Zapalenie zatok przynosowych — co to?
Zapalenie zatok to potoczne określenie dla zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych. Zatoki czołowe, zatoki szczękowe, klinowe i sitowe tworzą tzw. zatoki przynosowe (są to jamy wewnątrz kości czaszki, wypełnione powietrzem). Nabłonek błony śluzowej nosa i zatok jest miejscem, które odgrywa istotą rolę w powstawaniu zapalenia zatok. To tutaj tworzy się proces zapalny, w wyniku którego powstaje miejscowe uszkodzenie tkanek.
W wyniku stanu zapalnego tworzy się obrzęk oraz nadmiar wydzieliny. Dochodzi do zaburzenia jej transportu przez rzęski i w konsekwencji tego, blokuje ona ujście zatok. Wydzielina nie może być skutecznie usuwana na zewnątrz przez jamę nosową i stanowi świetną pożywkę do rozwoju chorobotwórczych mikroorganizmów.
W organizmie ludzkim występują różnego rodzaju zatoki, są z. czołowe, szczękowe, przynosowe, sitowe. Zależnie od miejsca występowania bólu mówi się o zapaleniu konkretnego rodzaju zatok.
Rodzaje zapalenie zatok — ostre i przewlekłe
Zależnie od przebiegu zapalenia zatok wyróżnia się 2 rodzaje ze względu na obraz kliniczny. Wyróżniamy ostre zapalenie zatok, które trwa poniżej 12 tygodni, a jego objawy ustępują całkowicie lub przewlekłe zapalenie zatok, trwające dłużej niż 12 tygodni, gdzie objawy nie do końca ustępują.
Ostre i przewlekłe zapalenie zatok - różnice
Ostre zapalenie zatok najczęściej występuje w sezonie infekcyjnym (jesienno-zimowym) i wiążę się z występowaniem wirusowych infekcji górnych dróg oddechowych.
Przewlekłe zapalenie zatok może być trudne do zdiagnozowania, ze względu na fakt, że podobne objawy dają inne choroby, m.in. alergiczny nieżyt nosa (może być on także przyczyną przewlekłego zapalenia zatok lub choroby te mogą występować jednocześnie).
Zapalenie zatok — przyczyny
Zapalenie zatok bardzo często powodują wirusy, głównie są to rinowirusy, rzadziej inne np. adenowirusy, koronawirusy czy też wirus grypy. Jego przyczyną mogą być także bakterie. Bakteryjne zapalenie zatok powodowane jest najczęściej przez: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae Moraxella catarrhalis. Natomiast bakterie beztlenowe mogą być powodem przewlekłego zapalenia zatok. Rzadziej spotyka się grzybicze zapalenie zatok, które w dużej mierze dotyka osoby z upośledzoną odpornością (np. chorzy na Aids).
U osób, u których występuje skrzywienie przegrody nosa, problem z zapaleniem zatok obserwuje się częściej.
Przewlekłe zapalenie zatok może być też wynikiem alergii. Tzw. alergiczny nieżyt nosa jest stanem zapalnym śluzówki nosa i zatok, spowodowanym przez alergeny rozprzestrzeniające się drogą wziewną (nazywane jako alergiczne zapalenie zatok). Więcej na temat alergicznego nieżytu nosa przeczytasz na blogu Apteki Galen.
Zapalenie zatok — objawy i diagnostyka
Do głównych objawów, jakie występują podczas zapalenia zatok, zaliczamy:
- niedrożny nos,
- wydzielinę z nosa (niekiedy może to być ropna wydzielina, pacjenci skarżą się na "ropne zapalenie zatok", charakterystyczna jest także wydzielina spływająca po tylnej ścianie gardła - to dość typowe symptomy bakteryjnego zapalenia zatok),
- ból twarzy lub uczucie rozpierania twarzy (np. przy pochylaniu się),
- zaburzenia węchu, uczucie przytkanego nosa.
Zapalenie zatok objawy dodatkowe, jakie mogą mu towarzyszyć to:
- ból głowy,
- ból gardła,
- ból ucha (częściej u dzieci),
- nieprzyjemny zapach z ust,
- ogólne złe samopoczucie.
Zapaleniu zatok przynosowych często towarzyszy również gorączka lub stan podgorączkowy. Wystąpić może zaczerwienienie i obrzęk błony śluzowej nosa oraz tkliwość podczas ucisku w okolicy chorej zatoki.
Zapalenie zatok — leczenie i leki
W aptece dostępne leki i inne preparaty na zatoki bez recepty, po które można sięgnąć w przypadku objawów zapalenia zatok. Oto kilka popularnych grup produktów, które mogą się przydać.
Produkty przeciwbólowe i przeciwzapalne na chore zatoki przynosowe
Przydatne w łagodzeniu dolegliwości bólowych związanych z zapaleniem zatok (występujących w przypadku ostrego zapalenia zatok jak i na przewlekłe zapalenie zatok). Najczęściej stosowanym lekiem o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym (a także przeciwgorączkowym) na bóle związane z zapaleniem zatok jest ibuprofen. W przypadku przeciwwskazań do jego stosowania można sięgnąć po preparaty zawierające paracetamol (pozbawiony jest on jednak efektu przeciwzapalnego).
Preparaty do płukanie nosa i zatok przynosowych
W aptekach dostępne są gotowe zestawy umożliwiające płukanie zatok w domu. W skład takiego zestawu wchodzi butelka oraz saszetki, które rozpuszcza się w wodzie. Roztworem, który służy do płukania zatok, jest izotoniczny (0,9%) roztwór chlorku sodu, czyli potocznie roztwór soli kuchennej.
Więcej informacji na temat płukania (irygacji) zatok przeczytasz na blogu Apteki.
Preparaty na bazie ziół za zatoki
Specjalnie dobrane kompozycje ziół, rozrzedzają zalegającą w zatokach wydzielinę (preparaty sekretolityczne), ułatwiając jej usuwanie. Dzięki czemu pozwalają na odetkanie nosa oraz ujścia zatok. Wśród surowców roślinnych, które występują w tego typu preparatach, warto wymienić m.in.: korzeń goryczki, ziele werbeny, kwiat czarnego bzu, ziele szczawiu i kwiat pierwiosnka (Np. Sinupret, Sinulan Duo forte).
Aerozole i spraye do nosa — wspomagająco w leczeniu
Preparaty te zawierają jako substancję aktywną zazwyczaj xylometazolinę, oxymetazolinę lub fenylefrynę. Leki te zastosowane miejscowo powodują obkurczenie błony śluzowej nosa, dzięki czemu zmniejsza się obrzęk, co udrażnia nos i ułatwia oddychanie.
Leki na katar dedykowane w przypadku zapalenia zatok przynosowych zawierają często w składzie substancje dodatkowe jak np. mentol czy eukaliptol, które dają dodatkowe uczucie chłodu i udrożnionego nosa (np. Otrivin katar i zatoki). W przypadku leczenia przewlekłego zapalenia zatok związanego z alergią warto sięgnąć po preparaty w aerozolu, które dodatkowo zawierają substancję przeciwalergiczną (np. Otrivin allergy). Pomocniczo do oczyszczania i udrożniania nosa można zastosować wodę morską.
Roztwory do nebulizacji zatok i nosa
Nebulizacje pozwolą na rozrzedzenie gęstej wydzieliny, która gromadzi się w zatokach, ale może spływać także do dalszych odcinków układu oddechowego. Do nebulizacji można wykorzystać preparaty dostępne bez recepty takie jak izotoniczny lub hipertoniczny roztwór chlorku sodu. Dostępne są także wspomniane wcześniej roztwory zawierające dodatkowe składniki jak np. hialuronian sodu (np. Nebu-dose hialuronic) o dodatkowym działaniu nawilżającym, powlekającym drogi oddechowe. Do wykonania nebulizacji niezbędne jest posiadanie inhalatora.
Domowe sposoby na (ostre) zapalenie zatok
Wśród domowych metod na zatkane zatoki warto wyróżnić płukanie zatok z użyciem roztworu wykonanego samodzielnie. Wykonanie takiego roztworu nie jest trudne i wystarczy do tego zwykła sól kuchenna, przegotowana woda. Następnie za pomocą np. gruszki do nosa, można wykonać płukanie zatok.
Inną domową metodą np. na przewlekłe zapalenie zatok są inhalacje parowe z dodatkiem olejków eterycznych. Do tego typu inhalacji warto wykorzystać olejki takie jak eukaliptusowy, miętowy czy też sosnowy. Olejek należy dodać do gorącej wody, po czym inhalujemy się takimi oparami.
Kolejny domowy sposób na zatoki to ciepłe okłady na zatoki, które pomagają złagodzić dolegliwości bólowe. Można do tego celu użyć ciepłego ręcznika lub gazy, w którą zostały zawinięte uprzednio rozgrzane ziarna grochu. Wygodniejszym sposobem mogą być specjalne kompresy żelowe dostępne w aptekach, które można podgrzewać (a także ochładzać). Rozgrzany ręcznik, gazę czy też kompres przykładamy do czoła i nosa.
Zapalenie zatok — pytania i odpowiedzi
Ile trwa zapalenie zatok?
Objawy ostrego zapalenia zatok mogą utrzymywać się do 12 tygodni. Jeśli występuje przewlekłe zapalenie zatok, czas ten może być znacznie dłuższy.
Zapalenie zatok a covid, czy możliwe jest zapalenie zatok przy po covidzie?
Zapalenie zatok często w początkowym stadium można pomylić z chorobą COVID-19, chociażby ze względu na charakterystyczną dla obydwu chorób utratę węchu czy też ból głowy. Niepokój powinno wzbudzić zapalenie zatok bez kataru. Aby nie pomylić choroby spowodowanej przez wirusa SARS-CoV-2 z zapaleniem zatok, swoje wątpliwości najlepiej skonsultować z lekarzem.
Zapalenie zatok w ciąży, co na zatoki w ciąży?
W przypadku zapalenia zatok u ciężarnej najlepiej skonsultować się z lekarzem, aby jak najszybciej zapobiec rozprzestrzenianiu się stanu zapalnego i dobrać bezpieczne leki.
Jak lekarz rozpoznaje zapalenie zatok?
Lekarz stawia diagnozę na podstawie wywiadu z pacjentem (pyta od kiedy występują objawy, jakie one są). Proces diagnostyczny opiera również o badania dodatkowe — należą do nich rynoskopia oraz endoskopia nosa, a także badania obrazowe jak TK (tomografia komputerowa) oraz badanie cytologiczne i histologiczne nosa. Lekarz może zalecić również konsultację i badania alergologiczne w przypadku podejrzenia przewlekłego zapalenia zatok.
Bibliografia
- Rutter, P., Pluta, J., & Błaszczyna, N. (2018). Opieka farmaceutyczna. Wrocław: Edra Urban & Partner.
- Lennecke, K., Hagel, K., Przondziono, K., Filipek, B., Orłowska, A., & Smolińska, M. (2018). Opieka farmaceutyczna w samoleczeniu wybranych chorób. Wrocław: MedPharm Polska.
- Zalesska-Kręcicka, M. and Kręcicki, T., 2008. Zarys otolaryngologii Podręcznik dla studentów i lekarzy. Wrocław: Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu.
- Bass, D., Kibel, M., & Baker, R. (2012). Pierwsza pomoc dla twojej rodziny. Warszawa: Reader's Digest.
