Nietolerancja histaminy - co to jest?
Z nietolerancją histaminy wiąże się fakt, że w organizmie odnotowuje się jej zbyt wysoki poziom. Każdy składnik w ludzkim organizmie ulega metabolizmowi / dezaktywacji. Niekiedy jednak można mówić o pewnego rodzaju defekcie, gdzie histamina jest słabiej rozkładana, a organizm nie radzi sobie z jej metabolizmem - jest często narażony na jej zbyt duże stężenie w organizmie. Taki stan określa się mianem nietolerancji histaminy, co ma bezpośredni wpływ na pojawienie się określonego zespołu objawów ze strony układu pokarmowego (głównie jelit i żołądka), ale również mogą pojawić się objawy skórne np. wysypka ze świądem i zaczerwienieniem.
Czy nie jest nietolerancja na histaminę? Na pewno nie jest to żaden rodzaj nadwrażliwości na histaminę - to nie jest żaden rodzaj alergii jak katar sienny czy alergia pokarmowa. Nie ma czegoś takiego jak alergia na histaminę. Histamina odpowiada za szereg funkcji fizjologicznych, jest składnikiem endogennym, czyli zupełnie inaczej niż w przypadku zewnętrznych alergenów, o których mówi się, że są egzogenne.
Czym jest histamina?
Histamina jest składnikiem produkowanym w organizmie w określonych sytuacjach, ma znaczenie m.in. dla:
- produkcji kwasu solnego w żołądku - wspiera zatem utrzymanie właściwego pH w jego wnętrzu
- urazu i/lub reakcji alergicznej, ponieważ jest nieodzowną częścią tego mechanizmu i wspiera funkcjonowanie układu immunologicznego
- mózgu - działa jak neuroprzekaźnik.
Kiedy histamina staje się składnikiem patologicznym? Gdy w organizmie występuje w zbyt dużym stężeniu w porównaniu do jej tempa metabolizmu.
Objawy nietolerancji histaminy
Omawiając objawy nietolerancji histaminy warto zacząć od tego, że receptory histaminowe znajdują się praktycznie w całym organizmie, dlatego zespół objawów klinicznych jest tak zróżnicowany. Skupia się wprawdzie na objawach ze strony skóry i układu pokarmowego, jednak mogą mu towarzyszyć inne mało specyficzne dla nietolerancji histaminy objawy.
Najczęstsze objawy dotyczą przewodu pokarmowego i obejmują:
Inne symptomy obejmują swędzącą skórę, pokrzywkę, przewlekłe uczucie zmęczenia, ale również alergiczny nieżyt nosa, wzmożone kichanie i kaszel.
W cięższych przypadkach możliwe są objawy jak wysokie ciśnienie krwi, nieregularne tętno, zawroty i bóle głowy, wzmożona senność w ciągu dnia, a u kobiet obecność bolesnych miesiączek.
Nietolerancja histaminy - przyczyny
Podstawowym problemem w nietolerancji histaminy jest brak równowagi w wytwarzaniu i rozkładzie histaminy. Podstawową przyczyną jest dysfunkcja związana z niedoborem enzymu DAO tj. oksydazy diaminowej, która rozkłada histaminę. Co przyczynia się bezpośrednio lub pośrednio do niedoborów tego enzymu w jelitach, gdzie histamina jest rozkładana, a może pochodzić ona z jedzenia? Są to:
- genetyka i mutacja plus polimorfizm genu odpowiedzialnego za zmianę w ilości produkowanego enzymu rozkładającego histaminę, co w praktyce określa się jako niedobór DAO
- niektóre leki mogą blokować funkcjonowanie tego enzymu, są to metoklopramid, propafenon, amitryptylina, niektóre NLPZ (np. aspiryna) i antybiotyki
- współistniejące choroby jelitowe jak IBS (zobacz preparaty łagodzące przebieg IBS i nietolerancji pokarmowej)
- dieta obfitująca w produkty bogate w histaminę (kiszonki, wędzone ryby, alkohol)
- nieprawidłowa flora jelitowa z przerostem bakterii, gdzie ma miejsce wzmożona aktywność szczepów nasilających produkcję histaminy jak Lactobacillus bulgaricius, L. reuteri, L. casei.
Główna przyczyna nietolerancji histaminy wynika z towarzyszących schorzeń jelitowych jak zespół jelita drażliwego, ale również polipy jelita grubego, nietolerancja glutenu, alergie pokarmowe, choroba Leśniowskiego-Crohna, WZJG - wrzodziejące zapalenie jelita grubego, dyspepsja, SIBO.
Badania i diagnostyka nietolerancji histaminy
Podejrzenie nietolerancji histaminy w pierwszej kolejności pojawia się, jeśli po spożyciu pokarmów obfitujących w ten związek pojawia się określona pula objawów - często trzech i więcej. W dalszej kolejności można zbadać poziom aktywności enzymu warunkującego metabolizm histaminy, czyli diaminooksydazy DAO. Znaczenie ma również drugi enzym jak HNMT czyli N-metylotransferaza histaminowa. Zależnie od defektu konkretnego enzymu obraz kliniczny może się różnić.
Jak przygotować się do badania DAO? Pacjent powinien udać się na badanie będąc na czczo (ostatni posiłek miał miejsce 12 godzin przed badaniem), w porze porannej.
Jaka dieta przy nietolerancji na histaminę?
Zbyt niski poziom enzymu DAO to gwarancja dużego stężenia histaminy, szczególnie, jeśli dieta obfituje w źródła tej aminy. Dlatego niezbędna jest świadomość tego, w jakich pokarmach znajduje się dużo tego składnika. Dzięki temu możliwe jest ułożenie jadłospisu, który ogranicza ryzyko występowania typowych dla nietolerancji histaminy objawów, a także zmniejsza ich nasilenie z częstotliwością włącznie.
Produkty bogate w histaminę
Czego zatem (nie) jeść lub znacząco ograniczyć spożycie pokarmów obfitujących w histaminę? Poniżej przedstawiamy listę produktów, które mają dużo histaminy. Są to:
- produkty mleczne poddane fermentacji np. jogurty
- warzywa poddane fermentacji jak kapusta kiszona
- suszone owoce
- awokado
- bakłażan
- szpinak
- wędzone mięso np. salami, wędzone ryby np. makrela, a także ryby w puszkach
- dojrzałe i dojrzewające sery.
Oprócz tego należy zdać sobie sprawę, że niektóre produkty mogą wyzwalać reakcję, która odpowiada za uwalnianie histaminy w organizmie. Są to:
- alkohol, który jednocześnie blokuje produkcję DAO
- banany
- pomidory i jego przetwory np. ketchup
- papaja
- czekolada
- cytrusy
- orzechy (włoskie, nerkowce, ziemne)
- kakao i czekolada.
Inne produkty blokujące produkcję DAO (oprócz alkoholu) to:
- czarna herbata
- herbata mate
- energetyki
- napoje oparte o drożdże i ekstrakty drożdżowe.
Dieta antyhistaminowa
Lista produktów, napojów i pokarmów o istotnej ilości histaminy, a także wpływające na jej metabolizm jest jasna i jest przedmiotem powyższego akapitu. Co jednak można jeść na diecie antyhistaminowej? Są to pokarmy o niskim poziomie histaminy, a wśród nich wymienia się:
- świeże mięso i ryby
- owoce niecytrusowe
- produkty ze zbóż wolne od glutenu
- zamienniki tradycyjnego mleka jak mleko kokosowe lub migdałowe
- świeże warzywa (wyjątek stanowią pomidory, awokado, bakłażan, szpinak będące źródłem znacznych ilości histaminy)
- oleje roślinne jak oliwa z oliwek.
Opcją niejako leczniczą przy nietolerancji histaminy jest dieta niskohistaminowa, w której organizm nie musi mierzyć się z dużą ilością histaminy wobec której istnieje problem w jej rozkładzie.
Czy istnieje leczenie nietolerancji histaminy?
Nie ma jednoznacznej metody, która pozwoliłaby wyleczyć się lub wpłynąć w znaczący sposób na objawy związane z nietolerancją histaminy. W leczeniu stosuje się owszem leki przeciwhistaminowe, czyli dokładnie te same, co w leczeniu alergii związanej z kurzem, pyłkami, sierścią, roztoczami. Jednak to tylko półśrodki. Jedną z opcji, która może pomóc - na podobnej zasadzie jak w przypadku nietolerancji laktozy jest zastosowanie specyficznego enzymu rozkładającego składnik, na który organizm reaguje szeregiem objawów. Dla laktozy enzymem tym jest laktaza, z kolei dla histaminy jest to enzym DAO, czyli oksydaza diaminowa dostępna w postaci suplementów diety.
Aktywność DAO i rozkład histaminy
Jedną z opcji jest suplementacja DAO. Jest ona dostępna w formie suplementów diety dedykowanych dla osób dorosłych. Ile zawiera zwykle 1 kapsułka? Tyle zwykle przyjmuje się na 20-30 minut przed planowanym posiłkiem. Zatem 1 porcja to 0,2 - 0,3 g (czyli 200-300 mg) wspomnianego enzymu. Warto zauważyć, że każdy enzym oprócz zawartości pod względem wagi można wyrazić również w jednostkach aktywności enzymatycznej. Przykładowo 400 mg liofilizatu roślinnego zawierającego DAO może wykazywać 200 mU, gdzie mU to jednostka aktywności enzymatycznej.
Podstawą w leczeniu jest ograniczenie różnic w ilości histaminy a zdolnością jej metabolizmu, która jest ograniczona, co wynika z niedostatecznej ilości oksydazy diaminowej DAO.
Czym jest nietolerancja histaminy w pytaniach i odpowiedziach
Jakie badania dają potwierdzenie nietolerancji histaminy?
Jednym z badań, które pomaga w postawieniu diagnozy związanej z nietolerancją histaminy jest badanie krwi sprawdzające aktywność enzymatyczną DAO. Pomocniczo lekarz może zlecić również badanie stężenia histaminy, a w ramach diagnostyki dietę eliminacyjną na okres co najmniej dwóch tygodni i kolejno wprowadzanie do jadłospisu potencjalnych wyzwalaczy objawów nietolerancji histaminowej.
Czy przy nietolerancji histaminy trzeba unikać pokarmów bogatych w histaminę?
Jest to wskazane, ponieważ podstawowy problem z nietolerancji tego składnika jest taki, że organizm nie radzi sobie z jego efektywnym metabolizmem. W efekcie dochodzi do przekroczenia
Co przyczynia się do uwalniania histaminy w organizmie?
Histamina jest uwalniana na drodze rożnych mechanizmów. Przyczyniają się do tego m.in. alergeny, ale przy nietolerancji tytułowej aminy największe znaczenie mają jej wyzwalacze pokarmowe, wśród których wymienia się m.in. alkohol, ale również kakao i czekoladę. Dlatego w przypadku ograniczonego metabolizmu, w udziale którego bierze udział enzym DAO należy wykluczyć całkowicie lub do minimum składniki, które potęgują wyrzut histaminy lub wręcz ją stymulują.
Czy suplementacja enzymu DAO pomoże w nietolerancji histaminy?
Może złagodzić objawy, ponieważ suplementacja tego enzymu pomoże rozłożyć histaminę dostarczaną wraz z jedzeniem. Ważne jest jednak, aby kapsułki, saszetki z enzymem DAO przyjąć 20-30 minut przed planowanym posiłkiem.
Czy duża zawartość histaminy w pokarmach stanowi problem przy nietolerancji histaminy?
Tak, ponieważ w nietolerancji histaminy istnieje problem z tempem metabolizmu tego składnika, czego przyczyną jest ograniczona zdolność do enzymatycznego rozkładu tej aminy. Dodatkowo część pokarmów działa na zasadzie wyzwalaczy histaminy, czyli zwiększają jej endogenne stężenie wpływając na struktury uwalniające tę aminę do krążenia ogólnego.
Ilu osób dotyczy nietolerancja histaminy?
Szacuje się, że nietolerancja histaminy występuje u ok. 1% populacji ogólnej. Odsetek pacjentów, czyli osób z nietolerancją histaminy będzie rósł, do czego przyczynia się dieta współczesnego człowieka.
Kiedy wzrasta poziom histaminy w organizmie?
Przy spożyciu produktów bogatych w histaminę, a także w przypadku produktów, które są wyzwalaczami dla uwalniania histaminy w ustroju, co wpływa bezpośrednio na wydzielanie, czyli podnosi stężenie histaminy we krwi.
Czy badanie poziomu histaminy jest pomocne w nietolerancji histaminy?
Badanie oznaczenia stężenia histaminy w osoczu wykonuje się przede wszystkim dla potwierdzenia występującej reakcji anafilaktycznej lub rozpoznaniu mastocytozy (w organizmie pacjenta powstaje nadmiar komórek tucznych, tzn. mastocytów). Może być badaniem uzupełniającym dla rozpoznania nietolerancji histaminy, podobnie jak badanie poziomu przeciwciał IgE z diagnostyką alergiczną w ramach różnicowania nietolerancji na histaminę z innymi chorobami na tle alergicznym. Jedną z opcji diagnostycznych jest tzw. próba prowokacyjna, gdzie podaje się bardzo małe stężenie chlorowodorku histaminy śródskórnie w postaci roztworu wodnego.
Czy probiotyki mogą pomóc na nietolerancję histaminy?
Tak, jeśli jej obecność wiąże się z nierównowagą flory jak SIBO, czyli przerostem mikrobiomu jelitowego. Pomocne są szczepy jak Bifidobacterium infantis, B. breve, B. longum i Lactobacillus plantarum. Zapobiegają one wzrostom poziomu histaminy związanym z nadaktywnością szczepów, które przyczyniają się do zwiększonej produkcji tego związku.
Szukasz probiotyku w kapsułkach z bakteriami Bifidobacterium i Lactobacillus? Zobacz dedykowaną kategorię!
Czy stres jest czynnikiem, który nasila produkcję histaminy?
Tak, dlatego przy nietolerancji histaminy należy prowadzić maksymalnie spokojny i nienarażający na czynniki stresogenne tryb życia pamiętając, że musi być w niej obecna dieta niskohistaminowa, zatem trzeba pamiętać o produktach spożywczych o niskiej zawartości histaminy, a także wystrzegać się pożywienia i napojów w nią obfitujących, czyli o wysokiej zawartości histaminy.
Czy przy nietolerancji histaminy istotne jest stosowanie składników jak witamina C, miedź i witamina B6?
Tak, ponieważ są to tzw. kofaktory enzymu DAO, które odpowiadają za funkcjonalność katalityczną tj. pomagają w procesie rozkładu. Dlatego odpowiedni poziom kwasu L-askorbinowego, chlorowodorku pirydoksyny i jonów miedzi wspiera właściwe funkcjonowanie enzymu DAO.
Czy histamina jest potrzebna w organizmie?
Mimo tego, że nadmiar tej aminy biogennej szkodzi, to histamina pełni w organizmie określone role, jest m.in. neuroprzekaźnikiem dla mózgu, ma swój udział w funkcjonowaniu układu odpornościowego tj. immunologicznego.
