Katar w ciąży może być objawem przeziębienia, alergii lub zmian hormonalnych. Bywa uciążliwy i negatywnie wpływa na samopoczucie kobiety ciężarnej. Co na katar w ciąży można bezpiecznie stosować? Jakie domowe sposoby na katar mogą pomóc złagodzić ten nieprzyjemny objaw?
Anemia — objawy, przyczyny, leczenie. Podstawowe informacje o niedokrwistości u dorosłych, dzieci i kobiet ciężarnych
Niedokrwistość (anemia) to jedna z chorób krwi, w której dochodzi do obniżenia poziomu hemoglobiny. Patomechanizmy w przebiegu tej choroby są zróżnicowane. Niezależnie od rodzaju, anemia ma wiele wspólnych objawów jak bladość skóry, uczucie osłabienia i senności. Cierpią na nią wszyscy - dzieci, dorośli, kobiety w ciąży, dorastająca młodzież. Leczenie jest długotrwałe i niekiedy skomplikowane względem potencjalnych przyczyn. Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat anemii - jak np. anemia objawy, przyczyny, leczenie, skutki — przeczytaj ten artykuł!
- Anemia (niedokrwistość) — co to jest?
- Jakie kryterium jest kryterium diagnostyczne dla anemii?
- Anemia — podział niedokrwistości
- Anemia rodzaje - krótka charakterystyka wybranych niedokrwistości
- Niedokrwistość (anemia) z niedoboru żelaza
- Niedokrwistość (anemia) megaloblastyczna (złośliwa)
- Niedokrwistość (anemia) hemolityczna
- Niedokrwistość (anemia) aplastyczna
- Anemia sierpowata (niedokrwistość sierpowatokrwinkowa)
- Przyczyny anemii (niedokrwistości)
- Objawy anemii i jej skutki zdrowotne
- Leczenie anemii (niedokrwistości)
- Diagnostyka i badania w anemii (niedokrwistości)
- Erytrocyty - barwliwość, wielkość, kształt
- Hematokryt a anemia
- Niedokrwistość a krwinki białe i płytki krwi
- Retikulocyty a anemia
- Dieta w anemii i niedokrwistościach
- Anemia w ciąży
- Anemia u dzieci i noworodków
Anemia (niedokrwistość) — co to jest?
Anemia, inaczej niedokrwistość to jedne z częstszych chorób krwi (hematologicznych) wieku dziecięcego, dotyczy również osób dorosłych i starszych. Co to jest anemia i co jej towarzyszy? Podstawowe kryterium dla tej choroby to zmniejszona ilość hemoglobiny całkowitej w porównaniu do przyjętych norm zależnych od wieku i płci. W anemii obok spadającego poziomu hemoglobiny (HbA) obserwuje się również zmniejszenie ilości czerwonych krwinek (erytrocytów) i hematokrytu (Ht lub HTC).
Jakie kryterium jest kryterium diagnostyczne dla anemii?
Ilość hemoglobiny spada poniżej 13,5 g/dl u mężczyzn, zaś u kobiet poniżej 11,5 g/dl.
Jak wygląda norma hemoglobiny u dzieci?
wiek |
norma |
noworodki |
14-23 g/dl |
dzieci od 1. miesiąca do 2. roku życia |
10,5-14 g/dl |
dzieci 2-10 lat |
11,5-15,5 g/dl |
Dziewczynki 10-18 lat |
12-15 g/dl |
Chłopcy 10-18 lat |
13,5-16 g/dl |
Tabela. Norma hemoglobiny u dzieci względem wieku i płci
Stężenie hemoglobiny zależne jest od wielu czynników, wśród których wymienia się m.in. spadek produkcji erytrocytów lub ich szybszy rozpad, niedobory żelaza, znaczna utrata krwi.
W niektórych przypadkach jak odwodnienie może dojść do spadku objętości osocza, co może przełożyć się na maskowanie potencjalnej niedokrwistości. Niekiedy z kolei odnotowuje się niedokrwistość przy zwiększonej objętości osocza przy zachowaniu norm dla erytrocytów i całkowitej ilości hemoglobiny w ustroju (np. w okresie ciąży).
Normy hemoglobiny u dorosłych i dzieci
Anemia — podział niedokrwistości
W literaturze medycznej istnieje kilka podziałów niedokrwistości uwzględniających m.in. przyczyny anemii, wskaźniki (parametry) czerwonokrwinkowe (MCV, MCHC, MCH, o których nieco później).
Jeden z podziałów wyróżnia następujące typy niedokrwistości (etiopatogenetyczne):
- związane z nieprawidłową produkcją erytrocytów i/lub hemoglobiny
- niedokrwistość niedoborowa (żelazo, witamina B12, kwas foliowy = witamina B9)
- n. na skutek aplazji lub hipoplazji szpiku kostnego (np. spowodowana przez leki np. cytostatyki — hydroksykarbamid, leki stosowane w RZS jak chlorochina)
- n. towarzysząca białaczce, kolagenozom, chorobom wątroby i nerek czy zakażeniom (np. Staphylococcus aureus).
- anemia hemolityczna, która wiąże się ze skróconą żywotnością erytrocytów i ich szybszym rozpadem
- nabyte (np. przy toczniu układowym czy hipersplenizmie, po niektórych lekach jak cyklosporyna, takrolimus, sulfasalazyna, po narkotykach jak kokaina)
- wrodzone (np. o podłożu genetycznym m.in. niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, talasemia, sferocytoza wrodzona)
- niedokrwistość związana z utratą krwi (np. krwawienie do jam ciała, z dróg rodnych; anemia pokrwotoczna)
- krwotok (ostra niedokrwistość)
- utajone krwawienie (przewlekła niedokrwistość).
Inny podział uwzględnia cechy morfologiczne i wymienia się tutaj 3 rodzaje anemii jak:
- Niedokrwistość mikrocytowa np. niedobór żelaza, przewlekłe zatrucie ołowiem, talasemia.
- N. normocytowa np. wrodzone niedokrwistości hemolityczne, nabyte n.h.
- N. makrocytowa np. niedobór witamin B12 i/lub kwasu foliowego, n. aplastyczna
Anemia posiada jeszcze prostszy podział — anemię pod względem jej nasilenia i wiąże się to bezpośrednio z parametrem jak stężenie hemoglobiny. Wyróżniamy takie jak:
- anemia łagodna,
- anemia umiarkowaną,
- anemia ciężką,
- anemia zagrażającą życiu.
Anemia rodzaje - krótka charakterystyka wybranych niedokrwistości
W zależności od podłoża i patogenezy wyróżnia się różne typy niedokrwistości. Mogą być one związane z dietą, stosowanymi lekami lub być nieznanego pochodzenia (tzw. idiopatyczne) czy mieć charakter wrodzony i podłoże genetyczne. Poniżej omówiono niektóre z anemii.
Niedokrwistość (anemia) z niedoboru żelaza
Anemia może wynikać z niedostatecznej podaży żelaza (np. w wyniku niedożywienia, głodówek). Jest to najpopularniejszy typ niedokrwistości. Grupą ryzyka dla tej niedokrwistości są dzieci (niemowlęta i osoby do 3. roku życia, a także wcześniaki, noworodki z ciąż mnogich). Niedobór poszczególnych składników wpływa na spadek produkcji i stężenie hemoglobiny, a także enzymów, gdzie kofaktorem jest żelazo. Inne przyczyny to zespół złego wchłaniania, pasożyty jelitowe czy wzmożone zapotrzebowanie m.in. w okresie ciąży czy u miesiączkujących dziewczyn.
Objawy w niedokrwistości z niedoboru żelaza obejmują:
- u niemowląt - spadek łaknienia, apatia i osłabienie, tendencje do częstych przeziębień (infekcje górnych dróg oddechowych),
- dzieci starsze - zawroty i bóle głowy, szybka męczliwość, spadek koncentracji, kołatanie serca,
- inne objawy - bladość skóry, łamliwość włosów i paznokci, nadżerki w kącikach ust, szmer skurczowy serca, szorstka skóra.
W badaniach diagnostycznych obserwuje się spadek hemoglobiny, hematokrytu, wskaźników czerwonokrwinkowych (MCV, MCHC, MCH), żelaza w surowicy i ferrytyny, ilości retikukolcytów (proporcjonalnie do ciężkości anemii). W normie mogą pozostawać erytrocyty i retikulocyty. Następuje wzrost zdolności wiązania żelaza, stopień dyspersji krwinek czerwonych, absorpcji żelaza ze światła jelita. Do diagnostyki nie wykorzystuje się zwykle badań szpiku kostnego.
Anemia z niedoboru żelaza może być spowodowana przez krwawienie z dróg rodnych, przewodu pokarmowego (np przy przepuklinie rozworu przełykowego), stosowanie niektórych leków jak NLPZ w tym aspiryna (ASA), resekcja żołądka, zespół złego wchłaniania.
Leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza obejmuje podawanie doustnych preparatów z jonami żelaza Fe2+. Nie stosuje się zwykle dożylnego podania leków z żelazem (tylko w przypadku ciężkich nietolerancji). Dawki dobowe żelaza dla niemowląt wynoszą 80 mg na dobę, u dzieci starszych 200 mg/24h. W ramach leczenia uzupełniającego stosuje się dietę, która zmniejsza czasowo mleko i produkty mleczne, preparaty wapnia, a zwiększone zostaje spożycie mięsa, jarzyn, owoców.
Istotne przy przyjmowaniu żelaza w tabletkach jest potencjalnie działanie drażniące na błonę śluzową żołądka, co może skutkować nudnościami, wymiotami. Oprócz tego obserwuje się zaparcia, bóle brzucha. W takim przypadku konieczne wydaje się zmiana leku np. z siarczanu żelaza na np. fumaran żelaza lub stosowanie tabletek dojelitowych z żelazem. Suplementacja żelaza trwa zwykle kilka miesięcy, jest to mikroelement, który wchłania się w zależności od stopnia niedoboru (zwykle 20-30%, w stanach wystarczającej podaży 5-10%). Lepsze wchłanianie osiąga się przed posiłkiem, lecz wiąże się to z ryzykiem podrażnienia żołądka. Pokarm utrudnia absorpcję jonów żelaza. W tabletkach z żelazem znajdziemy oprócz siarczanu takie sole jak wspomniany fumaran, glukonian żelaza czy mleczan żelaza. Leki z żelazem stosuje się w dawkach podzielonych (2-3 razy dziennie). Produkty dla dzieci z żelazem zawierają często dodatek witaminy C, witamin z grupy B (B12, B9, B6, B2).
Anemia z niedoboru żelaza, witaminy B12 (kobalaminy) i kwasu foliowego (witaminy B9)
Niedokrwistość (anemia) megaloblastyczna (złośliwa)
W anemii megaloblastycznej obserwuje się opóźniony rozwój jądra erytroblastów względem cytoplazmy. Wśród przyczyn wymienia się niedobór witamin(y) B12 (kobalaminy) czy kwasu foliowego (witamina B9). Stan ten wpływa na zaburzoną syntezę DNA. Źródłami tych witamin jest pokarm, nie są wytwarzane endogennie w organizmie. Na wchłanianie B12 znaczenie ma tzw. czynnik wewnętrzny wytwarzany przez komórki okładzinowe żołądka. Dzięki temu tworzy się kompleks z witaminą, który jest wchłaniany ze światła jelita cienkiego. Kolejno B12 rozprowadzana jest po organizmie przez białko transkobalaminę II (dla żelaza jest to transferyna).
Niedobór witaminy B12 występuje jako objaw takich chorób jak np. ch. Addisona-Biermera, w której dochodzi do degradacji komórek okładzinowych żołądka. W konsekwencji spada ilość czynnika wewnętrznego i witamina B12 jest gorzej wchłaniana. Dlatego niekiedy w literaturze można spotkać się z nazwą jak niedokrwistość Addisona-Biermera lub n. złośliwa (wynikają one z niedoboru witaminy B12).
N. megaloblastyczna może być wywołana niedoborem kwasu foliowego. Wśród przyczyn tych niedoborów wymienia się m.in. błędy dietetyczne (głodówki, mleko kozie), zespół złego wchłaniania, przewlekłe choroby jelit jak ch. Leśniewskiego-Crohna, wzmożone zapotrzebowanie (ciąża, karmienie piersią, wcześniactwo). Niekiedy niedobory folianów związane są ze stosowaniem leków jak leki przeciwdrgawkowe wykorzystywane w padaczce, sulfasalazyna czy alkoholizmem (występuje ogólny niedobór witamin z grupy B).
Objawy anemii megaloblastycznej będącej skutkiem niedoboru witaminy B12 czy kwasu foliowego są podobne. W tym typie niedokrwistości obserwuje się lekko żółtawe zabarwienie skóry, żywoczerwony i bolesny język, spadek masy ciała i zajady. Poważne niedobory B12 mogą prowadzić do uszkodzeń nerwów obwodowych i czuciowych (objawy to np. drętwienie stóp, zaburzenia czucia głębokiego).
Diagnostyka niedokrwistości megaloblastycznej obejmuje wysokie MCV = 120-140 (obserwowana jest makroowalocytoza). Dodatkowo obserwuje się spadek ilości retikukolcytów, białych krwinek i płytek krwi. Wzmożony jest proces erytropoezy i zwiększona ilość niezwiązanej bilirubiny. Poziom żelaza może być prawidłowy lub podwyższony. W celach diagnostycznych zleca się określenie miana dla witaminy B12 i kwasu foliowego. Niekiedy zleca się test na określenie ilości przeciwciał skierowanych przeciwko komórkom okładzinowym przy podejrzeniu choroby Addisona-Biermera.
Anemia megaloblastyczna — jej leczenie obejmuje uzupełnienie niedoboru witamin, dla B12 są to iniekcje co 2-3 tygodnie, a później 1000 µg na 3 miesiące, dla kwasu foliowego doustna suplementacja (np. 5 mg przez 4 miesiące).
Niedokrwistość (anemia) hemolityczna
Ten typ anemii związany jest z szybszym rozpadem czerwonych krwinek (erytrocytów). Dochodzi tutaj do wzmożonej hemolizy wewnątrznaczyniowej lub w narządach jak wątroba i/lub śledziona (tzw. hemoliza pozanaczyniowa). Średni czas życia erytrocytów to 120 dni, w zależności od rodzaju okres przeżycia może znacząco się skrócić nawet do kilku dni. W trakcie jej trwania obserwuje się wzmożoną aktywność szpiku kostnego, który początkowo może kompensować szybszą hemolizę.
Wśród przyczyn niedokrwistości hemolitycznej wymienia się m.in. wady w budowie krwinki czerwonej jak defekt błony komórkowej erytrocytu (np. sferocytoza wrodzona), defekty enzymatyczne (niedobór dehydrogenazy G-6-PD, wada wrodzona), nieprawidłowe stężenie hemoglobiny lub jej budowa (beta-talasemia, anemia sierpowatokrwinkowa). Można wyróżnić również inne przyczyny, które są odpowiedzialne za postać nabytą np. polekowe, poinfekcyjne, immunologiczne (np. reakcja po transfuzji krwi, choroba hemolityczna noworodków — niezgodność czynnika Rh pomiędzy matką i płodem). N. hemolityczna może towarzyszyć takim chorobom jak posocznica meningokokowa, nocna napadowa hemoglobinuria, zespół hemolityczno-mocznicowy.
Objawy niedokrwistości hemolitycznej to zażółcenie skóry, powiększenie śledziony (splenomegalia), powiększenie wątroby (hepatomegalia). W postaci przewlekłej obserwuje się tendencję do kamicy pęcherzyka żółciowego i owrzodzenie goleni.
Pod względem klinicznym w badaniach obserwuje się wzrost poziomu bilirubiny (szczególnie niezwiązanej) i retikulocytów, a także podwyższony poziom urubilinogenu w moczu, sterkobilinogenu w kale oraz wzmożona erytropoeza w szpiku. W badaniu mikroskopowym obserwowane są zmienione krwinki np. pod względem kształtu i/lub objętości.
Leczenie anemii hemolitycznej w dużej mierze zależy od przyczyny. Wśród zabiegów wykonuje się tzw. splenektomię czyli usunięcie śledziony, leki jak sterydy (prednizon, rzadziej azatiopryna). W przypadkach nagłych może dojść do przetaczania krwi.
Niedokrwistość (anemia) aplastyczna
Związana jest z zanikiem (aplazją, hipoplazją) szpiku kostnego. Efektem tego jest tzw. pancytopenia czyli spadek ilości krwinek czerwonych i białych, a także płytek krwi.
Może mieć charakter wrodzony (np. n. Fanconiego), nabyty o znanej przyczynie (promieniowanie, leki jak cytostatyki, środki chemiczne, wirus Herpes), idiopatyczny.
Najczęściej spotyka się postać idiopatyczną, w której dochodzi do niszczenia komórek szpiku przez limfocyty T. Niektóre leki również to powodują, lecz właściwość tak jest wykorzystywana w leczeniu niektórych nowotworów. Działaniem niezamierzonym (niepożądanym) mogą być leki na padaczkę, a także przyczyny infekcyjne jak WZW A.
W badaniach ujawniają się takie cechy niedokrwistości aplastycznej jak charakter makrocytowy i normocytowy oraz normochromiczny. Obserwuje się spadek białych i czerwonych krwinek i płytek krwi. Obniżony jest również poziom retikulocytów. W celach diagnostycznych przeprowadza się biopsję szpiku. W zależności od potrzeb wykonuje się biopsję aspiracyjną lub trepanobiopsję szpiku.
Leczenie anemii (niedokrwistości) aplastycznej polega na wyeliminowaniu leków, wpływu promieniowania. W celu łagodzenia uzupełnia się niedobory morfotyczne krwi. Leczenie specjalistyczne obejmuje podawanie globulin antylimfo- lub antytymocytarnej, cyklosporyny, metyloprenizodnu (wysokie dawki), krwiotwórczych czynników wzrostu. Niewykluczony jest przeszczep szpiku.
Anemia sierpowata (niedokrwistość sierpowatokrwinkowa)
Anemia sierpowatokrwinkowa ta ma charakter wrodzony, spowodowana jest mutacją punktową w genie łańcucha β (HBB) hemoglobiny. W jej przebiegu dochodzi do syntezy nieprawidłowej hemoglobiny, gdzie w sekwencji białka zamiast kwasu glutaminowego włączana jest walina (aminokwas). W wyniku tego zmienia się struktura hemoglobiny, którą określa się jako hemoglobina S. HbS posiada nieco inną strukturę w porównaniu do hemoglobiny HbA. Hemoglobina syntetyzowana w anemii sierpowatej nie posiada takiej zdolności wiązania tlenu jak HbA właściwych krwinek czerwonych, wpływa również na żywotność krwinki (skraca żywot). Nazwa tej niedokrwistości pochodzi od kształtu erytrocytów (krwinek czerwonych), które posiadają sierpowaty kształt.
Co to jest anemia sierpowata?
Przyczyny anemii (niedokrwistości)
Anemia ma wiele przyczyn i podobnie jak sam podział niedokrwistości jest dość rozległy i zróżnicowany. Jednak można zebrać podstawowe przyczyny, przy których można spodziewać się zmian w obrębie czerwonych krwinek i stężenia hemoglobiny, jak również żywotności erytrocytów i ich wskaźników jak MCV, MCH czy MCHC.
Niedokrwistości i przykładowe przyczyny anemii to:
- błędy dietetyczne (niedobory żelaza, na skutek niedoboru witaminy B12),
- pogorszona absorpcja na skutek chorób przewlekłych jelit jak zespół złego wchłaniania, choroba Leśniowskiego-Crohna,
- zatrucie ołowiem,
- uszkodzenie, aplazja, hipoplazja szpiku kostnego,
- choroby nerek, wątroby
- przewlekły alkoholizm,
- utrata krwi (ostra lub przewlekła),
- wady genetyczne,
- podłoże autoimmunologiczne,
- zaburzona synteza hemoglobiny (np. talasemia),
- przyczyny infekcyjne (np. malaria, posocznica meningokokowa),
- choroby przewlekłe, zapalne np. toczeń, RZS (reumatoidalne zapalenie stawów),
- nowotwór np. chłoniak, szpiczak.
Objawy anemii i jej skutki zdrowotne
Anemia i jej objawy mają wiele wspólnych cech, wśród nich wymienia się m.in. bladość skóry i błon śluzowych, zmiany w łaknieniu, dolegliwości ze strony układu sercowo-naczyniowego, szmery czynnościowe serca, wysokie ciśnienie. Może wystąpić szybsze męczenie się, spadek koncentracji, uczucie senności. Część objawów ulega nasileniu wraz z wiekiem — starsze osoby cierpiące na anemię bardzo często gorzej ją znoszą. Siła objawów zależy jednak od samego typu niedokrwistości, jego podłoża i stopnia niedoboru prawidłowej hemoglobiny HbA.
Podstawowe objawy anemii (niedokrwistości) to:
- duszność, np. powysiłkowa,
- osłabienie organizmu, brak energii,
- przyspieszona akcja serca, czyli tachykardia,
- bóle i zawroty głowy.
U niemowląt anemia może powodować wzmożone pragnienie, z kolei u osób starszych obserwowane są objawy związane z niewydolnością krążenia, ból za mostkiem, chromanie przestankowe.
Ze strony układu sercowo-naczyniowego mogą ujawnić się takie objawy anemii jak wspomniana tachykardia, wysokie ciśnienie, szmer skurczowy na koniuszku serca, powiększenie wymiarów serca i inne objawy świadczące o niewydolności krążenia (szczególnie u osób starszych). Inne objawy mogą obejmować zażółcenie skóry (żółtaczka) np. w niedokrwistości hemolitycznej czy megaloblastycznej, wklęsły kształt paznokcia dla niedoboru żelaza, gorączka dla anemii aplastycznej.
Warto wspomnieć również o szczególnym typie anemii jaką jest niedokrwistość chorób przewlekłych. Może ona wystąpić i towarzyszyć chorobom infekcyjnym, pasożytniczym i nowotworowym.
Leczenie anemii (niedokrwistości)
Leczenie choroby jak anemia zależne jest od przyczyn. Może obejmować stosowanie suplementacji żelaza (np. wraz z witaminą C), witamin z grupy B (B12, kwas foliowy, B6) dla niedokrwistości niedoborowych. Niekiedy rozważa się również zabieg usunięcia śledziony (splenektomia), a w stanach zagrażających zdrowiu i życiu przetaczanie krwi. Jeśli przyczyną jest wadliwy szpik, to metodą leczenia jest jego przeszczep. W przypadku choroby nerek zalecane jest niekiedy przyjmowanie erytropoetyny, a przy zaburzeniach na tle autoimmunologicznym sterydów np. prednizonu w anemii hemolitycznej. Oprócz tego zaleca się taki zabieg jak plazmafereza (wymiana osocza).
Jak widać rodzaj anemii ma ogromne znaczenie dla wyznaczenia właściwej farmakoterapii. Jej leczenie nie ogranicza się jedynie do podawania tabletek czy leków z żelazem.
Zobacz podstawowe leki na anemię z żelazem!
Diagnostyka i badania w anemii (niedokrwistości)
Jakie parametry bada się w przebiegu i diagnostyce anemii (niedokrwistości)? Są to m.in.:
- badanie morfologiczne - hemoglobina, hematokryt, ilość erytrocytów
- ilość retikulocytów
- MCH (średnia masa Hb w krwince czerwonej norma to 27-31 pg)
- MCHC (średnie stężenie Hb w krwince czerwonej norma to 31-34%)
- MCV (średnia objętość krwinki czerwonej norma to 87-92 µm3)
- rozmaz krwi obwodowej (ocenia się wielkość i kształt erytrocytów, ich barwliwość). Pod względem barwliwości wyróżnia się erytrocyty normochromiczne, hipochromiczne (niedobarwliwe), nadbarwliwe (hiperchromiczne).
W niektórych przypadkach lekarz może zlecić badania określające poziom witaminy B12 i kwasu foliowego np. w podejrzeniu anemii megaloblastycznej.
Erytrocyty - barwliwość, wielkość, kształt
W obrazie mikroskopowym obserwuje się oprócz zmian w obrębie barwliwości erytrocytów równie zmiany w ich kształtach.
Wyróżnia się przykładowo:
- anizocytozę - zjawisko, gdy krwinki przyjmują inne wymiary niż 6,7-7,7 µm.
- mikrocytoza - zmniejszenie erytrocytów np. w niedokrwistości z niedoboru żelaza czy n. hemolityczna,
- normocytoza - wartość prawidłowa,
- makrocytoza - w niedokrwistości megaloblastycznej występują powiększone, erytrocyty,
- poikilocytoza - we krwi obwodowej występuje zniekształcone krwinki np. w niedokrwistości hemolitycznej, megaloblastycznej i anemii sierpowatej (drepanocyty), w talasemii odnotowuje się krwinki tarczowate, akantocyty w kłębuszkowym zapaleniu nerek.
Rodzaj anemii |
Niedokrwistość mikrocytowa |
N. normocytoza normochromiczna |
Makrocytowe |
Parametry |
MCV < 80 fl |
MCV 80-95 fl |
MCV > 95 fl |
Przykłady |
|
|
|
Tabela. Anemie (niedokrwistości) i parametry czerwonokrwinkowe oraz przykłady chorób
Hematokryt a anemia
Hematokryt (Ht, HCT) to parametr diagnostyczny określający stosunek objętości erytrocytów do objętości krwi. Dzięki niemu określa się procentowy udział czerwonych krwinek względem innych elementów morfotycznych krwi jak np. leukocyty i płytki krwi.
Niedokrwistość a krwinki białe i płytki krwi
W ocenie i diagnostyce anemii wykorzystuje się również pomiar innych elementów morfotycznych krwi jak białe krwinki (leukocyty) oraz płytki krwi. W związku z tym wyklucza się zjawisko pancytopenii jak w anemii aplastycznej. Z kolei w niedokrwistości hemolitycznej odnotowuje się wzrost płytek i neutrofili, w białaczkach spadek ilości leukocytów.
Retikulocyty a anemia
Retikulocyt to niedojrzała postać erytrocytu, która poprzedza ostateczną formę czerwonych krwinek. Dojrzewa ona na szlaku erytropoezy m.in. pod wpływem erytropoetyny. Ilość erytropoetyny i retikulocytów rośnie proporcjonalnie do ciężkości anemii. Sytuacja ta jest odmienna przy uszkodzonym szpiku lub braku jego stymulacji erytropoetyną (np. w chorobach nerek).
Dieta w anemii i niedokrwistościach
W przypadku anemii przebiegającej z niedoborem żelaza, kwasu foliowego czy witaminy B12 można dokonać modyfikacji diety w celu wsparcia farmakoterapii. Podstawą leczenie takiej niedokrwistości nie stanowi jednak dieta. Niektóre pokarmy bogate są w żelazo, są to np.:
- wędliny, mięso, ryby, podroby
- produkty pełnoziarniste zbożowe,
- nasiona - dynia, sezam, słonecznik
- morele, śliwki, figi, daktyle, czarna porzeczka,
- buraki, warzywa zielona jak szpinak
- kiełki.
Źródła żelaza i znaczenie diety w anemii
Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że żelazo nie jest najłatwiej wchłanianym minerałem. Stopień absorpcji zależy od źródła samego metalu jak i stopnia niedoboru. Im większy niedobór żelaza, tym większy jest jego stopień wchłaniania. Dlaczego ważne jest źródło żelaza? Występuje ono w 2óch postaciach tj. żelazo niehemowe obecne w roślinach o gorszej absorpcji i żelazo hemowe pochodzące z mięsa (odzwierzęce źródło). Dane literaturowe podają przewagę żelaza hemowego do niehemowego jak 10:1.
Jeśli chodzi o wskazówki dietetyczne przy anemii i niedoborach żelaza warto zwrócić uwagę czym popijamy leki z żelazem, czy stosujemy je na pusty żołądek czy po posiłku. Niektóre związki jak błonnik, fityniany (z otrąb), polifenole (z kawy czy herbaty) ograniczają wchłanianie żelaza z jelit. Jony wapnia mogą również utrudniać wchłanianie żelaza. Dlatego poczekajmy 2-3 godziny ze szklanka mleka i dobrym źródłem żelaza. Jeśli możemy stosujmy żelazo przed posiłkiem. W przypadku podrażnień przewodu pokarmowego czasowo można zmienić dawkowanie na po posiłku (ograniczy to działania drażniące, chociaż zmniejsza wchłanianie żelaza).
Kawa i herbata mogą ograniczać wchłanianie żelaza! Podobnie mleko. Stosując leki z żelazem popijaj je wodą.
Anemia w ciąży
Niedokrwistość w ciąży może się zdarzyć, ponieważ w tym okresie zwiększa się zapotrzebowanie m.in. na żelazo, a także kwas foliowy. Problem ten może dotyczyć nawet 40% przyszłych mam. Dlatego dieta powinna być odpowiednio zrównoważona, a w razie konieczności lekarz może włączyć farmakoterapię doustnymi preparatami żelaza. Jaki wynik musi wystąpić aby mówić o anemii u kobiety ciężarnej? Jeśli jest mniejszy niż poprawny zakres dla tej grupy pacjentek, czyli 11,5-13,5 g/dl.
Poziom żelaza jest ważny przez całą długość ciąży. W zależności od trymestru może dojść np. do:
- I trymestr — zwiększone ryzyko poronienia,
- II trymestr — nieprawidłowości w rozwoju płodu,
- III trymestr — przedwczesny poród.
Obniżone spożycie żelaza może wiązać się ze zmianami w obrębie łożyska. Dlatego w okresie ciąży istotna jest właściwe spożycie czy uzupełniająca suplementacja żelaza, kwasu foliowego, kwasów omega-3, jodu i wielu innych. Czynnikami sprzyjającymi anemii w ciąży są następujące po sobie kolejne porody, spożywanie alkoholu, błędy w diecie (mała podaż żelaza).
Anemia u dzieci i noworodków
Niedokrwistość u dzieci najczęściej spotykaną jest anemia z niedoboru żelaza. Dzieci są szczególnie wrażliwe na niedotlenienie, dlatego spadek ilości hemoglobiny wpływa na cały organizm, czego efektem jest uczucie senności, spadek koncentracji czy sił do zabawy. Niekiedy może być to efekt zaburzeń przewodu pokarmowego jak celiakia.
Dziecko z objawami anemii ma obniżony apetyt, bladą skórę, bóle i zawroty głowy, kołatanie serca, dziwne zachcianki żywieniowe obejmujące nawet konsumpcję kredy szkolnej. Dzieci szczególnie narażone na anemię to dzieci przedwcześnie urodzone (3 tygodnie lub wcześniej przed planowanym terminem), o niskiej masie urodzeniowej. To również możliwa konsekwencja nie rozwijania diety niemowląt i małych dzieci, które skończyły 6. miesiąc życia, a także ciąż mnogich czy konfliktu serologicznego.
Zwykle leczenie anemii (niedokrwistości) z niedoboru żelaza u dzieci polega na stosowaniu płynnych postaci żelaza lub formy proszku czy saszetek. Na rynku obecnych jest wiele preparatów, w skład których wchodzą różne sole Fe2+ jak fumaran, a także inne związki wspierające wchłanianie i działanie żelaza jak witamina C, witaminy z grupy B.
Bibliografia
- Hahn, J., Skoczyńska, A., & Starczewska, A. (2015). Checklist choroby wewnętrzne. Wrocław: MedPharm Polska.
- Leach, O., & Van Boxel, G. (2019). Choroby wewnętrzne Crash Course. Wrocław: Edra Urban & Partner.
- Latkowski, B., Lukas, W., & Godycki-Ćwirko, M. (2017). Medycyna rodzinna. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
- Mutschler, E., Geisslinger, G., Kroemer, H., Ruth, P., & Schäfer-Korting, M. (2020). Kompendium farmakologii i toksykologii Mutschlera. Wrocław: MedPharm