Katar w ciąży może być objawem przeziębienia, alergii lub zmian hormonalnych. Bywa uciążliwy i negatywnie wpływa na samopoczucie kobiety ciężarnej. Co na katar w ciąży można bezpiecznie stosować? Jakie domowe sposoby na katar mogą pomóc złagodzić ten nieprzyjemny objaw?
Cukrzyca (diabetes mellitus) — objawy, leczenie, rodzaje. Badania, diagnostyka i dieta w cukrzycy
Cukrzyca jest chorobą podstępną, w której zwykle podwyższony poziom glukozy we krwi może wywołać duże spustoszenie w organizmie jak np. powikłania cukrzycy, choroby serca czy nadciśnienie tętnicze. Do tego dochodzi szeroki wachlarz objawów cukrzycowych. Sama cukrzyca ma złożoną etiologię powstawania na którą wpływa m.in. tryb życia, ale również podłoże genetyczne i autoimmunologiczne. Wiele osób zastanawia się jakie są objawy cukrzycy typu 1, a kiedy ktoś choruje na cukrzycę typu 2. Oprócz tego nie bez znaczenia ma sam sposób odżywiania, utrzymywanie właściwej wagi, BMI czy unikanie otyłości brzusznej. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat choroby jak cukrzyca, co wpływa na poziom cukru, na czym polega leczenie cukrzycy — przeczytaj ten artykuł! WAŻNE! Osób z cukrzycą przybywa z roku na rok!
- Co to jest cukrzyca?
- Jakie jest właściwe stężenie glukozy we krwi?
- Cukrzyca — przyczyny
- Nadmiar czy niedobór insuliny i podwyższonego poziomu cukru we krwi?
- Komórki beta w cukrzycy typu 1
- Cukrzyca — objawy
- Śpiączka cukrzycowa
- Cukrzyca jak rozpoznać?
- Badania w cukrzycy i na poziom cukru we krwi
- Możliwe wyniki cukru we krwi na czczo
- Możliwe wyniki cukru we krwi po 2 godzinach od spożycia doustnego preparatu glukozy
- Badania kontrolne w cukrzycy
- Rodzaje cukrzycy
- Cukrzyca typu 2
- Zapobieganie cukrzycy typu 2
- Cukrzyca typu 1
- Cukrzyca ciążowa
- Cukrzyca u dzieci
- Leczenie cukrzycy
- Doustne leki na cukrzycę
- Insulina i insulinoterapia w cukrzycy
- Ziołowe leki i preparaty na poziom cukru we krwi
- Powikłania cukrzycy późne
- Mikro- i makroangiopatie w przebiegu cukrzycy
- Retinopatia cukrzycowa
- Nefropatia cukrzycowa
- Neuropatia cukrzycowa
- Stopa neuropatyczna i niedokrwienna a cukrzyca
- Dieta w cukrzycy, czyli co wolno jeść, a czego unikać?
- Adsorbenty w diecie cukrzyka
- Jak często jeść w cukrzycy?
- Co powinna zawierać dieta w cukrzycy i co jeść?
- Cukrzyca a alkohol
- Koronawirus a cukrzyca
- Dodatkowe wskazówki dla diabetyków
Co to jest cukrzyca?
Cukrzyca to choroba endokrynologiczna z zaburzoną gospodarką węglowodanową. Niegdyś znana jako diabetes mellitus, dziś kojarzy się zwykle z hiperglikemią i koniecznością przyjmowania leków hipoglikemizujących. Objawy cukrzycy nie kończą się jedynie na wzmożonej glikemii. Dla zdrowia istotne jest stężenie cukru we krwi. W cukrzycy dochodzi do zwiększenia poziomu cukru we krwi, co jest widoczne w badaniu cukru np. z użyciem glukometru i pasków diagnostycznych. Ważnym pojęciem jest insulinooporność, której doświadczają m.in. osoby chore na cukrzyce, ale również np. na chorobę Hashimoto. Podwyższony poziom glukozy wiąże się z niedostatecznym zużytkowaniem dostarczonych węglowodanów na skutek całkowitego lub niedostatecznego wydzielania insuliny. Warto z góry podkreślić, że w zależności od efektywności leczenia cukrzycy może towarzyszyć podniesienie poziomu cukru we krwi, ale również spadek stężenia glukozy we krwi (np. na skutek niewłaściwej dawki leku hipoglikemizującego), czyli hipoglikemia.
Ile chorych na cukrzycę występuje w Polsce? Szacuje się około 2 miliony chorych.
Zobacz leki i zioła na trzustkę, które wspierają jej funkcje trawienne.
Jakie jest właściwe stężenie glukozy we krwi?
Stężenie glukozy we krwi zależy od wielu czynników - oczywistym jest jedzenie, ale również stosowane leki (niektóre mogą podnieść stężenie glukozy), aktywność fizyczna, narastająca insulinooporność (oporność komórek na insulinę - patrz cukrzyca typu 2).
Cukrzyca — przyczyny
W zależności od typu cukrzycy przyczyny są zróżnicowane. Jakie są przyczyny cukrzycy typu 1? W głównej mierze decyduje tutaj genetyka. Dla cukrzycy typu 2 znaczenie ma również tendencja genetyczna, ale oprócz tego czynniki zewnętrzne czy środowiskowe jak otyłość czy ciąża.
Nadmiar czy niedobór insuliny i podwyższonego poziomu cukru we krwi?
Podstawowym problemem jest zaburzenie w produkcji insuliny i/lub jej zmniejszone działanie (tzw. oporność na insulinę). Insulinooporność występująca w cukrzycy typu 2 jest efektem działania zewnętrznych czynników jak nadwaga czy otyłość. Co towarzyszy cukrzycy typu 2? Na początku może wystąpić zespół metaboliczny, który daje wstępne objawy tego rodzaju cukrzycy, a występuje tutaj również obwodowa oporność na insulinę z jej nadmierną produkcją (hiperinsulinemią). Często towarzyszy jej nadciśnienie tętnicze i otyłość brzuszna. Na skutek zwiększonego wydzielania insuliny dochodzi do jej nadprodukcji, zmniejszenia liczby receptorów dla insuliny i pojawieniem się objawowej postaci cukrzycy typu 2.
Komórki beta w cukrzycy typu 1
Nieco inna sytuacja występuje w diabetes mellitus czyli cukrzycy typu 1. W tym przypadku dochodzi do zniszczenia komórek beta wysp trzustki. Mechanizm ten ma podłoże autoimmunologiczne (w ok. 80% oznaczane są przeciwciała skierowane przeciw komórkom beta). U pacjentów z cukrzycą typu 1 dochodzi do inicjacji procesów autoimmunologicznych skierowanych przeciwko komórkom beta wysp trzustkowych. Co to jest HLA? To układ zgodności tkankowej człowieka. Ma on istotne znaczenie dla przeszczepów narządów jak i niektórych chorób na tle autoimmunologicznym. Dla cukrzycy typu 1 istotne są zatem geny układu zgodności tkankowej HLA klasy II, które przekładają się na antygeny HLA na powierzchni komórek. Ze względu na niszczenie komórek beta trzustki objawy cukrzycy typu I są szybciej widoczne i niekiedy odczuwalne niż II typu.
Zobacz preparaty i leki, które pomogą Ci lepiej zadbać o poziom glukozy - tabletki na poziom cukru i insulinooporność.
Cukrzyca — objawy
Oprócz podniesionego poziomu cukru (stężenia glukozy we krwi), czyli hiperglikemii jakie są inne objawy cukrzycy? Są to chociażby:
- zwiększona diureza (tzw. poliuria, częste oddawanie moczu) z możliwą obecnością cukru w moczu,
- nasilone, wzmożone pragnienie (tzw. polidypsja),
- utrata masy ciała,
- osłabienie i zmęczenie organizmu,
- wzrost tendencji do zakażeń skórnych i jej przydatków jak grzybica paznokci,
- częste infekcje dróg moczowych,
- utrudnione gojenie się ran,
- świąd skóry, częste dermatozy,
- polineuropatia obwodowa (uszkodzenie obwodowe nerwów z symptomami jak drętwienie czy mrowienie).
W przypadku polineuropatii (neuropatii obwodowej) stosuje się produkty z kwasem alfa-liponowym (np. Liponexin czy Thionerv), który posiada działanie przeciwutleniające.
Warto jednak zdać sobie sprawę, że nasilenie objawów zależne jest od stopnia niedoboru insuliny. Obraz kliniczny szybciej ujawnia się w przypadku cukrzycy typu I niż typu II.
Brak apetytu częściej występuje w cukrzycy typu 1. Charakterystyczne objawy cukrzycy typu II to tzw. wilczy głód, czyli hipoglikemia na skutek hiperinsulinemii w początkowym obrazie cukrzycy typu 2. Oprócz tego odnotowuje się nocne kurcze łydek, zaburzenia widzenia, spadek libido, problemy z miesiączkowaniem.
Objawy cukrzycy typu 1 i 2
Śpiączka cukrzycowa
W stanach bardzo wysokiego poziomu cukru może dojść do śpiączki cukrzycowej, której towarzyszą zaburzenia świadomości jako kolejny krok w trwającej o ciężkim przebiegu przemianach metabolicznych. Potencjalne jej przyczyny to m.in. do tej pory nierozpoznana cukrzyca, błędy w dawkowaniu leków hipoglikemizujących, w tym insuliny, błąd dietetyczny. W zależności od cukrzycy śpiączka ta przebiega pod postacią ś. ketonowej (cukrzyca typu 1) lub hiperosmolalnej (cukrzyca typu 2). Oprócz tego może wystąpić oddech kwasicy z zapachem acetonu oraz nasilenie typowych objawów jak polidypsja (wzmożone pragnienie), poliuria (częste oddawanie moczu), narastające osłabienie i senność.
Cukrzyca jak rozpoznać?
Prawidłowy poziom cukru we krwi to istotny element diagnostyczny mówiący najczęściej o braku cukrzycy lub jej skutecznym leczeniu. Nie bez znaczenia jest zatem oznaczanie poziomu glukozy we krwi. Badanie to wykonuje się na czczo i znane jest jako krzywa cukrowa czy test obciążenia glukozą (OGTT). Ważna jest zatem dokładna diagnostyka cukrzycy, która wykracza poza test OGTT mając na uwadze autoimmunologiczne podłoże cukrzycy.
Badania w cukrzycy i na poziom cukru we krwi
Co jeszcze oznacza się dla procesu różnicowego cukrzycy oprócz OGTT? Oznaczanie HbA1c, czyli hemoglobiny glikowanej. Za dobrze kontrolowaną cukrzycę uznaje się wynik poniżej HbA1c<48 mmol/mol (niegdyś 6,5%).
Glukoza w moczu wpisuje się również w zespół objawów cukrzycy i można ten poziom oznaczać badając próbkę moczu. Jak najczęściej wygląda to badanie? Rano pobiera się próbkę moczu ze środkowego strumienia. Kolacja poprzedzająca powinna być raczej skromna i nie później niż do 18. Oprócz tego lekarz może zlecić również badanie ciał ketonowych w moczu.
Istotnym elementem jest oznaczenie ilościowe poziomu glukozy we krwi na czczo i 2 godziny po posiłku. W zależności od jego wyniku mówi się o prawidłowym jego poziomie, stanie przedcukrzycowym i cukrzycy.
Możliwe wyniki cukru we krwi na czczo
- prawidłowy poziom to 3,9–5,5 mmol/l (inaczej 70–99 mg/dl)
- nieprawidłowa tolerancja glukozy to 5,6–6,9 mmol/l (100–125 mg/dl)
- cukrzyca to 7 mmol/l i więcej (⩾ 126 mg/dl).
Możliwe wyniki cukru we krwi po 2 godzinach od spożycia doustnego preparatu glukozy
- prawidłowy poziom — poniżej 7,8 mmol/l(mniej niż 140 mg/dl)
- nieprawidłowa tolerancja glukozy to 7,8-11,1 mmol/l (140-199 mg/dl)
- cukrzyca to 11,1 mmol/l lub powyżej (⩾200 mg/dl).
Jaki poziom cukru budzi niepokój? Które wartości mówią o nietolerancji, a które już o cukrzycy?
Inne badania obejmują:
- oznaczanie ICA, czyli przeciwciał przeciw komórkom wysp trzustki,
- białko C (część składowa proinsuliny, umożliwia oznaczenie funkcji komórek beta trzustki).
Badania kontrolne w cukrzycy
W przebiegu cukrzycy bada się również inne istotne parametry niż stężenie glukozy. Obejmują one podstawowy wywiad i badania fizykalne. Można wymienić tutaj m.in.: pomiar masy ciała, ciśnienia tętniczego, obwodowego tętna z porównaniem ciepłoty skóry kończyn, badanie stóp. Co jeszcze zaleca się? Oznaczanie poziomu HbA1c co 3 miesiące, oprócz tego: kreatyninę, cholesterol, triglicerydy, mikroalbuminy w moczu. Oprócz tego badanie okulistyczne raz na rok, EKG, badanie ultrasonograficzne naczyń metodą Dopplera.
Rodzaje cukrzycy
W zależności od podłoża choroby wyróżnia się kilka typów cukrzycy. W klasyfikacji WHO wyróżnia się:
- Cukrzycę typu 1, która spowodowana jest całkowitym brakiem insuliny z powodu uszkodzenia komórek beta
- uwarunkowana jest immunologicznie (cukrzyca LADA), późna cukrzyca insulinozależna z pierwszą manifestacją u dorosłych
idiopatyczna
- uwarunkowana jest immunologicznie (cukrzyca LADA), późna cukrzyca insulinozależna z pierwszą manifestacją u dorosłych
- cukrzycę typu 2 (ok. 90% diabetyków)
- inne postacie cukrzycy o specyficznej etiologii jak:
- genetyczne wady funkcjonowania komórek beta (cukrzyca mody3, mody 2, mody 1, cukrzyca mitochondrialna)
- genetyczne wady działania insuliny
- schorzenia trzustki z zaburzeniem funkcjonowania komórek beta (np. ostre / przewlekłe
- zapalenie trzustki, hemochromatoza, nowotwory)
- endokrynopatie (wzrost stężenia hormonów przeciwinsulinowych jak w zespole Cushinga, nadczynności tarczycy
- farmakologiczne (na skutek stosowania sterydów, diuretyków tiazydowych np. hydrochlorotiazyd),
- infekcje (wrodzona różyczka, wirus cytomegalii)
- cukrzycę ciężarnych.
Poniżej omówiono niektóre z powyższych typów cukrzycy.
Cukrzyca typu 2
Znaczenie dla wystąpienia tego rodzaju cukrzycy mają czynniki zewnętrzne jak nadwaga, nieprawidłowa dieta prowadząca np. do otyłości. Leczenie tej dolegliwości jak cukrzyca typu 2 zwykle rozpoczyna się od doustnych leków przeciwcukrzycowych (środek pierwszego rzutu w przypadku cukrzycy typu 2 to metformina), kolejno dołącza się w ramach potrzeby insulinę. Leczeniem z wyboru jest również redukcja masy ciała, aktywność fizyczna (pomocna w obniżeniu stężenia glukozy we krwi) i wspomniana farmakoterapia.
Podstawowy problem u chorych z rozpoznaną cukrzycą typu 2 stanowi nadwaga i otyłość.
W zależności od nasilenia objawów leczenie może polegać na diecie i ćwiczeniach. O leczeniu decyduje lekarz na podstawie objawów i ich nasilenia etc. Statystyka związana z cukrzycą typu II szacuje, że 50% chorych żyje w nieświadomości swej choroby.
Kto choruje na cukrzycę typu II? Zdecydowanie więcej odnotowuje się osób z cukrzycą typu 2 w średnim lub starszym wieku.
Zapobieganie cukrzycy typu 2
Nie bez znaczenia jest tutaj prowadzenie odpowiedniej diety, utrzymywanie właściwej masy ciała, w szczególności wystrzegania się otyłości brzusznej i produktów mogących powodować insulinooporność. Aktywność fizyczna to istotny aspekt, który osoby mające tendencję do cukrzycy powinny wziąć do serca. Dlaczego? Ćwiczenia powodują spadek zapotrzebowania na insulinę i obniżają poziom glukozy (cukru we krwi).
Cukrzyca typu 1
Cukrzyca typu 1 ma podłoże genetyczne. Leczenie cukrzycy typu I polega w głównej mierze na podawaniu insuliny. Podstawą jej wystąpienia jest zniszczenie komórek beta wysp trzustkowych na skutek działania przeciwciał. Dodatkowo znaczenia ma rodzaju układu HLA, spośród przyczyn egzogennych przypuszczalnie wpływ mogą mieć infekcje wirusowe. W europejskich krajach najczęściej spotyka się postać LADA, czyli tę uwarunkowaną immunologicznie.
Cukrzyca ciążowa
Krzywa cukrowa w ciąży to istotny element i obowiązkowe badanie każdej przyszłej mamy! Co to jest właściwie cukrzyca ciążowa? To zaburzenie tolerancji węglowodanowej, które po raz pierwszy pojawia się w przebiegu ciąży i charakteryzuje się zwykle zwiększoną możliwością pojawienia się objawów cukrzycy. Nieprawidłowości w glikemii ciężarnych mogą przyczynić się do wystąpienia rzucawki ciężarnych, zakażeń układu moczowego, a z kolei u płodu może pojawić się wielowodzie, makrosomia. Leczenie z wyboru cukrzycy ciężarnych obejmuje insulinoterapię. W pierwszym trymestrze ciąży może występować wzrost wrażliwości na insulinę.
Cukrzyca u dzieci
W zdecydowanej większości to cukrzyca typu 1 dotyka dzieci, w której dochodzi do upośledzonego metabolizmu cukrów. Powodem tego (podobnie jak u dorosłych) jest zaburzone wydzielanie insuliny przez trzustkę i/lub oporność tkanek na ten istotny hormon trzustkowy. U dzieci oprócz cukrzycy typu 1 wyróżnia się również cukrzycę typu 2, gdzie występuje znaczna insulinooporność. Cukrzyca może występować u dzieci np. w przebiegu takich chorób jak mukowiscydoza czy występująca okazjonalnie z zespołem Downa. Innym rodzajem jest cukrzyca MODY, która jest uwarunkowana genetycznie i przypomina pod względem objawowym typ 2 cukrzycy.
Leczenie cukrzycy
Istotnym elementem regulacji poziomu cukru we krwi w cukrzycy jest odpowiednio dobrana farmakoterapia, która zależna jest od rodzaju cukrzycy.
Cukrzyca i jej leczenia obejmuje zatem stosowanie:
- doustnych leków przeciwcukrzycowych (np. pochodne sulfonylomocznika),
- insuliny (insulinoterapia konwencjonalna),
- łagodzenie zmian jak powikłania cukrzycy (np. leki ochraniające ścianę naczyń krwionośnych),
- odpowiedniej diety, która pozwoli na unikanie nagłych wahań poziomu cukru m.in. groźnej dla zdrowia hipoglikemii i tzw. wstrząsu hipoglikemicznego,
- leków hipotensyjnych (w razie potrzeby ACEI lub ARB)
- leków na cholesterol i TG (statyny, fibraty).
Poniżej zostanie omówione sposoby leczenia cukrzycy jak doustne leki hipoglikemizujące, insuliny i zioła na poziom cukru.
Doustne leki na cukrzycę
Cukrzyca i doustna farmakoterapia zależy od objawów i ich intensywności, głównie stosuje się je w cukrzycy typu 2 Wyróżnić można kilka rodzajów "tabletek na cukier" jak:
- leki ograniczające absorpcję węglowodanów (np. akarboza, czyli inhibitor alfa-glukozydazy, który stosuje się przed posiłkami w niewielkich hiperglikemiach poposiłkowych),
- biguanidy (popularna metformina wśród cukrzyków, która nie powoduje hipoglikemii, ale ma dość szeroki zakres przeciwwskazań; jej działanie polega na hamowaniu jelitowego wchłaniania glukozy i glukogenezy),
- glitazony (zwiększają wrażliwość tkanek na insulinę, np. pioglitazon),
- pochodne sulfonylomocznika (zwiększają wydzielanie insuliny, np. glimepiryd, glikwidon, glibenklamid; mogą powodować wiele interakcji lekowych z beta-blokerami, ASA, pochodnymi kumaryny o działaniu przeciwzakrzepowym oraz diuretykami tiazydowymi, sterydami doustnymi, estrogenami),
- glinidy (regulatorzy poposiłkowego stężenia glukozy - poziomu cukru we krwi; np. repaglinid, nateglinid; powodują krótkotrwałą stymulację wydzielania insuliny; stanowią alternatywę dla pochodnych sulfonylomocznika),
- leki podobne do glukagonopodobnego peptydu-1 (GLP-1), czyli inhibitory DPP-4sitagliptyna, wildagliptyna, powodują wzrost wydzielania insuliny i spadek glukagonu (powodują wzrost GLP-1). Stosuje się je w połączeniu z metforminą lub pochodnymi sulfonylomocznika oraz inkretynomimetyki jak liraglutyd (analog GLP-1).
Leczenie cukrzycy wymaga regularności i skrupulatności w przyjmowaniu leków.
Insulina i insulinoterapia w cukrzycy
Podskórne stosowanie insuliny jest stosowane w cukrzycy typu 1, typu 2 oraz w nieskuteczności diety i/lub doustnych leków na cukier lub gdy istnieją przeciwwskazania jak ciąża i cukrzyca ciężarnych (stosuje się w niej wyłącznie insulinę!).
Jakie dawki insuliny stosuje się w cukrzycy? Wyróżnia się tutaj zapotrzebowanie dobowe, które jest niezależne od posiłków oraz od nich zależne. Niekiedy zapotrzebowanie na insulinę rośnie np. w ciężkiej triglicerydemii, ketozie, oporności na insulinę.
Jak stosuje się insulinę? Póki co nie została odkryta skuteczna postać doustna. W dalszym ciągu osoby chore na cukrzycę zmagają się z codziennymi i wielokrotnymi iniekcjami podskórnymi. W ciężkich przypadkach stosuje się podanie dożylne (w szpitalu). Podanie insuliny podskórne powinno odbywać się w różnych miejscach by ograniczyć ryzyko lipodystrofii. Znaczenie ma również miejsce podania tj. w brzuch podawane są insuliny krótko działające, a insuliny bazowe w udo (powolna resorpcja).
Jakie są rodzaje insulin? Są krótko działające jak insulina ludzka i jej analogi (insulina aspart, lispro) oraz insuliny o pośrednim czasie działania (NPH) oraz długo działające jak insulina glargin, którą podaje się zawsze w skórę brzucha! W zależności od zapotrzebowania stosuje się mieszanki insulinowe łączące insulinę krótko działającą z pośrednią.
Rodzaje insulinoterapii to m.in. postać konwencjonalna, intensywna i zintensyfikowana insulinoterapia (ICT, CSII). Czym różnią się one względem siebie? Postać CSII to pompa insulinowa, która skutecznie pomaga cukrzykom w dbaniu o regularne dawkowanie insuliny w porównaniu do podawania konwencjonalnego czy postaci intensywnej, która polega na wielokrotnym podawaniu insuliny i utrzymaniu tzw. normoglikemii czy okołonormoglikemii.
Ziołowe leki i preparaty na poziom cukru we krwi
Wśród najpopularniejszych ziół stosowanych w celu obniżenia poziomu cukru we krwi są:
- morwa biała - zmniejsza wchłanianie cukru z jelit, dzięki czemu glikemia poposiłkowa jest nieco mniejsza. Dodatkowo spowalnia się rozkład cukrów złożonych do prostych form jak glukoza.
- cynamon - poprawia zdolność metabolizowania glukozy i przetwarzania insuliy.
- kozieradka - obniża poziom glukozy po posiłku i redukuje poziom glikowanej hemoglobiny HbA1c.
Powikłania cukrzycy późne
Z cukrzycą wiele osób kojarzy późne powikłania jak:
- mikro- i makroangiopatie,
- retinopatia
- nefropatia
- neuropatia
- stopa cukrzycowa.
Poniżej omówiono po krótce wszystkie z nich. Czy powikłania cukrzycy są groźne? Z pewnością. W dużym stopniu uszkodzenia te są nieodwracalne.
Mikro- i makroangiopatie w przebiegu cukrzycy
Można wyróżnić tutaj cukrzycowe mikroangiopatie i makroangiopatie (choroby niedokrwienne serca, nadciśnienie tętnicze, incydenty niedokrwienne mózgu). Dodatkowo skłonność do infekcji.
Retinopatia cukrzycowa
Mianem retinopatii cukrzycowej określa się uszkodzenie naczyń krwionośnych siatkówki, prowadzące do pogorszenia wzroku. Dlatego tak ważna jest minimum co roczna wizyta u okulisty. Retinopatia cukrzycowa to jedna z możliwych przyczyn ślepoty znana najczęściej z zamazanego widzenia i zamglenia przed oczami. W pierwsze objawy obejmują mikrotętniaki, obrzęk plamki żółtej, nasilone krwawienie, obszary braku unaczynnienia, odwarstwienie siatkówki i wiele innych objawów.
Nefropatia cukrzycowa
Nie należy zapominać również o nefropatii cukrzycowej, która jest de facto najczęstszą przyczyną zgonów w cukrzycy typu 1. W przebiegu cukrzycy dochodzi do zmian naczyniowych w obrębie kłębuszków nerkowych jak mikroangiopatie. Nie bez znaczenia są również nawracające infekcje dróg moczowych czy nerek (np. śródmiąższowe zapalenie nerek). Dlatego istotne jest badanie białka w moczu i przy negatywnych testach badanie w kierunku mikroalbuminurii.
Neuropatia cukrzycowa
Neuropatia cukrzycowa często obejmuje zaburzenia w obrębie czucia czy polineuropatię ruchową. Dochodzi do zaburzeń czucia głębokiego i wibracji. Kolejno dochodzi do zanikania czucia bólu, dotyku czy temperatury. Zauważalna jest hiporefleksja i możliwe zaburzenia motoryczne. W przebiegu cukrzycy znane są również mononeuropatie, które obejmują zanikowe zmiany nerwów obwodowych i czaszkowych (np. nerwu twarzowego). Do tego dochodzą również neuropatia autonomiczna, która może dotyczyć skóry, układów: krążenia, pokarmowego, moczowo-płciowego i pęcherza. Wśród objawów mogą pojawić się np. spoczynkowa tachykardia, gastropareza (uczucie pełności), zaleganie moczu resztkowego w atonii pęcherza, zaburzone wydzielanie z gruczołów skóry (sucha atroficzna skóra). W łagodzeniu parestezji, czyli czucia opacznego jak mrowienie czy drętwienie stosuje się wspomniany kwas alfa-liponowy, ale również niektóre leki przeciwdrgawkowe jak karbamazepina (na receptę).
Stopa neuropatyczna i niedokrwienna a cukrzyca
Stopa cukrzycowa to poważne powikłanie cukrzycy, które może prowadzić do poważnych zmian jak angiopatia, neuropatia, które mogą wiązać się z wzmożoną tendencją do infekcji. W zależności od podłoża może wystąpić stopa neuropatyczna (ok. 65%) lub postać niedokrwienna (ok.20%).
Dieta w cukrzycy, czyli co wolno jeść, a czego unikać?
Istotne dla efektów leczenia, nasilenia objawów ma prowadzona dieta cukrzycowa, która jest głównym źródłem absorbowanego cukru do organizmu. W co powinien być bogaty jadłospis osoby chorej na cukrzycę? Powinno znajdować się tak duża ilość warzyw, produktów pełnoziarnistych, chude mięsa czy ograniczona ilość produktów tłustych jak sery czy wędlina. Nie jest to łatwa sztuka aby dobre połączyć cukrzycę z dietą.
Adsorbenty w diecie cukrzyka
W leczeniu stosuje się tzw. adsorbenty, które wiążą różne składniki odżywcze, które nie wchłaniają się ostatecznie do organizmu. Jednym z takich składników może być cukier. W efekcie hiperglikemia poposiłkowa ulega zmniejszeniu o kilka-kilkanaście procent (w zależności od środka wiążącego). Najprostszy adsorbent to chociażby owsianka (oczywiście niesłodzona, z wyjątkiem zastępnika cukru). Ciekawym elementem diety w cukrzycy są zamienniki (zastępniki) cukru jak np. erytrytol, ksylitol. Posiadają one mniej słodki smak niż tradycyjny biały cukier, ale znacząco niższy indeks glikemiczny.
Co to jest indeks glikemiczny? Inaczej wskaźnik glikemiczny to parametr określający produkty żywnościowe oraz ich wpływ na zwiększenie poziomu glukozy (cukru we krwi) w przeciągu 2-3 godzin od ich spożycia. Dzięki temu określona zostaje tzw. glikemia poposiłkowa. Stężenie glukozy we krwi rośnie szybciej im wyższe IG posiada dany produkt.
Jak często jeść w cukrzycy?
Czy 3 duże posiłki są lepsze niż 6 małych? Wygrywa zwiększona częstość i mniejsza porcja niż 3 duże i syte posiłki. Głodówka nie jest dietą zalecaną w cukrzycy ani w odchudzaniu. Niektóre źródła podają następujące rozwiązanie, które pomoże utrzymać właściwy poziom cukru we krwi, czyli 3 posiłki główne i 3 przekąski (zdrowe!). Dieta zależna jest jednak od stosowanej farmakoterapii (czy są stosowane leki przeciwcukrzycowe będące pochodnymi sulfonylomocznika czy "tradycyjna" insulinoterapia).
Co powinna zawierać dieta w cukrzycy i co jeść?
Odpowiednie proporcje składników odżywczych, wśród których istotne znaczenie mają węglowodany, białka i tłuszcze. W zależności od powikłań cukrzycy jak nefropatii ilość białka jest stosunkowo niska lub wynosi 15%. Z kolei tłuszcze w takiej diecie to ok. 30%, za wyjątkiem stanów hipoglikemii (zaleca się ich mniej i jeśli już, to NNKT). Opisując sposób jedzenia w cukrzycy nie można ominąć... WĘGLOWODANÓW! Należy unikać tych szybko wchłanialnych jak mono i disacharydy (sacharoza, glukoza).
Cukrzyca a alkohol
Osoby cierpiące na nietolerancję poziomu cukru powinny ograniczyć spożycie alkoholu (mówi się o dozwolonej ilości poniżej 20-30 g dziennie) lub całkowicie go wykluczyć. Stronienie od alkoholu jest korzystne, z tego względu, że objawy jego przedawkowania mogą sugerować symptomy niedocukrzenia (hipoglikemii). Dodatkowo spożywanie alkoholu może wiązać się z wystąpieniem niedocukrzenia w nocy, co związane jest z zahamowaniem produkcji glikogenu na skutek spożywania alkoholu. Nadużywanie może prowadzić z kolei do kwasicy ketonowej, który jest efektem niedoboru insuliny. W efekcie dochodzi do zakwaszenia organizmu, na którą z początku można zareagować podając większą ilość insuliny. Przy znacznych objawach zakwaszenia może dojść do konieczności interwencji lekarskiej.
Nie należy zapominać, że same alkohole są niekiedy źródłem węglowodanów, które bezpośrednio wpływają na poziom cukru osób chorych na cukrzycę. W zależności od alkoholu mogą zawierać one spore ilości cukru jak np. likiery i nalewki. Nieco mniej cukru posiadają wina słodkie, cydr czy piwo. Mniej jest ich w winie wytrawnym. Mocne alkohole jak wódka, whisky nie zawierają cukru wcale. Jednak należy uważać, bo niektóre dodatki do mocnych alkoholi mogą zawierać w swoim składzie cukier.
Jakie ilości alkoholu są zatem bezpieczne? W zależności od płci etanol w ilości 20 g jest bezpieczny dla kobiet, z kolei dla mężczyzn to 30 g. Jednak najbardziej "polecane" jest czerwone wino, które posiada korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy.
Koronawirus a cukrzyca
W zapewnieniu PTD (Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego) osoby chore na cukrzycę nie wykazują większego ryzyka zachorowania na COVID-19 w porównaniu do ogółu ludności. Jeśli jednak koronawirus zaatakował diabetyka obserwuje się wyższe ryzyko niektórych covidowych powikłań i niestety zgonów.
Dodatkowe wskazówki dla diabetyków
O czym warto pamiętać? Poniżej kilka dodatkowych porad:
- regularnie mierz poziom cukru (np. za pomocą glukometru),
- kontroluj swój mocz i przede wszystkim obecność glukozy w moczu,
- pomocne może okazać się rzucenie palenia dla utrzymania poziomu cukru czy działa leków na cukier,
- cukrzyca to podstępna choroba, która atakuje wiele narządów — warto kontrolować ciśnienie tętnicze krwi, stan oczu czy stóp,
- nie bez znaczenia jest dbanie o kondycję skóry całego ciała, a w szczególności ochrony przed stopą cukrzycową (regularny peeling czy kremy złuszczające to nie jest fanaberia w cukrzycy!),
- należy pamiętać o diecie i utrzymaniu masy ciała, indeksie glikemicznym czy ilości cukru w spożywanych płynach jak soki czy słodkie alkohole.
Czy cukrzyca to choroba uleczalna? Niestety, w dalszym ciągu stosuje się leczenie objawowe, gdzie stara się aby poziom cukru we krwi był jak najbardziej stały i bez większych wahań.
Bibliografia
- Hahn, J., Skoczyńska, A., & Starczewska, A. (2015). Checklist choroby wewnętrzne. Wrocław: MedPharm Polska.
- Khot, A., Polmear, A., Steciwko, A., Stricker, A., Szetela, B., & Wencka, B. (2019). Standardy medyczne w praktyce lekarza rodzinnego. Wrocław: Edra Urban & Partner.
- Clark, M., Kumar, P., Lukas, W., Szetela, B., & Szymczak, A. (2018). Kumar & Clark diagnostyka i terapia w praktyce lekarskiej. Wrocław: Edra Urban & Partner.