Co to jest grzybica paznokci (onychomykoza)?
Grzybica paznokci (Onychomykose) to choroba zakaźna wywołana przez grzyby, a konkretnej dermatofity, drożdżaki lub rzadziej pleśnie. Dolegliwość ta ma charakter przewlekły i jest to zmiana powierzchniowa (podobnie jak grzybica skóry). W wyniku inwazji grzybiczego patogenu zmienia się struktura, kształt i kolor paznokcia. Zakażenie grzybicze obejmować może samą płytkę paznokciową, ale również jego łożysko i macierz, a więc wszystkie struktury aparatu paznokciowego.
Na początku objawy te nie są nasilone i przybierają formę zrogowacenia i żółtawych przebarwień na powierzchni paznokcia. Ostatecznie może dojść nawet do jego zaniku. Sama choroba może znacząco obniżyć komfort życia, utrudniać podstawowe czynności (stanie, chodzenie, ćwiczenia). W niektórych przypadkach może powodować ucisk i ból, a także ryzyko deformacji paznokcia (szczególnie w przypadku stóp).
Nieleczona grzybica paznokcia może być przyczyną bólu i dyskomfortu, utrudniać noszenie obuwia lub rękawiczek. Oprócz tego może być przyczyną zakażeń dla innych oraz samozakażeń.
W ujęciu statystycznym problem grzybicy paznokci może dotyczyć 5-10% populacji ogólnej. Niektórzy specjaliści sugerują jednak, że dane te mogą być zaniżone, czego powodem jest niewiedza na temat zmian grzybiczych paznokcia czy zwykłe zawstydzenie z jej powodu i niechęć zgłoszenia się do lekarza czy apteki, w której znajduje się wiele leków na grzybicę (lakiery, płyny na paznokcie).
Częstość infekcji grzybiczych zależnie jest od wieku i wzrasta wraz z wiekiem. Grupą ryzyka są osoby starsze po 70. roku życia, szczególnie z dodatkowymi czynnikami ryzyka jak cukrzyca czy stosowanie niektórych leków.
Odnosząc się do innych danych statystycznych grzybica ta to ok. 1/3 wszystkich powierzchniowych infekcji grzybiczych i ok. połowa występujących chorób płytki paznokcia. Zdecydowanie częściej występuje grzybica paznokci u stóp (paluchów) niż dłoni.
Grzybica paznokci — przyczyny
Przyczyny grzybicy paznokci to patogeny jak dermatofity (ok.80%). Za większość przypadków odpowiadają:
- Trichophyton rubrum
- T. interdigitale,
- T. mentagrophytes.
Pozostałe patogeny to pleśnie (2-5%, nawet do 50%, wywołują tzw. pleśniawkę paznokci) i drożdżaki (ok. 20%).
Grzybica paznokci częściej dotyczy osób dorosłych i starszych. Dzieci częściej padają ofiarami skórnych zmian grzybiczych.
Oprócz, że dermatofity są odpowiedzialne za tę chorobę, należy wskazać ich aktywność. Patogeny te zmieniają paznokieć przez liczne procesy enzymatyczne i mechaniczne. W ich konsekwencji dochodzi do zniszczenia (degradacji) keratyny, czyli budulca paznokci. Grzyby mają dodatkowo zdolność penetracji w głąb płytki. Niektóre z nich atakują od wolnego brzegu.
Jak i gdzie można zarazić się grzybicą paznokci?
Grzybicą paznokci najczęściej można zarazić się od innej osoby, która nie zachowuje należnego reżimu sanitarnego względem swoich paznokci ani właściwego leczenia. Środowiskiem sprzyjającym są dla rozwoju grzybicy jest wilgoć i ciepło. Stąd częstym zjawiskiem po kąpielach np. w niektórych basenach publicznych jest ryzyko grzybicy stóp, rzadziej dłoni. Dla wnikania zarodników grzybów sprzyjający jest uraz, gdzie doszło do naruszenia jego struktury. Poza tym niewłaściwa higiena stóp czy dołączający się problem nadpotliwości mogą sprzyjać infekcjom tego typu. Niekiedy grzybicę można uznać za "chorobę zawodową" — może tyczyć się osób pracujących w ciepłych i wilgotnych pomieszczeniach lub noszących gumowe obuwie robocze. Zmiana ta nie omija np. sportowców, którzy ćwiczą długi czas w zawilgoconych butach. Dlatego właściwa pielęgnacja dłoni i stóp jest tak ważna.
Rodzaje onychomykozy
W terminologii medycznej wyróżnia się 5 podstawowych typów onychomykozy. Objawy grzybicy paznokci są niekiedy wspólne dla kilku rodzajów, ale płytkę paznokcia należy rozpatrywać indywidualnie i poprzeć proces diagnostyczny odpowiednim wywiadem lekarskim.
Poniżej omówiono poszczególne rodzaje onychomykozy.
DLSO — grzybica dystalna i boczna (Distal and Lateral Subungual Onychomycosis) — grzybica ta dotyczy głównie palucha. Objawy DLSO obejmują zażółcenie paznokcia w jego dalszej lub bocznej części, gdzie dochodzi do zajęcia środka płytki. Typ ten występuje np. podpaznokciowo, brzeżnie i dystalnie. Jest to zmiana raczej łagodna, która ogranicza estetyczny wygląd i może oddzielać się od podłoża. Nieleczona postać DLSO może prowadzić do dystrofii (zmian zwyrodnieniowych lub zanikowych) paznokcia, czyli jego odpadnięcia.
PSO — onychomykoza proksymalna podpaznokciowa (proximal subungual onychomycosis) - występuje u osób z osłabioną odpornością. Pojawiają się tutaj żółte plamki u podstawy paznokcia. Częściej obserwuje się ją na rękach. W pierwszej kolejności zajmuje obrąbek naskórkowy, kolejno macierz i na samym końcu płytkę (w przeciwieństwie do DLSO). Postać ta może powstać wtórnie np. po urazie paznokcia, w towarzyszącej cukrzycy, chorobach krążeniowych jak ch. Raynauda czy autoimmunologicznych schorzeniach. Pierwszą oznaką PSO może być zapalenie wału paznokciowego (tzw. paronychia).
SWO - powierzchniowa biała onychomykoza (Superficial White Onychomycosis) - występuje na wcześniej uszkodzonych paznokciach. Objawy to nalot kredowobiały, który może być zdrapany z jego powierzchni. Zmiany te zlokalizowane są na płytce paznokcia. Jest to rzadka postać i może towarzyszyć grzybicy międzypalcowej. Wywołana przez T. mentagrophytes var. interdigitale i rzadziej T. rubrum. Może dochodzić do erozji płytki. SWO może towarzyszyć DLSO.
EO — onychomikoza wewnątrzpaznokciowa (Endonyx Onychomycosis) — dermatofity wchodzą do wewnętrznych warstw paznokciowej płytki bez zajmowania łożyska. Niektóre objawy są zatem słabo widoczne jak hiperkeratoza podpaznokciowa czy onycholiza. Wywołują ją: T. soudanense i T. violaceum.
TDO — całkowicie dystroficzna onychomikoza (Total Dystrophic Onychomycosis) — w zależności od obrazu klinicznego może przybierać postać ostrą lub przewlekłą oraz pierwotną czy wtórną. Wtórne zniszczenie może wiązać się z rozwojem DLSO, PSO, SWO i EO. Postać ta kojarzona jest jako całkowita utrata płytki paznokciowej, gdzie występują nieregularne zgrubienia na łożysku paznokcia. Postać ostra może wystąpić u osób z obniżoną odpornością.
Diagnostyka i badania na grzybicę paznokci
W procesie diagnostycznym zmian grzybicowych należy wykluczyć takie choroby jak wyprysk, uraz, liszaj płaski, AZS i łuszczycę. Ostatni choroba w niektórych przypadkach może przypominać grzybicę. M.in. ze względu na drobne zagłębienia w powierzchni czy wybroczyny podpaznokciowe, rogowacenie. O łuszczycy świadczą jednak inne objawy jak blaszki łuszczycowe na łokciach czy kolanach. Niektóre statystyki mówią, że 13-27% chorych na łuszczycę dotyka problem grzybicy paznokcia. W niektórych przypadkach lekarz może zlecić badania mykologiczne (wykrywające infekcje grzybicze).
Grzybica paznokci objawy
W jej przebiegu często zauważa się współistnienie płytki paznokcia chorej i zdrowej. Może dotyczyć więcej niż 1 płytki. Objawy grzybicy paznokci to zmiana w wyglądzie paznokcia, ale niekiedy również nieprzyjemny zapach
Jak wygląda grzybica paznokcia?
Obecne jest:
- rogowacenie podpaznokciowe, bruzdy na paznokciu, zgrubienie płytki,
- oddzielenie się paznokcia od łożyska i rozwarstwienie (onycholiza)
- żółte, białawe, brązowawe czy zielonkawe zabarwienie paznokcia (chromonychia),
- onychodystrofia - kruchość i łamliwość paznokci,
- zmiana kształtu — postać "szpona" (paznokieć jest wydłużony, pogrubiony i zagięty) lub forma rurkowata (pogrubiona płytka, a wolne brzegi są zawinięte),
- zmiana struktury (matowość).
Grzybica paznokci u rąk i nóg
Grzybicy paznokci na dłoni towarzyszy grzybica skóry rąk. Jest jednak to postać rzadsza niż grzybica stóp. Stanowi ok. 20% infekcji paznokciowych.
Występuje częściej niż jej odpowiednik u rąk. Jej również może towarzyszyć grzybica skóry (np. powierzchni międzypalcowych czy podeszwy stopy). Typ ten jest częstszy ze względu na wilgotność, ciepło, problem nadpotliwości. Tej postaci sprzyja również korzystanie z miejsc publicznych jak baseny czy prysznice.
Grzybica paznokci — leczenie
Leczenie grzybicy płytki paznokci wymaga systematyczności, regularności i konsekwencji w leczeniu. Najczęściej stosuje się środki o szerokim spektrum działania, które potrafią wniknąć w głąb płytki. W przypadku grzybic paznokci najlepiej sprawdzają się lakiery, które długo utrzymują się na powierzchni paznokcia. Nałożenie kolejnej warstwy lakieru wiąże się z koniecznością zmycia starszej warstwy leczniczej lakieru np. z użyciem zmywacza do paznokci lub nasączonych alkoholem chusteczek. Leki jak kremy czy maści na grzybicę (np. z terbinafiną, np. Terbiderm) lepiej sprawdzają się w przypadku skórnych postaci — nie posiadają takiej zdolności przenikania.
Niekiedy leczenie grzybicy paznokci polega na chirurgicznej interwencji, która polega na całkowitym lub częściowym usunięciu płytki. Wśród kryteriów takiego postępowania pojawia się nasilona onycholiza, zgrubienie paznokcia powyżej 4 mm, ból.
Na sam proces przenikania substancji czynnych wpływa systematyczne skracanie i spiłowywanie paznokci dla lepszej absorpcji leczniczych składników. Pilnik stosowany do chorych paznokci najlepiej gdy jest jednorazowy i nie może być stosowany do zdrowych!
Grzybica paznokci leki bez recepty
W lekach OTC na grzybicę paznokci znajdą się takie substancje czynne jak:
Inne produkty to:
Na czym polega miejscowe leczenie grzybicy paznokci? Produkty miejscowe stosuje się jedynie w postaci powierzchniowej, która nie zajęła macierzy paznokcia. Lakier lub płyn nakłada się codziennie lub co 2. dzień. W kolejnych miesiącach leczenia np. 1-2 razy na tydzień. Niekiedy równolegle z problemami z paznokciami występuje grzybica skóry.
Grzybica paznokci — czas leczenia i doustne leki przeciwgrzybicze
Leczenie w zależności od nasilenia objawów może trwać do 12 miesięcy, czyli do momentu odrośnięcia zdrowego paznokcia. Często stosuje się miejscowe leczenie. Jakie są inne sposoby leczenia grzybicy paznokci? M.in. tabletki o przeciwgrzybiczym działaniu, które mogą być stosowane na 2 sposoby. Sam proces leczenia grzybicy paznokci jest bezbolesny. Doustna terapia może być obarczona skutkami ubocznymi. Leczenie grzybicy paznokci wymaga kontroli dermatologicznej.
Doustne leki na grzybicę paznokci
Leczenie to przeprowadza się na zlecenie i pod kontrolą lekarza. Warto nadmienić, że część leków przeciwgrzybiczych wchodzi w różnego rodzaju interakcje. W jej przypadku stosuje się terapię ciągła i terapię pulsową. Na czym one polegają? W doustnym schemacie leczenia paznokci stosuje się 3 leki p/grzybicze jak terbinafina, itrakonazol i flukonazol.
W terapii ciągłej podaje się terbinafinę zwykle przez 12 tygodni, raz dziennie po 250 mg (osoba dorosła). Terapia pulsowa to m.in. itrakonazol 200 mg stosowany 2 razy dziennie przez siedem dni (w miesiącu). W przypadku grzybicy dłoni stosuje się 2 pulsy, z kolei stóp - 3. Taki schemat jest korzystny ze względu na utrzymywanie się substancji czynnej w paznokci nawet przez kilka miesięcy od zakończenia leczenia. Dodatkowo koszty leczenia są mniejsze i częstość występowania skutków ubocznych. Flukonazol stosuje się zwykle raz w tygodniu przez 3 miesiące (dla rąk) lub 6 miesięcy (dla stóp).
Grzybica paznokci i ozonowanie
Alternatywną metodą jest ozonoterapia. Co to jest ozon i na czym polega leczenie z jego użyciem? To trójatomowa cząsteczka tlenu, która jest wykazuje działanie przeciw m.in. grzybom. Ozon posiada właściwości przeciw: -grzybicze, bakteryjne i wirusowe. Ozonowanie to metoda stosowana do dezynfekcji, dezynsekcji i dezodoryzacji. Metodę tę wykorzystuje się w czyszczeniu obuwia osób cierpiących na onychomikozę. Niektóre źródła podają, że stosowanie ozonowanego oleju lub wody przynosi korzystne efekty w leczeniu powierzchniowych zmian dermatologicznych jak grzybica skóry.
Grzybica paznokci — domowe sposoby leczenia
Wśród domowych sposobów na grzybicę wykorzystuje się właściwości lecznicze olejków eterycznych. Jednym z najlepiej znanych jest olejek z drzewa herbacianego. Oprócz tego inne olejki eteryczne wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwutleniające, przeciwgrzybicze i mogą być z powodzeniem stosowane w leczeniu miejscowej grzybicy.
Obecnie istnieje wielu zwolenników naturalnej medycyny, w której nie może zabraknąć czosnku (naturalnego "antybiotyku" i środka przeciw drożdżakom), kąpieli octowych (lub w sodzie oczyszczonej) lub ziołowych.
Profilaktyka grzybicy
Właściwe nawyki higieniczne i profilaktyka są skuteczną bronią do walki z grzybicą. Podczas pielęgnacji należy uważać, by nie uszkodzić wałów paznokciowych i innych miękkich tworów jak oskórek. Ulgą dla spoconych stóp są oddychające skarpetki, ich częsta zmiana i właściwe obuwie, które zapewnia wentylację. Warto zadbać nie tylko o higienę stóp, ale również dezynfekcję obuwia np. za pomocą specjalnych sprayów (np. Scholl do stóp i obuwia). Nie bez znaczenia są wygodne buty, które nie powodują ucisku w obrębie paznokcia, co niekiedy spowalnia sam proces leczenia.
Dla profilaktyki i leczenia paznokci jest odpowiednia dbałość o ręczniki, które należy prać w temperaturze minimum 60°C. Warto czasowo w okresie leczenia grzybicy zrezygnować z akcesoriów łazienkowych jak dywaniki kąpielowo (lub odpowiednio często je prać). Należy pamiętać, że nie należy dzielić się ręcznikami z osobą chorą na grzybicę.
Po kąpieli czy prysznicu ważne jest osuszanie stóp i krótkie obcinanie paznokci. W razie wystąpienia niepokojących objawów jak bolesność czy zmiana koloru i/lub kształtu należy udać się do dermatologa. Pomocne może okazać się stosowanie miejscowych antyperspirantów czy środków przeciwgrzybiczych jak aerozole np. Acerin Fungi czy zasypki np. Proftin-M. Po zakończeniu leczenia warto rozważyć usunięcie feralnych butów, które mogły być przyczyną grzybicy.
