Zdarza się, że rodzice szukają dobrego preparatu na uspokojenie i wyciszenie przed snem dla dziecka. Większość leków uspokajających przeznaczona jest jednak dla osób dorosłych. Które preparaty wyciszające lub ułatwiające zasypianie dla dzieci dostępne są bez recepty? Jakie są inne, naturalne sposoby na wyciszenie dziecka i ograniczenie odczuwanego przez nie lęku oraz niepokoju?
Domowe testy na badanie krwi – co zbadamy za pomocą domowych testów diagnostycznych z apteki? Testy z krwi, moczu, kału
W dzisiejszych czasach rozwijająca się medycyna oferuje nam coraz więcej możliwości, aby zadbać o nasze zdrowie. Jedną z nich są domowe testy diagnostyczne, które pozwalają na samokontrolę i wczesne wykrycie niektórych chorób. Jakie testy możesz wykonać we własnym domu? Jak zinterpretować wyniki? Czy są dokładne?
- Co to są testy diagnostyczne i do czego służą
- Domowe testy diagnostyczne – podział ze względu na formę
- Testy strumieniowe
- Testy paskowe
- Testy płytkowe (inaczej testy kasetkowe)
- Testy w postaci wkładek diagnostycznych
- Rękawiczki testowe
- Jakie testy można wykonać w domu?
- Czas starania się o dziecko i sprawdzanie płodności – testy ciążowe, owulacyjne, na płodność
- Testy na infekcje i zakażenia
- Testy na choroby weneryczne i infekcje intymne
- Domowe badania krwi – wskaźniki z morfologii krwi
- Czy to rak? Testy na raka
- Testy na obecność narkotyków
- Testy na nietolerancje pokarmowe
- Testy na alergie
- Jak sprawdzić wyniki szybkiego testu diagnostycznego
- Testy diagnostyczne - zalety i wady
- Testy do samokontroli – pytania i odpowiedzi
- Czemu test wychodzi negatywny?
- Czy testy diagnostyczne są dokładne?
- Czy w aptece można kupić test na raka?
- Czy w aptece można kupić test na choroby weneryczne?
- Ile trwa badanie szybkimi testami?
- Bibliografia
Co to są testy diagnostyczne i do czego służą
Testy diagnostyczne to badania, które pozwalają na określenie pewnych parametrów lub obecności określonych substancji w organizmie (np. obecności hormonów, ilości enzymów, przeciwciał). Mogą one być wykorzystywane:
- do oceny stanu zdrowia,
- monitorowania leczenia
- wykrywania chorób już we wczesnym etapie.
Testy diagnostyczne kojarzą się z laboratorium medycznym, jednak od pewnego czasu sukcesywnie zwiększa się ilość szybkich testów do samodzielnego wykonania w domu. Wśród nich królują testy ciążowe, ale także domowe testy na raka jelita grubego, prostaty (badania PSA), anginę, grypę czy testy na choroby weneryczne.
Domowe testy medyczne pozwalają na wykonywanie badań bez konieczności wizyty u lekarza lub w laboratorium. Oferują one wygodę i prywatność, a ich użycie jest nieskomplikowane. Dzięki nim możemy samodzielne kontrolować wiele parametrów naszego organizmu i w razie konieczności umówić się na rozmowę z lekarzem.
Domowe testy diagnostyczne – podział ze względu na formę
Tak jak wśród leków królują różne postacie – syropy, tabletki, kapsułki, tak też domowe testy diagnostyczne mogą przybierać różne formy. W aptece spotkasz się z testami strumieniowymi, płytkowymi oraz paskowymi, a także z testami o wyglądzie wkładek higienicznych dla kobiet czy z rękawiczkami diagnostycznymi. Czym się różnią i jak działają?
Testy strumieniowe
To popularna forma domowych testów diagnostycznych, które badają parametry moczu. Wyglądem przypominają flamaster lub mazak, z którego można ściągnąć zabezpieczającą nasadkę. Końcówkę takiego testu umieszcza się na chwilkę w strumieniu moczu, tak aby nasiąkła. Następnie mocz przechodzi głębiej, do wnętrza testu gdzie zachodzi np. reakcja chemiczna. Po kilku minutach gotowy jest wynik. Do testów strumieniowych należy m.in. test ciążowy.
Testy paskowe
Jak działają testy paskowe? Bardzo podobnie do testów strumieniowych. Z tą różnicą, że próbkę moczu pobieramy do pojemniczka i dopiero w nim zanurzamy pasek, który jest samodzielnym testem. Takie paski diagnostyczne znajdziemy m.in. testach owulacyjnych. Rodzajem testów paskowych jest też mierzenie poziomu cukru z krwi przy pomocy właśnie pasków. Do odczytania wyniku w tym przypadku niezbędny jest również glukometr.
Testy płytkowe (inaczej testy kasetkowe)
Służą do badań moczu, śliny, krwi i innych próbek pobranych z ciała. Próbkę pobraną według instrukcji (a często dodatkowo zmieszaną z dodanym do opakowania roztworem) nanosi się na właśnie płytkę testową. To na płytce testowej pokazuje się wynik domowego testu. Testy płytkowe to bardzo szeroka grupa. Znajdziemy tu testy na infekcje dróg moczowych, COVID, ciążowe, wykrywające infekcje intymne i wiele innych.
Testy w postaci wkładek diagnostycznych
W porównaniu do innych rodzajów testów, postać wkładek jest dość nietypowa. Przy ich pomocy bada się wyciek płynu owodniowego lub obecność infekcji intymnych u kobiet. Taką wkładkę diagnostyczną przykleja się do bielizny i nosi w ciągu dnia. W jej środku jest ukryty pasek testowy, który pod wpływem wyciekających wód płodowych lub toczącego się zakażenia intymnego zmienia kolor na niebieski lub zielony.
Rękawiczki testowe
Na podobnej zasadzie co wkładki diagnostyczne, działają rękawiczki testowe. Rękawiczkę zakłada się na dłoń, a następnie wprowadza palec do pochwy na około 2-3 cm, jednocześnie lekko go obracając. Rękawiczka posiada paseczek testowy, który pod wpływem zmiany pH dróg rodnych, zmienia kolor. Zmiana pH może świadczyć o toczącej się w pochwie infekcji.
Jakie testy można wykonać w domu?
Wiele osób nie ma pojęcia, co właściwie jesteśmy w stanie zbadać za pomocą domowych testów diagnostycznych. A okazuje się, że zaciszu własnego domu możemy wykonać zaskakująco dużą ilość różnych badań krwi, moczu, kału, śliny czy nawet spermy i wydzieliny z pochwy. Czasem niezbędny jest wymaz z gardła, a czasem wymaz z nosa. Przyjrzyjmy się jakie testy można wykonać w domu.
Czas starania się o dziecko i sprawdzanie płodności – testy ciążowe, owulacyjne, na płodność
Domowe badania towarzyszą nam najczęściej w okresie starań o dziecko i monitorowania własnej płodności. Choć w większości testy te przeznaczone są dla kobiet, to również mężczyźni mogą za ich pomocą ocenić kilka parametrów kluczowych do poczęcia potomka.
- Testy na płodność – szczególnie polecane są domowe testy płodności dla mężczyzn, którzy chcą zbadać jakość swojego nasienia, ale istnieją również testy sprawdzające płodność kobiet.
- Testy ciążowe – to domowe testy do wykrywania hormonu hCG (gonadotropiny kosmówkowej), którą organizm kobiety zaczyna produkować w ciąży.
- Testy owulacyjne – oznaczają, czy stężenie hormonu luteinizującego (LH) przekroczyło pewien poziom w organizmie kobiety. Wysoki poziom LH wskazuje na zbliżającą się owulację, czyli tzw. dni płodne. Jest to szczególnie przydatne dla par starających się o dziecko.
- Test na wyciek wód płodowych – pozwala na wykrycie sączących się wód płodowych, które mogą prowadzić do infekcji. Stan taki sprzyja też powikłaniom ciąży. Test na wody płodowe jest w nietypowej formie wkładek diagnostycznych, które mocuje się na bieliznę. Obecność wód płodowych będzie się rzucać w oczy, ponieważ pod ich wpływem wkładka zmieni kolor na zielony lub niebieski.
- Testy na menopauzę – test służy do oznaczenia stężenia hormonu folikulotropowego (FSH). Jeżeli jego ilość jest większa niż określony poziom, wtedy test menopauzalny będzie dodatni i może wskazywać na klimakterium.
Testy na infekcje i zakażenia
Wysoka gorączka, katar, biegunka, zmęczenie, bóle stawów – to objawy, które powinny zapalić nam czerwoną lampkę. Świadczyć mogą o toczącej się w organizmie infekcji. Czasem choroba minie sama, ale bywa, że potrzebne będą leki. W swoim domu możemy wykonać:
- Testy na obecność grypę, COVID, RSV – w ostatnich latach furorę zrobił test Combo, który jednocześnie sprawdza, czy w naszym organizmie znajdziemy wirusa COVID, grypy i RSV (odpowiedzialnego za choroby dróg oddechowych). A może mamy więcej niż jedno zakażenie? To też pokaże nam test COMBO.
- Testy na anginę – niezwykle przydatne szczególnie u dzieci. Wykonanie streptestu na anginę może zapobiec niepotrzebnej antybiotykoterapii lub przeciwnie – dać sygnał, że antybiotyk jest niezbędny. W przypadku anginy u dziecka koniecznie zapisz się na konsultacje z lekarzem.
- Testy na infekcje dróg moczowych – badają parametry moczu wskazujące na infekcje i inne nieprawidłowości. Sprawdzają m.in. czy w moczu są azotyny, komórki odpornościowe, krew.
- Testy na Helicobacter pylori – czyli bakterię wywołującą przewlekły stan zapalny jelit.
- Testy na boreliozę - w Polsce i na świecie choroby odkleszczowe co roku dopadają wiele osób. Ich diagnoza nie jest prosta, jednak w pierwszym kroku możemy samodzielnie wykonać test na boreliozę. Ciekawą opcją jest możliwość sprawdzenia, czy kleszcz, który nas ugryzł jest nosicielem boreliozy.
Testy na choroby weneryczne i infekcje intymne
Choroby weneryczne to również sprawka patogenów – wirusów, bakterii i grzybów. Badania na choroby weneryczne z apteki zasługują jednak na oddzielną wzmiankę, ze względu na delikatny charakter tematu. Jeżeli po kontakcie seksualnym doświadczasz swędzenia, zaczerwienienie, bólu, a może nietypowej wydzieliny z pochwy to koniecznie zbadaj się na obecność chorób przenoszonych drogą płciową. W aptece znajdziesz:
- testy na grzybicę pochwy,
- test na HIV,
- test na bakterię Gardnella vaginalis,
- testy na chlamydię,
- test na rzęsistkowicę pochwową,
- test pH pochwy,
- test na rzężączkę,
- test na kiłę.
Domowe badania krwi – wskaźniki z morfologii krwi
Nie wszystkie parametry krwi możemy oznaczyć samemu, jednak duże ich grono sprawdzimy przy pomocy szybkich testów diagnostycznych. Do najpopularniejszego badania należy sprawdzenie poziomu glukozy we krwi przy pomocy pasków do glukometru. Regularne domowe badanie cukru wymaga również zaopatrzenia się w glukometr, nakłuwacz i lancety do niego (igły). Co ważne – nie musisz chorować na cukrzycę, aby zaopatrzyć się w taki sprzęt. Mogą go kupić również osoby zdrowe, które chcą monitorować poziom cukru.
W domu możesz wykonać również testy na poziom cholesterolu, domowe badanie tarczycy (test TSH), oznaczyć poziom witaminy D, CRP, żelaza, także obecność ciał ketonowych we krwi.
Czy to rak? Testy na raka
Współczesna medycyna odkryła wiele rodzajów nieprawidłowo podzielonych komórek, czyli nowotworów. Ich wykrywanie to domena badań laboratoryjnych oraz obrazowania tomografem, rentgenem, MRI, ultrasonografem (USG). Jednak istnieją dwa parametry, które zbadamy samodzielnie, a które mogą wskazywać, że to rak.
Pierwszy parametr to obecność krwi w kale. Nie zobaczymy jej gołym okiem, ale wykryjemy przy pomocy testu na obecność krwi w kale. Jej pojawienie się może (choć nie musi) wskazywać na raka jelita grubego.
Drugi parametr to stężenie antygenu prostaty PSA. Jeżeli test na PSA wyjdzie pozytywny - nie ignoruj go. Może bowiem wskazywać na raka prostaty.
Testy na obecność narkotyków
Często wykorzystywane są w kontroli nałogów. Domowe testy narkotykowe pozwalają wykryć obecność różnych substancji odurzających (lub ich śladów) w organizmie, takie jak marihuana, kokaina, amfetaminy, morfina, haszysz, ekstazy.
Testy na nietolerancje pokarmowe
Regularnie powtarzające się biegunki, zaparcia, wzdęcia mogą wskazywać na nietolerancję pokarmową. Organizm części z nas jest wybredny i zaprotestuje po podaniu posiłku, który zawiera np. gluten lub laktozę. W tym momencie w aptekach dostępne są testy właśnie na nietolerancję glutenu.
Testy na alergie
Apteczne testy na uczulenia badają przeciwciała biorące udział w reakcji alergicznej. Bez wychodzenia z domu możesz wykonać test zarówno na alergeny wziewne jak pyłki traw, sierść kota lub psa, roztocza czy alergeny pokarmowe, jak jaja i mleko. Wystarczy niewielka ilość krwi, aby szybko uzyskać informacje na temat potencjalnego uczulenia.
Jak sprawdzić wyniki szybkiego testu diagnostycznego
Po zakupie domowego badania diagnostycznego z apteki możesz zetknąć się z kilkoma formami przedstawienia wyniku. Najczęściej wynik pojawia się w formie kresek na teście. Ważne jest, aby zapamiętać, że taki test ma dwa okienka – kontrolne (C), które informuje, że test został wykonany poprawnie oraz okienko testowe – które pokazuje wynik testu (T). Kreski mogą pojawić się w różnych konfiguracjach, które trzeba odpowiednio zinterpretować zgodnie z instrukcją:
- Wynik pozytywny – pojawiają się dwie kreski, w obu okienkach (zarówno w okienku C jak i T).
- Wynik negatywny – widoczna jest jedna linia w obszarze kontrolnym (C) i brak linii testowej (T).
- Wynik nieważny – kiedy nie ma żadnej kreski (ani w okienku C, ani w T) lub kiedy jest jedna kreska w okienku T, ale nie ma jej w C. Ta druga sytuacja mówi, że test został wykonany niewłaściwie, np. zapomniałeś dodać jakiś ważny odczynnik.
Drugą popularną opcją jest zmiana barwy na teście. Tutaj nie ma już ogólnej reguły, każdy przypadek jest inny. Zawsze należy dokładnie czytać instrukcje określonego produktu – w niej producenci podają dokładne, szczegółowe informacje.
Testy diagnostyczne - zalety i wady
Domowe testy diagnostyczne mają swoje zalety, takie jak wygoda i prywatność. Pozwalają na szybko zerknąć na swój stan zdrowia i wcześnie wykryć chorobę. Omijają barierę czekania w kolejce do lekarza, czy problem dolegliwości uważanych za wstydliwe np. infekcji intymnych. Ponadto wyniki pojawiają się w przeciągu kilku chwil. Takie domowe badania są też dobrym rozwiązaniem dla osób, które w swojej okolicy nie mają laboratorium, a najprostsza diagnostyka wiąże się z wielogodzinną wyprawą. W takiej sytuacji test można zamówić przez Internet i wykonać samodzielnie lub poprosić innego domownika o pomoc.
Jednak warto pamiętać o pewnych wadach domowych testów, takich jak ograniczona dokładność w porównaniu do badań laboratoryjnych oraz konieczność dokładnego przestrzegania instrukcji, aby uzyskać poprawny wynik. Dla niektórych psychicznie nie do pokonania będzie też bariera skóry, którą trzeba samodzielnie nakłuć, aby poprać próbkę.
Pamiętaj – testy diagnostyczne nie zastępują wizyt u lekarza, ale mogą być cennym narzędziem w dbaniu o własne zdrowie.
Testy do samokontroli – pytania i odpowiedzi
Czemu test wychodzi negatywny?
Negatywny wynik testu może być skutkiem działania najróżniejszych czynników. W przypadku niektórych testów, takich jak testy ciążowe, wynik będzie negatywny, jeśli test został przeprowadzony zbyt wcześnie, zanim organizm wytworzył wystarczającą ilość badanej substancji. Innym powodem negatywnego wyniku może być zbyt mała ilość badanej substancji w próbce lub błąd w przeprowadzeniu testu, takie jak niewłaściwe przygotowanie próbki.
Dodatkowo, wynik negatywny może wystąpić w przypadku, gdy organizm nie wytworzył jeszcze odpowiedniej ilości substancji diagnostycznej, co jest typowe na wczesnym etapie choroby. Należy także pamiętać, że testy diagnostyczne nie są absolutnie dokładne, więc wynik negatywny może wynikać z błędu lub ograniczeń samego testu, chociaż te dostępne w aptekach testy cechuje wysoka, blisko 100-procentowa czułość i dokładność. A być może ilość czynnika, który chcesz oznaczyć, jest zmienna w czasie lub nieprawidłowo wykonałeś test?
W razie wątpliwości skieruj swoje kroki na poradę lekarską.
Czy testy diagnostyczne są dokładne?
Testy z apteki mają na ogół wysoką czułość i dokładność, czyli dwa kluczowe parametry wpływające na wynik. W domowych testach nie da się jednak wyeliminować błędu ludzkiego i to on najczęściej zaburza wyniki. Zazwyczaj robimy domowy test jednorazowo i nie mamy wprawy – czasem zapomnimy jakiegoś czynnika, innym razem nie umyjemy rąk lub pobierzemy zbyt mało próbki. To wszystko wpływa na dokładność testów.
Czy w aptece można kupić test na raka?
Tak, jednak jest ich niewiele. Obecnie dostępne są testy na PSA oraz na krew utajoną w kale, które mogą (ale nie muszą!) wskazywać kolejno na raka prostaty lub raka jelita grubego. Testów na obecność konkretnych nowotworów (np. test na obecność raka piersi czy raka płuc) zazwyczaj nie można kupić w aptece. Diagnoza i badania potencjalnego nowotworu wymagają konsultacji lekarskich.
Czy w aptece można kupić test na choroby weneryczne?
Tak, dostępne są zarówno testy, które wykrywają jeden określony patogen, jak i testy, które sprawdzają kilka chorób naraz. Możemy zbadań m.in. obecność wirusa HIV, rzeżączki, chlamydii, kiły. Takie infekcje wymagają podania leków na receptę i opracowania planu leczenia, dlatego po wykonanym badaniu umów się na konsultacje z lekarzem.
Ile trwa badanie szybkimi testami?
Nie bez powodu domowe badania określane są również mianem "szybkie testy diagnostyczne". Przeprowadzenie testu zazwyczaj zajmuje kilka minut. Kolejne kilka-kilkanaście minut to oczekiwanie na wyniki testu, które są gotowe do samodzielnego zinterpretowania.
Bibliografia
Olczyk, M., Bułaś, L., & Konieczny, A. (2010). Diagnostyczne testy medyczne w praktyce farmaceutycznej. Farm Pol, 66(5), 355-368.