Zdarza się, że rodzice szukają dobrego preparatu na uspokojenie i wyciszenie przed snem dla dziecka. Większość leków uspokajających przeznaczona jest jednak dla osób dorosłych. Które preparaty wyciszające lub ułatwiające zasypianie dla dzieci dostępne są bez recepty? Jakie są inne, naturalne sposoby na wyciszenie dziecka i ograniczenie odczuwanego przez nie lęku oraz niepokoju?
Jak leczyć choroby wirusowe? Jakie środki przeciwwirusowe bez recepty i na receptę są zalecane?
Wirusy odpowiedzialne są za zdecydowaną większość chorób dróg oddechowych. W ich leczeniu nie stosuje się antybiotyków. Często nie ma również zasadności wprowadzania do terapii leków przeciwwirusowych. Kiedy w takim razie warto stosować preparat przeciwwirusowy i jak leczyć pozostałe infekcje wirusowe?
- Infekcja wirusowa - jak dochodzi do jej rozwoju?
- Jakie są najczęstsze choroby wirusowe?
- Jak leczyć infekcje wirusowe?
- Kiedy stosować leki przeciwwirusowe? Jakie preparaty przeciwwirusowe dostępne są bez recepty?
Infekcja wirusowa - jak dochodzi do jej rozwoju?
Wirusy to niewielkie cząstki o prostej budowie, które nie posiadają zdolności do rozmnażania się, ale mogą namnażać się wewnątrz komórki gospodarza. Jeśli wirusowi uda się pokonać naturalne bariery ochronne organizmu, uszkadza komórki i zapoczątkowuje szereg reakcji w których bierze udział układ odpornościowy. Sam kontakt z wirusem nie jest bowiem jeszcze równoznaczny z zarażeniem. W organizmie człowieka obecnych jest wiele mechanizmów, które chronią przed wnikaniem obcych cząsteczek, w tym również wirusów. Jest to m.in. skóra, błony śluzowe, wydzieliny (np. kwas żołądkowy). Wydolność układu immunologicznego (odporność wrodzona i nabyta) również ma istotny wpływ ma rozwój infekcji wirusowej. Przebieg choroby wirusowej zależy też od ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz konkretnego szczepu wirusa, jego zjadliwości i innych cech.
Wirusy wnikają do komórek i zapoczątkowują proces replikacji, w wyniku którego dochodzi do zwiększenia ich liczebności - powstają nowe cząstki wirusów. Infekcje powodowane przez wirusy najczęściej rozwijają się stopniowo. Od momentu zakażenia wirusem do momentu pojawienia się pierwszych objawów choroby trwa tzw. okres wylęgania. Wynosi on zazwyczaj kilka dni. Może przebiegać bezobjawowo (pacjent jest zarażony, w jego organizmie namnażają się wirusy, ale nie pojawiają się żadne objawy) lub towarzyszyć mu mogą dolegliwości zwiastujące chorobę, które często mają niewielkie nasilenie, np. bóle głowy, stan podgorączkowy. Po tym okresie następuje nasilenie objawów i ich pełen rozwój. W dalszej kolejności, dolegliwości zaczynają ustępować.
Obecność wirusów w świecie jest tak rozpowszechniona, że nie sposób uniknąć kontaktu z tymi patogenami. Do zarażenia bardzo często dochodzi drogą kropelkową, przez bezpośredni kontakt z chorym lub przedmiotami/wydzielinami na których znajdują się wirusy, drogą fekalno-oralną, płciową, podczas transplantacji narządów lub transfuzji. Możliwe jest też zakażenia wertykalne, czyli z matki na dziecko w trakcie ciąży lub podczas porodu. Źródłem wirusa mogą być także zwierzęta, np. owady.
Jakie są najczęstsze choroby wirusowe?
Do najczęstszych chorób wirusowych należą infekcje dróg oddechowych. Większość przypadków zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych, zapalenia gardła i zapalenia oskrzeli ma podłoże wirusowe. Patogeny te odpowiadają też za rozwój grypy i przeziębienia. Choroby mogą być wywołane przez różne rodzaje wirusów, np. wirusy grypy, wirusy paragrypy, rhinowirusy, adenowirusy, koronawirusy. Dodatkowo, wirusy podlegają mutacjom, w wyniku których powstają ich nowe odmiany. W związku z tym, przechorowanie którejś z wymienionych chorób nie pozostawia trwałej odporności - kolejna infekcja może zostać wywołana przez inny rodzaj wirusa.
Typowe objawy wirusowych infekcji górnych dróg oddechowych to złe samopoczucie, bóle głowy, kaszel, katar, ból gardła, stan podgorączkowy lub gorączka. Przy biegunce rotawirusowej pojawić się mogą biegunka, ból brzucha, wymioty i silne osłabienie. W przypadku ospy wietrznej i opryszczki typowym objawem są natomiast charakterystyczne zmiany skórne.
Wirusowe choroby dotyczące dróg oddechowych zazwyczaj mają charakter samoograniczający się. Zdarza się, że z infekcji wirusowej rozwija się zakażenie wirusowo-bakteryjne. Niekorzystne zmiany i uszkodzenia komórek powodowane przez wirusy ułatwiają bowiem kolonizację przez bakterie. O rozwoju zakażenia bakteryjnego może świadczyć stopniowe ustępowanie objawów, po którym następuje ich nagły powrót - dolegliwości są bardziej nasilone, a stan pacjenta raptownie się pogarsza.
Powszechnie występującą chorobą wirusową jest też opryszczka. Powoduje ją wirus opryszczki pospolitej typu 1 i 2 (Herpes simplex virus). Jeśli dana osoba zostanie zarażona tym wirusem, pozostaje on w jej organizmie już do końca życia. Co pewien czas, pod wpływem określonych czynników, dochodzi do jego reaktywacji. Kolejną chorobą zakaźną o podłożu wirusowym jest ospa wietrzna, powodowana przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca (Varicella-zoster virus). U pacjenta który w przeszłości chorował na ospę, również może dojść do uaktywnienia uśpionych wirusów i rozwoju półpaśca. Wirusy są także przyczyną wielu innych chorób zakaźnych, takich jak trzydniówka, odra, różyczka, mononukleoza zakaźna, rumień zakaźny i wirusowe zapalenie wątroby. Często występuje też biegunka rotawirusowa, która jest szczególnie niebezpieczna dla małych dzieci.
Jak leczyć infekcje wirusowe?
W leczeniu infekcji wirusowych nie stosuje się antybiotyków, ponieważ ich głównym działaniem jest działanie przeciwbakteryjne, a nie przeciwwirusowe. Czasami jednak może zachodzić konieczność włączenia do terapii antybiotyku, jednak dotyczy to głównie sytuacji, w których lekarz podejrzewa nadkażenie bakteryjne. W większości przypadków, infekcje górnych dróg oddechowych leczy się objawowo. Oznacza to, że w zależności od objawów które są uciążliwe dla pacjenta stosuje się np. lek przeciwkaszlowy lub środek wykrztuśny, lek na ból gardła czy preparat przeciwbólowy i przeciwgorączkowy. Częstą dolegliwością pojawiającą się przy infekcji górnych dróg oddechowych jest katar lub zatkany nos. Aby go złagodzić również warto sięgnąć po odpowiedni lek w formie spray'u lub tabletek, który szybko przyniesie choremu ulgę.
W leczeniu ospy wietrznej która przebiega łagodnie i dotyczy osób ogólnie zdrowych (bez zaburzeń odporności) zazwyczaj też nie stosuje się leków przeciwwirusowych. Leczenie również jest objawowe. Istotne są regularne, codzienne kąpiele np. z dodatkiem nadmanganianu potasu, stosowanie środków przeciwświądowych, a w razie potrzeby również przeciwgorączkowego paracetamolu.
Podstawą leczenia biegunki rotawirusowej jest nawadnianie pacjenta. W tym przypadku nie bez znaczenia jest jednak dobór odpowiedniego preparatu nawadniającego, który powinien mieć określoną osmolarność (np. Gastrolit, Orsalit).
Leczenie wielu innych chorób wirusowych, takich jak odra, świnka, różyczka czy kleszczowe zapalenie mózgu również jest objawowe.
Kiedy stosować leki przeciwwirusowe? Jakie preparaty przeciwwirusowe dostępne są bez recepty?
Lek przeciwwirusowy ma zastosowanie w określonych przypadkach. Jeśli pacjent należy do grupy ryzyka wystąpienia powikłań (n. małe dzieci, osoby obciążone chorobami przewlekłymi, osoby otyłe), lekarz może zalecić lek przeciwwirusowy, który działa na przyczynę choroby. Ogranicza też rozprzestrzenianie się wirusów, dlatego tabletki przeciwwirusowe mogą być zalecane również w celu zapobiegania przenoszenia wirusów na kolejne osoby. Leki przeciwwirusowe na grypę (np. Tamiflu, Ebilfumin) dostępne są jedynie na receptę. Na ich efektywność w dużej mierze wpływa szybkość zastosowania - najlepiej rozpocząć terapię do 48 godzin po wystąpieniu objawów.
Stosowanie leków przeciwwirusowych na grypę przynosi najlepsze efekty, jeśli terapia zostanie rozpoczęta we wczesnej fazie choroby. Preparaty przeciwwirusowe nie tylko zmniejszają wówczas nasilenie odczuwanych przez chorego objawów, ale również ograniczają ryzyko powikłań.
W leczeniu opryszczki warg również stosuje się leki przeciwwirusowe. Mają one postać m.in. tabletek doustnych, kremów i żeli. Część tych leków dostępna jest bez recepty. Preparaty na opryszczkę bez recepty to np. krem Herpex, tabletki Hascovir control i sztyft Hevipoint. Podobnie jak w przypadku innych infekcji wirusowych, istotne jest zastosowanie leku posiadającego działanie przeciwwirusowe jak najszybciej po pojawieniu się pierwszych objawów. Często przed wystąpieniem typowych symptomów opryszczki, pacjent odczuwa swędzenie, pieczenie lub mrowienie. Już wtedy należy przyjąć lek przeciwwirusowy. W leczeniu opryszczki warg oraz opryszczki skóry twarzy można zastosować też pranobeks inozyny, obecny w takich lekach jak Eloprine, Neosine czy Groprinosine. Co ciekawe, leki z inozyną są często zażywane przy różnorodnych infekcjach wirusowych. Warto jednak wiedzieć, że skuteczność inozyny w badaniach klinicznych została potwierdzona jedynie w przypadku opryszczki.
U osób zarażonych wirusem ospy wietrznej i półpaśca, u których przebieg choroby jest poważniejszy lub występuje podwyższone ryzyko powikłań, lekarz może zalecić (oprócz wspomnianych wyżej leków objawowych) preparat przeciwwirusowy z acyklowirem (np. Heviran Comfort, Hascovir Control). Acyklowir wykorzystywany jest również w terapii półpaśca. Skraca on czas trwania i nasilenie objawów, zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań oraz ogranicza rozprzestrzenianie się wirusa.
Większość infekcji powodowanych przez wirusy leczy się objawowo. Leki przeciwwirusowe są wskazane jedynie w konkretnych przypadkach, a na ich skuteczność w istotnym stopniu wpływa szybkość rozpoczęcia terapii. Część leków przeciwwirusowych dostępna jest bez recepty. Umożliwia to szybkie zastosowanie potrzebnego preparatu po zauważeniu pierwszych objawów choroby.
Bibliografia:
- Fal A.M., Babicki M., Brożek-Mądry E. i inni. Diagnostyka i leczenie wybranych infekcji oraz stanów zapalnych dróg oddechowych. Wytyczne dla lekarzy POZ. Lekarz POZ 2021, 5, 325-353.
- Jaguś P., Chorostowska-Wynimko J., Roży A. Diagnostyka wybranych zakażeń wirusowych układu oddechowego. Pneumonol. Alergol. Pol. 2010, 78, 1, 47-53.
- Figlerowicz M. Choroby wirusowe u dzieci objawiające się wysypką. Przew Lek 2002, 5, 3, 103-106.