. Przyczynia się do powstawania wolnych rodników, a następnie do starzenia skóry i powstawania zmarszczek. Promieniowanie UVA przenika przez szyby i okna, przez co może dotknąć nas nawet w pomieszczeniach i w samochodzie.
- Promieniowanie UVB – zatrzymuje się na naskórku. Odgrywa zdecydowanie większą rolę w oparzeniach słonecznych, bowiem wywołuje charakterystyczny czerwony rumień, niszczy komórki naskórka, naczynia krwionośne, a na poziomie komórkowym może wywoływać uszkodzenia DNA.
Dlatego sięgając po krem z filtrem SPF, zadbaj, aby hamował on zarówno promieniowanie UVA, jak i UVB. Oparzeniom słonecznym zdecydowanie lepiej zapobiegać, niż je leczyć. Poza tym – krem przeciwsłoneczny, to najlepszy preparat przeciw zmarszczkom.
Objawy poparzenia słonecznego
Pierwsze objawy poparzenia słonecznego pojawiają się po około 3-4 godzinach od działania promieni słonecznych. Objawy są bardzo charakterystyczne i myślę, że wszystkim dobrze znane. Po spaleniu skóry na słońcu pojawia się:
- zaczerwienienie skóry – powstałe przez poszerzenie naczyń krwionośnych,
- obrzęk – spowodowany przez większą przepuszczalność naczyń krwionośnych,
- ból – przy dotyku; tkliwość skóry,
- pęcherze po opalaniu – wypełnione płynem bąble mogą pojawić się od kilku godzin do kilku dni od opalania,
- stan zapalny – objawiający się gorącą w dotyku skórą,
- swędzenie i łuszczenie się skóry – w końcowym etapie leczenia skóry, po wyblaknięciu rumienia.
Przy cięższym oparzeniu słonecznym, objawy obejmują już nie tylko skórę. Wymienić należy:
- ból głowy,
- nudności,
- gorączkę i dreszcze,
- odwodnienie.
Pamiętaj! Mocny ból głowy, gorączka, nudności i wymioty oraz przyspieszony puls to również objawy udaru cieplnego, który często może towarzyszyć oparzeniom słonecznym. Jeżeli podejrzewasz udar, koniecznie zwróć się po natychmiastową pomoc lekarską.
Dlaczego opalanie i nadmierna wystawianie się na słoneczko jest szkodliwe?
Cykliczne oparzenia i narażenie na słońce prowadzi do szybszego starzenia się skóry, a liczne uszkodzenia DNA w komórkach predysponują do rozwoju czerniaka i innych nowotworów. Nie można również zapomnieć o zwiększeniu ryzyka powstania zaćmy, czyli popularnej choroby narządu wzroku. Osoby, które cierpią na cyklicznie pojawiającą się opryszczkę wargową, mogą spodziewać się też prawdopodobnego nawrotu choroby po zbyt intensywnym opalaniu. Pamiętaj również, że efekty promieniowania UV się kumulują – oparzenia słoneczne, których doświadczałeś w swoim życiu, mogą zaowocować licznymi zmarszczkami i przebarwieniami na skórze.
Jak wyglądają oparzenia słoneczne – zdjęcia
Jak wygląda oparzenie słoneczne? Zwykle jest to czerwona, bolesna i gorąca w dotyku skóra w tym miejscu, które było odkryte i wystawione na słońce.
Najczęściej można spotkać się z oparzeniem słonecznym na twarzy. Powód jest prozaiczny – wychodząc na dwór, twarz zasłaniamy bardzo rzadko. Zranieniu może ulec nie tylko czoło, policzki czy nos, ale również usta i uszy, o których rzadziej się pamięta. W przypadku ust warto zaopatrzyć się w pomadkę ochronną z filtrem SPF przed wyjściem na dłuższy spacer.
Tak samo często spalona jest skóra głowy. Dotyczy to szczególnie mężczyzn, którzy preferują golenie się na łyso lub którzy mają przerzedzoną fryzurę. Masz gołą głowę? Nie zapomnij zaaplikować kremu na skórę także w tym miejscu lub załóż czapkę, kapelusz, chustkę.
W lecie rumień słoneczny może pojawić się na każdym skrawku odsłoniętego ciała. Uważaj szczególnie na kark, plecy i ramiona, które przyjmują największy impet promieniowania UV, gdy stoimy lub siedzimy.
Stopnie oparzeń słonecznych
Podobnie jak zwykłe oparzenia np. termiczne czy chemiczne, spalenie przez słońce również można podzielić na 3 stopnie.
Oparzenie słoneczne 1 stopnia
Stanowi największą ilość oparzeń słonecznych. Charakterystyczny dla niego jest rumień, czyli zaczerwienienie skóry i obrzęk. Ból może być nieznaczny do dużego. Oparzenie słoneczne I stopnia zazwyczaj nie wymaga interwencji lekarza i po kilku dniach samo znika, pozostawiając opaleniznę. Choć może przysporzyć nam kilku dni cierpienia.
Oparzenie słoneczne 2 stopnia
Przy oparzeniu słonecznym 2 stopnia oprócz rumienia słonecznego i obrzęku pojawiają się pęcherzyki z płynem surowiczym na skórze. Ból towarzyszący zranionej skórze jest znaczny i może utrzymywać się długo. Jeżeli jest bardzo dotkliwy, zwróć się do lekarza. Na szczęście przy prawidłowej pielęgnacji oparzenie słoneczne II stopnia nie pozostawia blizn.
Pamiętaj, aby nie przebijać samodzielnie bąbli po opalaniu – są one naturalnym opatrunkiem dla skóry. Ich przebicie może prowadzić do silnego bólu i zwiększa ryzyko zakażenia. Wyjątek stanowi kłopotliwe umiejscowienie pęcherzy wypełnionych płynem surowiczym. Jeżeli bąbel znajduje się on w takim obszarze ciała, że z dużym prawdopodobieństwem pęknie sam, to lepiej zawczasu przekłuj go sterylną igiełką i zdezynfekuj środkiem odkażającym z oktenidyną. Usuwanie całego pęcherza (a nie tylko nakłucie), może przysporzyć Ci więcej bólu niż pożytku, a w dodatku ryzykujesz zyskaniem większej blizny.
Oparzenie słoneczne 3 stopnia
Pojawiają się naprawdę niezmiernie rzadko. Po czym je poznać? Jeżeli doświadczyłeś oparzenia słonecznego III stopnia, to widoczny będzie rumień, obrzęki, pęcherze, a dodatkowo martwica, czyli ciemna, obumarła tkanka. To oparzenie koniecznie wymaga szybkiej wizyty u lekarza.
Czym smarować oparzenie słoneczne?
Nie ma jednego złotego środka, który byłby najlepszy na oparzenie. Stosuj to, co przynosi ci ulgę. Doświadczenie farmaceuty i opracowania naukowe wskazują, że na oparzenia najlepsze będą kremy, żele i pianki dedykowane właśnie na spaloną skórę. Wspomagają one gojenie ran skóry, w tym oparzeń. W składach środków na oparzenia słoneczne znajdziesz substancje regenerujące i łagodzące stany zapalne, takie jak pantenol, alantoina, aloes, mięta, rumianek. Pomocne okazać mogą się żele lub okłady z octowinianem glinu, szczególnie jeżeli doświadczasz znaczniej opuchlizny. Alternatywną na bolesną skórę objętą stanem zapalnym będą żele przeciwbólowe na bazie m.in. diklofenaku, ibuprofenu czy naproksenu. Im szybciej je użyjesz, tym większej skuteczności możesz się spodziewać.
Żel na oparzenia słoneczne można przechowywać w lodówce – będzie wtedy przyjemnie schłodzony
Co jeszcze na oparzenie słoneczne? Skórę poparzoną słońcem dobrze jest nawilżać i natłuszczać przy pomocy emolientów. Najlepiej zastosować balsamy po opalaniu, które zawierają dużo wody i dają przyjemne uczucie chłodu. Zwykłe balsamy mogą się trudno rozprowadzać, co będzie nieprzyjemnym i potencjalnie bolesnym doznaniem.
Kiedy rumień słoneczny i ból powoli znikają, to oprócz emolientów szukaj w składach wyciągów z alg, żeń–szenia, oleje z wiesiołka, ogórecznika, nienasyconych kwasów tłuszczowych, które wesprą skórę w procesie regeneracji.
Zobacz żele, kremy i pianki na oparzenia słoneczne – kliknij TUTAJ.
Środek na oparzenia słoneczne w tabletkach
Duży ból po oparzeniu słonecznym czasem ciężko załagodzić żelami i piankami stosowanymi miejscowo. Jeżeli ten przypadek Cię dotyczy, to zajrzyj do domowej apteczki i poszukaj tabletek przeciwbólowych z grupy NLPZ jak ibuprofen, naproksen, diklofenak czy aspiryna. Mają trójtorowe działanie – na ból, gorączkę i stan zapalny. Duże swędzenie skóry zaopatrzysz dzięki tabletkom przeciwalergicznym m.in. z difenhydraminą. Ponadto, po oparzeniu pomocne okazują się kolageny do picia lub w proszku, które wesprą organizm w odbudowie zniszczonych komórek tkanki łącznej.
I teraz bardzo, bardzo ważna informacja. Po oparzeniu nie zapomnij o SKUTECZNYM nawadnianiu się przy pomocy elektrolitów. Sama woda może nie wystarczyć, ponieważ wraz z intensywnym poceniem się tracimy liczne minerały. Również uszkodzenie skóry powoduje, że szybciej ucieka z nas woda i mikroskładniki. Wypicie musujących elektrolitów pomaga uzupełnić w organizmie niedobory potasu, sodu, no i przede wszystkim – wody.
Elektrolity z apteki znajdziesz klikając TUTAJ.
Zwróć uwagę na następujące wskazówki, które mogą sugerować, że jesteś odwodniony:
- czujesz suchość w ustach,
- odczuwasz duże pragnienie,
- twój mocz jest ciemny i nie jest go dużo,
- cierpisz na ból lub zawroty głowy i senność.
Tego lepiej unikaj przy poparzeniu słonecznym
Czego nie robić po oparzeniu?
- nie stosuj emulsji i olejów po opalaniu – bardzo tłuste środki np. z wazeliną, uniemożliwiają prawidłowy przepływ ciepła w gorącej skórze,
- nie wychodź na słońce – szybko przejdź do cienia, a najlepiej do chłodniejszego pomieszczenia i przez kilka następnych dni chroń zranioną skórę przed promieniowaniem UV,
- unikaj maści znieczulających np. z benzokainą czy lidokainą – mogą nasilić ból i podrażnienie.
Domowe sposoby na oparzenia słoneczne
Dobra wiadomość jest taka, że istnieją dobre domowe metody na to jak złagodzić oparzenie słoneczne. Wśród nich najprostszym i jednym z najbardziej skutecznych jest chłodna kąpiel lub prysznic, który przynosi szybką ulgę. Wskakując do wanny, pamiętaj, żeby nie nalewać do niej zbyt zimnej wody – to za duży szok termiczny dla zbolałej skóry. Dopasuj temperaturę wody tak, aby była lekko chłodna lub letnia. Schłodzenie skóry to pierwsza pomoc w oparzeniach.
Innym domowym sposobem na oparzenia słoneczne są chłodne kompresy i okłady. Można wykonać je samodzielnie np. przy pomocy zwilżonej chłodnej gazy lub gotowego kompresu typu ciepło–zimno z apteki. Zimne okłady stosuj kilka razy dziennie, przykładając je na 10–15 minut do poparzonej skóry. Ograniczeniem tej metody jest wielkość kompresu. Zwykle wystarcza on jednak np. na poparzoną twarz, uszy, czoło.
Kompres niekoniecznie musi być nasączony samą wodą. Z korzyścią dla skóry będzie użycie np. naparu rumianku, który działa przeciwzapalnie.
Co jeszcze można robić po oparzeniu? Domowym sposobem rodem z chałup nasz mam i babek jest maślanka na oparzenia. Najlepiej przed zastosowaniem potrzymać ją przez chwilę w lodówce, tak aby miała przyjemną, dającą ulgę temperaturę. Następnie wystarczy rozsmarować ją leciutko na skórze. Maślanka na oparzenia zapewnia nawilżenie i natłuszczenie skóry, nieco podobnie jak emolienty.
Alternatywą dla królowej maślanki jest twarożek lub jogurt z dodatkiem pół łyżeczki soku z cytryny. Taką mieszankę zostaw na 30 minut na skórze i zmyj wilgotnymi chusteczkami.
Pytania i odpowiedzi o oparzeniach słonecznych
Poniżej zebraliśmy dla Ciebie najczęstsze pytania, które pacjenci zadają w temacie oparzeń słonecznych. W tym małym vademecum dowiesz się, jaki sygnał powinien skierować cię do pójścia do lekarza, ile utrzymuje się ból i rumień po oparzeniu skóry, czy warto stosować wapń na oparzenia słoneczne i jakie witaminy pomogą zranionej skórze.
Kiedy do lekarza przy spalonej skórze po opalaniu?
- Jeżeli oparzenie jest poważne i zajmuje więcej niż 15% powierzchni ciała.
- Jeżeli jesteś odwodniony i masz wysoką gorączkę.
- Gdy ból utrzymuje się dłużej niż 2 dni.
Jak długo boli oparzenie?
Około 3. dni. Największego bólu po oparzeniu można spodziewać się po 6-48 godzinach od ekspozycji na słońce np. po opalaniu, po czym tkliwość skóry powoli spada.
Czerwona skóra po opalaniu – jak długo się utrzymuje?
Zazwyczaj około 3 dni. Bardzo intensywny rumień słoneczny może jednak goić się dłużej.
Jak szybko wyleczyć oparzenia słoneczne?
Najlepsze co możesz zrobić to zejść ze słońca, jak najszybciej zastosować piankę, żel czy maść z alantoiną i pantenolem, bądź żel aloesowy. Smaruj skórę regularnie, aż do wygojenia. Oprócz tego możesz użyć chłodnych kompresów i tabletek z ibuprofenem (również jak najszybciej). Nie zapomnij o ochronie słonecznej poparzonych miejsc! Aby szybko wyleczyć oparzenie, koniecznie zabezpieczaj naskórek przed dalszymi zranieniami przy pomocy kremu z filtrem (najlepiej o wysokim SPF 50) przy każdym wyjściu na zewnątrz. Przydatna może być też ochrona skóry dłuższymi ubraniami.
Wapno na oparzenia słoneczne – czy działa?
Nie ma na to dowodów. Zażywanie wapnia po poparzeniu słońcem może pomóc ewentualnie uzupełnić elektrolity. Korzystnie, jeżeli wapń jest w formie tabletek musujących – nawodnienie bardzo się przyda przy spalonej skórze. Jednak do tej pory nie udowodniono, aby wapń miał korzystny wpływ na gojenie oparzeń czy zmniejszanie towarzyszącego im bólu. Nie łagodzi również objawów alergii – to popularny mit, który nadal żywo funkcjonuje w naszych domach.
Jakie witaminy na oparzenia słoneczne
Zastosuj witaminę A, E, selen. Te składniki łagodzą podrażnienie skóry, stymulują proces odnowy komórek i produkcji kolagenu. Ponadto działają przeciwutleniająco, chroniąc komórki przed szkodliwym stresem oksydacyjnym.
Bibliografia
- Savannah, G. (2021). Keys to Sunburn Treatment and Prevention. US Pharm, 46(8), 39–42.
- Peters–Imke, B. (2009). Kosmetyka. Wydawnictwo REA, Warszawa.
- Wojas–Pelc, A., Jaworek, A., & Rajzer, L. (2007). Choroby skóry związane z działaniem promieniowania słonecznego: przegląd wybranych zagadnień. Family Medicine & Primary Care Review, 9(1).
- Han, A., & Maibach, H. I. (2004). Management of acute sunburn. American journal of clinical dermatology, 5, 39–47.
- Tuszyński, P.K. (2021) Problemy dermatologiczne. Opieka farmaceutyczna, zasady rozpoznania i leczenia, przegląd leków i kosmetyków, Kraków: Wydawnictwo Farmaceutyczne.
- Tuszyński, P.K. (2020) Leki Pierwszego Wyboru: Jak rozpoznać I Leczyć Najczęstsze schorzenia I dolegliwości. Kraków: Wydawnictwo Farmaceutyczne.