Choroba lokomocyjna, choroba morska, kinetoza - co to?
Choroba lokomocyjna, inaczej kinetoza, to zespół nieprzyjemnych dolegliwości, które towarzyszą wielu z nas podczas podróży. Przypadłość nie ogranicza się wyłącznie do jazdy autem, dyskomfort możemy odczuwać także w innych środkach transportu, takich jak samolot czy statek. Mówimy wtedy kolejno o chorobie morskiej i chorobie powietrznej. Jednak zarówno choroba lokomocyjna, choroba morska, choroba powietrzna, jak i kinetoza, to tylko inne nazwy tego samego schorzenia.
Wbrew powszechnej opinii, choroba lokomocyjna nie pojawia się wyłącznie w trakcie podróży na długie odległości. U niektórych uciążliwe objawy może wywołać zwykła przejażdżka windą, huśtanie na huśtawce, używanie okularów wirtualnej rzeczywistości VR, czy nawet wizyta w kinie.
Warto pamiętać, że choroba lokomocyjna u dorosłych i dzieci jest normalną, fizjologiczną reakcją, a nie jest to stan patologiczny. Nudności, wymioty i inne nieprzyjemne objawy najczęściej mijają wkrótce po zakończeniu podróży lub innego bodźca wywołującego kinetozę.
Choroba lokomocyjna - kto na nią choruje
Prawie każdy z nas przynajmniej raz w życiu doświadczył choroby lokomocyjnej. Najgorzej znosimy podróże statkiem, podczas których choroba morska dotyka od 25% do nawet 60% pasażerów. Sytuacja ma się trochę lepiej w przypadku jazdy autem, gdzie objawy choroby lokomocyjnej pojawiają się u 4% osób. Najlepszym wyborem podróżujących borykających się z nudnościami i wymiotami będzie transport pociągiem – zaledwie 0,13% pasażerów doświadcza w nim kinetozy.
Choroba lokomocyjna jest szczególnie uciążliwa dla dzieci między 2. a 12. rokiem życia, które chorują najczęściej. Najmłodsi pasażerowie w wieku do 2 lat rzadko doświadczają nudności i wymiotów, między innymi dlatego, że niektóre foteliki samochodowe umożliwiają odbycie podróży w pozycji leżącej. U dorosłych choroba lokomocyjna również nie zdarza się często, jednak może mieć negatywny wpływ na aktywność zawodową. Narażone na nią będą osoby związane z usługami transportowymi – piloci, ratownicy medyczni, kierowcy ciężarówek.
Na kinetozę podatne są bardziej kobiety niż mężczyźni. Wiąże się to z fizjologicznymi zmianami hormonalnymi u kobiet. Stąd też większa częstotliwość doświadczania objawów choroby lokomocyjnej u kobiet podczas okresu oraz ciąży, a czasem w trakcie menopauzy.
Przyczyny choroby lokomocyjnej
Do wystąpienia choroby lokomocyjnej dochodzi wtedy, gdy nasz mózg otrzymuje sprzeczne bodźce z różnych narządów ciała. Przykładowo – gdy jedziemy autem i patrzymy przez okno, to nasz wzrok rejestruje poruszanie się, jednak narządy odpowiedzialne za odczuwanie pozycji ciała nie potwierdzają tych informacji.
Podejrzewa się, że choroba lokomocyjna ma także podłoże psychologiczne. Stąd u niektórych nieprzyjemne objawy rozpoczynają się jeszcze przed podróżą i trwają po jej zakończeniu. Dobrze wtedy zadbać o komfort psychiczny pasażera oraz o odpowiednie, wygodne warunki jazdy.
Objawy choroby lokomocyjnej i morskiej
Najbardziej uciążliwy objaw choroby lokomocyjnej i morskiej to nudności. Może je nasilać wypełniony żołądek, duszny pojazd, palenie papierosów, nieprzyjemne zapachy, a nawet strach. Pasażerowie skarżą się też na rozkojarzenie, zmęczone oczy, ból i zawroty głowy. Niektórzy odczuwają wzmożoną senność. Jeśli dolegliwości trwają długo, to może dojść do zwiększonego wydzielania śliny i do wymiotów. Ich wystąpienie nie zawsze daje ulgę, a czasem wręcz nasila nudności.
Warto zauważyć, że wystąpienie choroby lokomocyjnej podczas podróży autem i autobusem jest też związane z samą jakością drogi. Duża liczba zakrętów, częste zmiany prędkości i nierówna nawierzchnia mogą nasilić objawy. Analogicznie na statku – zła pogoda i duże fale znacznie pogorszą nasze samopoczucie.
Oprócz tego w trakcie jazdy mogą pojawić się zawroty i bóle głowy. Niektóre osoby zaczynają się też intensywnie pocić, a u innych dominuje senność.
Diagnoza choroby lokomocyjnej
Diagnostyka kinetozy opiera się głównie na wywiadzie. Pacjent jest pytany o objawy choroby lokomocyjnej i okoliczności jej wystąpienia. Zazwyczaj nie ma potrzeby wykonania testów laboratoryjnych.
Chorobę lokomocyjną można pomylić z migreną lub zatruciem pokarmowym. Oba wymienione schorzenia nie są jednak związane z podróżowaniem, więc w przeciwieństwie do choroby lokomocyjnej, ich objawy nie ustępują po zatrzymaniu pojazdu.
Jak zapobiegać chorobie lokomocyjnej
Dbając o odpowiednie, komfortowe warunki jazdy można skutecznie zapobiegać wystąpieniu nieprzyjemnych objawów choroby lokomocyjnej. Przed podróżą najlepiej spożyć lekki, niewielki posiłek. Należy unikać ciężkich potraw, picia kawy, alkoholu i spożywania takich pokarmów, jak tuńczyk czy ser. Przepełnienie żołądka płynami również może nasilić chorobę lokomocyjną. Na wyjazd najlepiej wyruszyć wypoczętym, a w trakcie drogi w miarę możliwości robić postoje. Wśród dorosłych da się zauważyć, że jazda w roli kierowcy zamiast pasażera zmniejsza ryzyko wystąpienia nudności.
Dla będących już w trasie pomocne może okazać się regularne wietrzenie auta i wybieranie miejsca, które jest zwrócone przodem do kierunku jazdy. Objawy złagodzić może też odchylenie oparcia do tyłu. W trakcie drogi nie powinno się siedzieć w pozycji prostej, ponieważ nasila ona złe samopoczucie. Dobry sposób na nudności to również spoglądanie za okno na horyzont.
Osoby cierpiące na chorobę lokomocyjną powinny unikać czytania książek, czasopism, czy tekstu wyświetlanego na telefonie. Nieprzyjemne objawy mogą się nasilić nawet przy krótkim przeglądaniu przydrożnych reklam. W takich sytuacjach pomóc może założenie ciemnych okularów, które utrudnią czytanie.
Inne proste sposoby na chorobę lokomocyjną to ograniczenie ruchów głowy, kontrolowane głębokie oddychanie i słuchanie muzyki.
Co na chorobę lokomocyjną u dorosłych
Objawy choroby lokomocyjnej często mijają wraz z dorastaniem. Dzieje się tak, ponieważ nasz organizm przyzwyczaja się do podróży różnymi środkami transportu. Leczenie może więc polegać na regularnych wyjazdach, na których dba się o komfort jazdy.
Organizm niektórych osób, nie adaptuje się jednak do podróży statkiem, autem, czy samolotem, a same objawy choroby morskiej, lokomocyjnej i powietrznej mocno pogarszają jakość codziennego życia. W takich sytuacjach warto sięgnąć po leki i środki na kinetozę dostępne bez recepty.
Dimenhydranat
Dobry sposób na chorobę lokomocyjną u dorosłych i dzieci to zażycie tabletek z dimenhydranatem. Jest to lek przeciwwymiotny, który dodatkowo działa uspokajająco. Wchodzi w skład preparatu Aviomarin.
Dimenhydrat mogą zażywać dzieci od 6. roku życia. Dawka dla nich to 50 mg. U młodzieży powyżej 14. roku życia i u dorosłych konieczne jest zwiększenie dawki do 100 mg. Tabletkę należy zażyć pół godziny przed podróżą. Lek może powodować senność, która ułatwi zasypianie w aucie, samolocie czy w innym środku transportu. Z tego powodu nie jest jednak odpowiedni dla kierowców.
Kłącze imbiru
Kolejnym sposobem na to jak pozbyć się choroby lokomocyjnej są tabletki przeciwwymiotne z imbirem, które mogą stosować także kobiety w ciąży i kierowcy. Kłącze imbiru to składnik ograniczający nudności, zawroty głowy oraz wymioty. W aptece są dostępne tabletki z wyciągiem z imbiru, można również parzyć herbatki z dodatkiem kłącza tej rośliny.
Skopolamina
Jeśli zarówno kłącze imbiru, jak i dimenhydrynat okażą się nieskuteczne, to można sięgnąć po leki z hioscyną (skopolaminą). Są to preparaty rozkurczające mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Skutecznie zapobiegają wystąpieniu choroby lokomocyjnej i choroby morskiej. Mogą je stosować dzieci od 6. roku życia oraz dorośli.
Opaska akupresurowa
Inny sposób na wymioty i nudności w podróży to założenie opaski akupresurowej. Dowody na jej skuteczność są niejednoznaczne, istnieją jednak przesłanki naukowe wskazujące, że opaska łagodzi uciążliwe objawy kinetozy. Opaska na chorobę lokomocyjną będzie dobrym i bezpiecznym wyborem u osób, u których dolegliwości pojawiają się na tle psychologicznym.
Elektrolity
Ponieważ choroba lokomocyjna często wiąże się z wymiotami, należy pamiętać o prawidłowym nawodnieniu. Dobrze wziąć ze sobą w drogę przygotowany roztwór elektrolitów. W razie wystąpienia wymiotów należy popijać go powoli, małymi łyczkami.
Leki na receptę
Gdy domowe sposoby, działania profilaktyczne i leki dostępne bez recepty nie pomogą, to lekarz może zapisać substancje dostępne na receptę - prometazynę lub cynaryzynę.
Choroba lokomocyjna w ciąży
Najbezpieczniejszym środkiem na chorobę lokomocyjną w ciąży jest imbir. Można go stosować w formie tabletek lub bezpośrednio jako kawałek kłącza. Jest on w stanie znacznie zmniejszyć nudności pojawiające się w podróży. Podobnie będzie działać witamina B6, a wspomagająco można zastosować napar z mięty pieprzowej.
Pytania i odpowiedzi
Czy choroba lokomocyjna jest uleczalna?
Nie ma leków, które pozwoliłyby uleczyć chorobę lokomocyjną raz na zawsze. Zauważono jednak, że po 15 roku życia przypadków choroby lokomocyjnej jest znacznie mniej. Dzieje się tak prawdopodobnie dlatego, że nasz organizm przyzwyczaja się do podróży autem.
Może się jednak okazać, że wypracowanie tolerancji na jazdę samochodem, nie będzie mieć wpływu na pojawienie się choroby lokomocyjnej w samolocie, czy na statku. Niektóre osoby będą więc musiały przyzwyczaić się do każdego środka transportu oddzielnie.
Czy zaklejanie pępka w chorobie lokomocyjnej działa?
Nie istnieją żadne dowody na to, że zaklejanie pępka zmniejsza objawy choroby lokomocyjnej. Ewentualna poprawa samopoczucia po zastosowaniu tej metody może wynikać z działania placebo.
Choroba lokomocyjna - gdzie siedzieć?
Jeśli cierpimy na chorobę lokomocyjną, to powinniśmy zajmować siedzenia z samego przodu pojazdu, gdzie jest duże pole widzenia. Nieoceniony będzie również dostęp do okna i świeżego powietrza. Pomocna może okazać się też możliwość odchylenia oparcia do tyłu.
W autobusie należy unikać jazdy na tylnych siedzeniach oraz jazdy na miejscach znajdujących się na kołami pojazdu, gdzie bardziej odczuwamy zmiany nawierzchni.
Kiedy ujawnia się choroba lokomocyjna u dzieci?
Objawy choroby lokomocyjnej pojawiają się najczęściej między 2. a 12. rokiem życia.
Czy choroba lokomocyjna jest dziedziczna?
Dziedziczność choroby lokomocyjnej nie jest udowodniona. Zauważono jednak, że szanse na wystąpienie kinetozy u dziecka są wyższe, jeśli któryś z rodziców cierpiał w dzieciństwie na to schorzenie. Może się więc okazać, że istnieją pewnego rodzaju predyspozycje genetyczne w rozwoju choroby lokomocyjnej.
