Czym jest kryzys laktacyjny?
Kryzysem laktacyjnym nazywamy okres zmniejszenia ilości produkowanego pokarmu w piersiach u kobiety karmiącej (może to być faktyczne zmniejszenie ilości lub jedynie subiektywne uczucie tzw. pustych piersi przez kobietę karmiącą). Za oznakę kryzysu laktacyjnego uznaje się też często długie karmienia oraz częste przebywanie dziecka przy piersi. Gdy młode mamy dopada kryzys, często podejrzewają one, że dziecko nie najada się dostatecznie, co nie zawsze jest prawdą. Jak wspomóc laktację i czy istnieją skuteczne metody na jej wzmocnienie?
Prawo popytu i podaży, czyli jak działa laktacja?
Mówiąc o kryzysie laktacyjnym, warto uświadomić sobie jakie mechanizmy stymulują produkcję mleka u kobiety po porodzie. Za regulację tego procesu odpowiadają 2 ważne hormony: prolaktyna, która stymuluje piersi do produkcji odpowiedniej ilości pokarmu oraz oksytocyna, dzięki niej pokarm wypływa z piersi. Noworodek, który ssie pierś mamy tuż po porodzie jest aktywatorem produkcji pierwszego pokarmu, czyli tzw. siary (colostrum). Następnie każdorazowe opróżnienie piersi, zarówno podczas karmienia jak i odciągania mleka laktatorem, powoduje dalszą jego produkcję. A więc częste, efektywne karmienia, napędzają dalsze wytwarzanie mleka.
Warto wiedzieć: pokarm w piersiach kobiety zaczyna wytwarzać już w okresie ciąży. Tzw. mleko przedporodowe produkowane jest już między 16, a 22 tygodniem.
Co to jest laktacja, dlaczego matczyne mleko jest takie ważne?
Dlaczego pojawia się kryzys laktacyjny?
Zależnie od czasu względem porodu można wyróżnić co najmniej 2 grupy potencjalnych przyczyn - są to czas tuż po urodzeniu dziecka oraz późniejszy okres karmienia m.in. ze skokiem rozwojowym niemowlęcia.
Kryzys laktacyjny po porodzie
Kryzys niektóre mamy dopada już na samym początku karmienia piersią. Warto jednak wiedzieć, że pierwsze tygodnie to czas kiedy normuje się laktacja i nie należy od razu panikować. W pierwszych dniach życia dziecka ze względu m.in. na jego małą pojemność żołądka nie potrzebuje ono dużej ilości mleka, a więc karmienie piersią w tym okresie jest częstsze, ale porcje, jakie zjada dziecko małe.
Istnieją jednak sytuacje, kiedy ilość mleka na początku karmienia piersią może być niedostateczna, należą do nich m.in.:
Nieefektywne ssanie noworodka — zdarza się to przede wszystkim u wcześniaków, u których odruch ssania i połykania może nie być jeszcze w pełni wykształcony; niejednokrotnie powodem nieefektywnego ssania u noworodków jest także skrócone wędzidełko; nieopróżniana prawidłowo pierś będzie produkować coraz mniej pokarmu, zgodnie ze wspomnianym prawem popytu i podaży.
Rozdzielenie mamy i dziecka po porodzie — taka sytuacja zdarza się m.in. w przypadku wcześniaków, które ze względu na swój stan zdrowia, nie mogą przebywać z mamą od razu po porodzie, gdyż wymagają interwencji na oddziale neonatologii; dziecko nie zainicjuje w tej sytuacji produkcji mleka, ponieważ nie ma go przy piersi mamy; z pomocą w tym przypadku może przyjść laktator.
Poranione brodawki — ten problem dotyczy mam szczególnie na początku karmienia piersią, kiedy ich brodawki nie są jeszcze przyzwyczajone do ssania przez noworodka; niektóre mamy zniechęcają się przez to, gdyż karmienie powoduje u nich ból; z pomocą mogą przyjść specjalne nakładki do karmienia na brodawki lub maść z lanoliną łagodząca podrażnienia.
Rozwiązanie poprzez cięcie cesarskie — samo cięcie cesarskie nie musi być powodem kryzysu laktacyjnego, jednak mogą mieć na to wpływ przede wszystkim procedury stosowane w danym szpitalu; według przyjętych obecnie standardów, jeśli zarówno stan mamy i dziecka na to pozwala, pierwsze karmienie piersią powinno odbyć się do 2h po rozwiązaniu; laktacja po cesarce jest nieco inna i trudniejsza do unormowania niż po porodzie naturalnym, chociażby ze względu na utratę krwi podczas operacji, jaką jest cięcie cesarskie, czy też stan fizyczny i emocjonalny mamy.
Zła technika przystawiania dziecka do piersi — najlepiej skorygować ją z pomocą doradcy laktacyjnego, może być przyczyną niechęci do ssania piersi przez dziecko.
Kryzys laktacyjny w późniejszym okresie karmienia
Niestety początkowe problemy z karmieniem piersią to nie jedyne trudności, które może napotkać na swojej mlecznej drodze mama karmiąca piersią. Kryzysy laktacyjne zdarzają się także tym mamom, u których laktacja jest już w pełni ukształtowana. Zazwyczaj przychodzą nagle, niespodziewane i oczywiście niechciane! Jakie są ich przyczyny ?
Skoki rozwojowe u dziecka — skoki te uznawane są jako okresy regresji, po których dziecko nabywa nową umiejętność. Podczas skoków rozwojowych dziecko może być również marudne, spędzać więcej czasu przy piersi, a mamy karmiące, często ten okres wiążą z pojawieniem się kryzysu laktacyjnego, ze względu na m.in. rosnące zapotrzebowanie dziecka na mleko lub niechęć do ssania piersi. Skoki rozwojowe występują czasowo mniej więcej w tym samym okresie u wszystkich dzieci. Kryzys laktacyjny kiedy się pojawia najczęściej? Właśnie wtedy, kiedy dziecko przeżywa skok rozwojowy.
Zbyt rzadkie przystawianie dziecka do piersi — problemy z laktacją mogą pojawić się również wtedy, kiedy mama zbyt rzadko przystawia swoje dziecko do piersi. Zbyt rzadkie karmienia mogą w konsekwencji prowadzić do spadku ilości mleka produkowanego przez gruczoły mleczne. Dlatego też zaleca się karmienie dziecka na żądanie, czyli każdorazowo, kiedy się tego domaga. U dzieci z zaburzonym odruchem ssania, niekiedy zaleca się przystawienia regularne dziecka co 3-4 h, nawet jeśli nie domaga się jedzenia.
Dokarmianie butelką — kiedy mama zaczyna podawać dziecku mleko modyfikowane z butelki, a jednocześnie kontynuuje karmienie piersią, mówimy o tzw. karmieniu mieszanym. Często jednak zdarza się, że dzieci dokarmiane w ten sposób mają trudności z efektywnym ssaniem. Ssanie piersi wymaga jednak nieco więcej energii od dziecka, podczas gdy z butelki, mleko wypływa znacznie łatwiej. Warto w przypadku gdy zdecydujemy się na tego rodzaju karmienie, wybrać specjalne smoczki, które nie zaburzają odruchu ssania piersi i pozwalają połączyć te 2 metody.
Sposoby na kryzys laktacyjny? Galaktogogi, czyli preparaty, które pomogą pobudzić laktację
Po galaktogogi, czyli substancje, które pomagają zainicjować, pobudzić laktację i podtrzymać ją na odpowiednim poziomie warto sięgnąć m.in. podczas kryzysu laktacyjnego. Jak zwiększyć laktację i co może pomóc, aby skutecznie karmić piersią?
Słód jęczmienny na laktację
Słód jęczmienny ma udowodnione w badaniach naukowych działanie pobudzające laktację. Składnikiem słodu jęczmiennego, który bezpośrednio przyczynia się do pobudzenia laktacji, jest beta-glukan. Jest to surowiec bezpieczny i przebadany pod kątem faktycznego działania pobudzającego laktację. W aptekach dostępne są saszetki na laktacje zawierające słód jęczmienny (np. preparat Femaltiker).
Herbatki i tabletki na laktację
Do popularnych galaktogogów, dostępnych na rynku jako tzw. herbatka na laktację należą m.in. anyż i koper włoski. Są to surowce zielarskie, które były stosowane od lat w celu pobudzenia laktacji (jako herbata na laktację m.in przez nasze babcie). Warto jednak wiedzieć, że według aktualnej wiedzy nie zaleca się stosowania tych surowców w nadmiarze, należy więc przestrzegać zaleceń podanych przez producenta na opakowaniu.
Dostępne są także tabletki, zawierające wspomniane wcześniej surowce ziołowe, pomagające pobudzić laktację.
Inne metody na pobudzenie laktacji, domowe metody na laktację
Jak wspomóc laktację w inny sposób? Istnieją pewne metody, o których każda matka karmiąca powinna wiedzieć!
Odciąganie pokarmu laktatorem po każdym karmieniu (metoda 7-5-3)
To jedna z najskuteczniejszych metod pozwalających na zwiększenie ilości pokarmu u kobiet karmiących piersią. Jak rozkręcić laktację laktatorem?
Metoda 7-5-3 polega na odciąganiu laktatorem mleka po każdym karmieniu z obu piersi w seriach po 7, kolejno 5 i 3-minutowych (najpierw odciągamy 7 minut z piersi prawej potem 7 min z lewej, analogicznie potem w seriach 5 i 3-minutowych). Metoda wymaga samodyscypliny oraz czasu (trzeba ją regularnie stosować co najmniej przez tydzień), jednak pozwala skutecznie zwiększyć ilość mleka.
Częste przystawianie do piersi
Oczywista i prosta metoda na zwiększenie ilości produkowanego mleka. Noworodek wymaga karmienia co najmniej 8 razy/dobę, w tym nie należy zapominać o bardzo ważnych karmieniach nocnych. Częste przystawianie dziecka, aby ssało pierś, pozwoli rozkręcić i utrzymać laktację na oczekiwanym poziomie.
Piwo bezalkoholowe
Piwo bezalkoholowe zawiera wspomniany już wcześniej składnik, który jest uznanym galaktogogiem, a mianowicie słód jęczmienny. Niektóre piwa nazywane bezalkoholowymi, zawierają jednak śladowe ilości alkoholu. Warto więc dokładnie czytać ich skład, lub sięgnąć po bezpieczne preparaty dostępne w aptekach na bazie słodu jęczmiennego.
Zbilansowana dieta
Co jeść na laktację? Na temat diety mamy karmiącej powstało bardzo dużo mitów, jednak niewątpliwie prawdą jest, że produkcja wartościowego pokarmu w odpowiedniej ilości wymaga dobrej i zbilansowanej diety. Powinno znaleźć się w niej dużo warzyw i owoców bogatych w witaminy i minerały, produkty pełnoziarniste, a także te bogate w białko. Nie można zapomnieć też o zdrowych tłuszczach, m.in. tych pochodzących z ryb. W celu uzupełnienia diety można sięgnąć po suplementy diety jak witaminy dla kobiet w okresie laktacji.
I najważniejsze... mamo, nie panikuj, jesteś w stanie wykarmić swoje dziecko!
Często zbyt mała ilość pokarmu to jedyne subiektywne odczucie, którego doznaje większość mam karmiących piersią. Jeśli dziecko prawidłowo przybiera na wadze, moczy 5-6 pieluszek dziennie i nie ma żadnych innych przesłanek ku temu, że jest głodne, nie należy zamartwiać się na zapas! (O więcej wskaźników skutecznego karmienia zapytaj swoją położną lub certyfikowanego doradcę laktacyjnego). Jesteś w stanie z powodzeniem skutecznie karmić swoje dziecko i koniecznie w to uwierz. Mleko matki to w końcu najlepszy pokarm, który możesz ofiarować swojemu maluszkowi!
Bibliografia
- Rasmussen, K., Geraghty S , The Quiet Revolution: Breastfeeding Transformed With the Use of Breast Pumps, Am J Public Health. 2011 August; 101(8): 1356–1359, doi: 10.2105/AJPH.2011.300136
- Nehring – Gugulska, M., Żukowska-Rubik, A., Pietkiewicz, A., Karmienie Piersią w teorii i praktyce, MP, Kraków, 2017.
- Cheng Foong, S., Loong Tan, M., Cheng Foong, W., Marasco, L., Ho, J., Howe Ong, J., Oral galactagogues (natural therapies or drugs) for increasing breast milk production in mothers of non-hospitalised term infants, May 18;5(5):CD011505, doi: 10.1002/14651858.CD011505.pub2.
