Co to jest choroba lokomocyjna?
Wielu osobom łatwo jest odpowiedzieć co to jest choroba lokomocyjna z tego względu, że jako dzieci padły jej ofiarom. Jedne z pierwszych skojarzeń związanych z kinetozą (czyli chorobą lokomocyjną) jest zespół objawów na który składają się nudności przechodzące niekiedy w wymioty, dyskomfort w brzuchu, ogólne osłabienie, zawroty głowy.
Kto najczęściej choruje na chorobę ruchu? Głównie dzieci w wieku 2-12 lat. Zwiększoną tendencją obserwuje się również w niektórych grupach zawodowych (np. piloci, marynarze) w odniesieniu do populacji ogólnej. Bez wątpienia wynika to z faktu narażenia na czynniki mogące mieć wpływ na wystąpienie tego rodzaju kinetozy.
Choroba lokomocyjna - jak powstaje?
Choroba lokomocyjna u dzieci, młodzieży i dorosłych wynika z problemów w przetworzeniu sygnałów pochodzących od nerwów czuciowych związanych z przekazywaniem informacji o ruchu, pozycji ciała powiązanej ze zmysłem równowagi i informacjami odbieranymi przez oczy. Ujmując to nieco prościej mózg ma problem z odczytaniem informacji o ruchu ciała, które pochodzą od oczu, słuchu, dotyku czy odczuwanych przez narząd równowagi. Łatwo wyobrazić sobie fakt, że jadąc samochodem oczy dostrzegają ruch i przemieszczanie się, podczas gdy zmysł równowagi upewnia nas o nieporuszaniu się względem fotela samochodowego. Objawy choroby lokomocyjnej wynikają z tego, że mózg otrzymuje sprzeczne sygnały od różnych narządów określających ruch. Oprócz tego praca błędnika odpowiedzialnego za równowagę jest zaburzona.
Choroba lokomocyjna występuje zatem, gdy oczekiwany ruch nie występuje lub jest inny względem zwykle doświadczanego. Wiele osób utożsamia chorobę lokomocyjną m.in. z dolegliwościami jak choroba powietrzna czy choroba morska - zespół objawów jest zbliżony.
Objawy choroby lokomocyjnej
Zatem jak wygląda choroba lokomocyjna? W jej przebiegu występuje zespół objawów, na który składają się:
- uczucie nudności przechodzące w wymioty np. u dzieci
- zawroty głowy, spadek ciśnienia krwi
- uczucie osłabienia, bladość skóry, wzmożona potliwość.
Chorobę ruchu mogą zwiastować również takie symptomy jak spadek koncentracji czy zmęczenie. W przypadku kinetozy wyróżnia się zjawisko habituacji, które polega na tym, że w ramach wydłużającej się podróży objawy choroby lokomocyjnej ustępują stopniowo.
Choroba lokomocyjna może dotknąć każdą osobę poruszającą się w dowolnym pojeździe.
Jak zapobiegać objawom choroby lokomocyjnej?
Czy zapobiegać chorobie lokomocyjnej? Można nieco się do niej przygotować zależnie od środka transportu, a także warto wiedzieć, czego unikać podczas podróży (np. napojów gazowanych).
Jak zminimalizować objawy związane z chorobą lokomocyjną zależnie od środka transportu?
- w trakcie lotu samolotem należy siedzieć na wysokości skrzydeł
- w trakcie podróży statkiem należy siedzieć pośrodku, blisko linii wody
- podróżując samochodem należy siedzieć z przodu.
Poza tym należy unikać siedzenia tyłem do kierunku jazdy (np. w pociągu), skupić wzrok na nieruchomych obiektach i zrezygnować z czytania / gry na komórce, unikać alkoholu i/lub przejedzenia przed podróżą.
O czym pamiętać w podróży?
Warto również zadbać o wentylację i wymianę powietrza, dlatego warto przewietrzyć przedział, w którym siedzimy, opuścić szybę w trakcie jazdy samochodem. Oprócz tego warto pomyśleć o cukierkach do ssania, które będą stymulować wydzielanie śliny, dzięki czemu unikniesz suchości w ustach, która pojawia się przy chorobie lokomocyjnej.
Zatem: jeść czy nie jeść w chorobie lokomocyjnej?
Trudno jest odbyć długą podróż zupełnie na głodnego, dlatego rozsądny, lekki posiłek jest jak najbardziej wskazany przed podróżą. Warto również odczekać chwilę po jedzeniu zanim zaczniesz długą, kilkugodzinną podróż. W podróż warto wziąć wodę i unikać gazowanych napojów.
Co jeszcze pomaga na chorobę lokomocyjną?
Wiele osób może polecić akupresurę np. w aptece możesz dostać opaski akupresurowe, które u niektórych osób zmniejszą objawy. Korzystają z nich niekiedy również kobiety w ciąży cierpiące na mdłości i nudności.
Napój imbirowy - jak go przygotować i podawać?
Część rodziców może zadecydować o przygotowaniu napoju imbirowego, który potencjalnie może zastąpić gotowe produkty z kłączem imbiru z apteki.
Potrzebujemy 5 cm świeżego kłącza imbiru (obranego), który drobno kroimy, rozdrabniamy i zalewamy 1 litrem wrzącej wody. Kolejno odstawić tak przygotowany macerat na 10-15 minut, zlać przygotowany napar, ostudzić i schłodzić w lodówce. Na podróż warto wziąć go w termos i napić się imbirowego napoju przed podróżą oraz w czasie postojów. UWAGA: sam napar z imbiru może mieć nieco ostrawy smak, dlatego szykując go warto odpowiednio dosłodzić, aby był odpowiedni do wypicia przez dzieci.
Leczenie choroby lokomocyjnej
W przypadku niej prowadzi się zwykle rutynowe stosowanie leków przeciwhistaminowych starszej generacji, które wykazują szereg korzystnych działań w odniesieniu do źródła występujących objawów. Alternatywnie stosuje się również preparaty z kłączem imbiru. Preparaty na chorobę lokomocyjną mają co najmniej 1 wspólną cechę - można je zaliczyć do leków przeciwwymiotnych.
Leki przeciwhistaminowe na chorobę lokomocyjną
Leki na chorobę lokomocyjną będące blokerami receptora H1 działają przeciwwymiotnie, łagodnie uspokajająco oraz tzw. parasympatykolityczne, co oznacza w praktyce to, że napięcie mięśni gładkich i perystaltyka przewodu pokarmowego jest spowolniona - pomoże to w uniknięciu chociażby dyskomfortu brzusznego. Jednym z przedstawicieli jest dimenhydrynat, który silnie hamuje ośrodek wymioty i odruchy błędnikowe (można zatem uznać, że to całkiem skuteczny lek na błędnik). Tabletki lokomocyjne z dimenhydrynatem dostępne są bez recepty w dawce 50 mg i przeznaczone dla dzieci od 6. roku życia. Środek ten należy przyjąć na ok. 30 minut przed podróżą. Zależnie od wieku to
- 50 mg co 6-8 godzin dla 6-14 lat oraz nie więcej niż 150 mg w ciągu doby
- 50-100 mg co 4-6 godzin dla osób powyżej 14 lat i dorosłych oraz nie więcej niż 400 mg w ciągu doby.
Leki z tej grupy mogą niekorzystnie wpływać na zdolność uwagi, więc ograniczają zdolność prowadzenia. Inne starsze leki p/histaminowe jak difenhydramina czy doksylamina również wykazują działanie przeciwwymiotne, są one jednak w Polsce zarejestrowane pod innymi wskazaniami.
Hioscyna na objawy choroby lokomocyjnej
Innym lekiem stosowanym w chorobie lokomocyjnej jest hioscyna, która w Polsce w produktach bez recepty jest zarejestrowana jako lek łagodzący stany skurczowe mięśni gładkich przewodu pokarmowego (do stosowania u dzieci od 6. roku życia w dawce 10 mg lub 20 mg dla osób powyżej 12 lat). Zatem leki z hioscyną łagodzą bolesne skurcze żołądka, jelit, dróg żółciowych, a także stany spastyczne w obrębie układu moczowo-płciowego (kolka nerkowa, bolesne miesiączkowanie). W przypadku zapobiegania nudności zależnie od wieku mogą być to doustne dawki np. 300 µg, czyli 0,3 mg hioscyny (dla dorosłych i osób powyżej 12 lat), a także 0,15- 03 mg dla 7-12 lat, 4-7 lat - 0,15 mg, 3-4 0,075 mg (75 µg). Inna postać to systemy transdermalne z hiosyną, który zawiera 1,5 mg hioscyny, a w ciągu 72 godzin następuje absorpcja 1 mg.
Kłącze imbiru na nudności i wymioty w kinetozie
Inna alternatywa to dobrze znany imbir i jego kłącze, który również wykazuje właściwości przeciwwymiotne, z którego często korzystają kobiety w ciąży cierpiące na poranne nudności. Oprócz tego pobudza wydzielanie śliny, ze względu na to, że jest surowcem nieco ostrym i gorzkim. Wśród aktywnych składników należy wymienić grupę gingeroli, które potencjalnie mogą oddziaływać z receptorem serotoninowym 5HT3 w jelicie. Nie powoduje on typowych objawów niepożądanych w porównaniu do leków z grupy antagonistów receptora H1. W przypadku imbiru znajdziemy np.
- tabletki drażowane lub kapsułki z imbirem (np. sproszkowany surowiec w ilości 250 mg)
- syrop z imbirem
- pastylki do ssania.
Oprócz tego imbir może bym pomocny w dolegliwościach dyspeptycznych, gdzie produkcja soków trawiennych jest osłabiona, a kłącze tej rośliny wzmaga ich wydzielanie.
PODSUMOWUJĄC - leki na chorobę lokomocyjną dostępne w Polsce to preparaty na bazie dimenhydrynatu (znane przede wszystkich jako Aviomarin), preparaty z imbirem (spora pula z nich to suplementy diety, gdzie imbir wspiera pracę układu pokarmowego). W innych krajach na objawy choroby lokomocyjnej jak nudności czy wymioty stosuje się leki z hioscyną (inaczej skopolaminą) m.in. w postaci plastrów transdermalnych, a także tabletek do żucia.
Do dyspozycji pozostają jeszcze leki homeopatyczne (np. Nux Vomica) lub leki na receptę z prometazyną.
O co pytają pacjenci?
Co pomaga w łagodzeniu objawów choroby lokomocyjnej?
Są to chociażby tabletki lokomocyjne, które mogą zawierać dimenhydrynat, imbir. Oprócz tego trzeba pamiętać o właściwym posiłku przed podróżą, unikanie napojów gazowanych.
Jakie są tabletki na chorobę lokomocyjną dla dzieci?
Zależnie od wieku - dla 2-3-latków do 6 roku życia preparatem zalecanym jest imbir. Dla nieco starszych skuteczny i dozwolony jest dimenhydrynat (od 6. roku życia).
Czy choroba lokomocyjna jest uleczalna, a może sama mija?
W dużej części przypadków, jeśli dotyczy dzieci, to w czasie dojrzewania może ona minąć lub złagodzić swój przebieg.
Czasami mam mniejsze a czasami większe objawy kinetozy. Czy środek transportu ma znaczenie?
Nie bez znaczenie jest umiejscowienie pasażera podczas podróży poszczególnymi pojazdami (np. samochodem, statkiem, samolotem czy pociągiem). Oprócz tego jazda przeciwnie do kierunku jazdy to jeden z czynników sprzyjającym wystąpieniu objawów choroby lokomocyjnej.
Bibliografia
- Rutter, P., Pluta, J., & Błaszczyna, N. (2018). Opieka farmaceutyczna. Wrocław: Edra Urban & Partner.
- Lennecke, K., Hagel, K., Przondziono, K., Filipek, B., Orłowska, A., & Smolińska, M. (2018). Opieka farmaceutyczna w samoleczeniu wybranych chorób. Wrocław: MedPharm Polska.
- CHPL leków Buscopan 10 mg, Buscopan Forte 20 mg, Scopolan 10 mg, Aviomarin 50 mg
- Schilcher, H., & Dorsch, W. (2010). Ziołolecznictwo w pediatrii Podręcznik dla lekarzy i farmaceutów. Wrocław: MedPharm Polska.
- Frohne, D. (2010). Leksykon roślin leczniczych. Wrocław: MedPharm Polska.