Co to jest SIBO?
SIBO (ang. small intestinal bacterial overgrowth syndrom), to choroba jelita cienkiego, a dokłądniej przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego. Jest to zespół chorobowy, który charakteryzuje się występowaniem zwiększonej liczby bakterii w jelicie cienkim człowieka. U osób zdrowych, w warunkach fizjologicznych ilość bakterii, jaka występuje w jelicie cienkim, jest niewielka. Przyczyniają się do tego pewne mechanizmy obronne naszego organizmu. Należą do nich m.in. ruchy perystaltyczne jelit, obecność kwasu żołądkowego, czy też wydzielina trzustkowa i żółciowa, które działają bakteriostatycznie. W zespole SIBO występuje nie tylko zwiększona ilość bakterii w jelicie cienkim, ale także mogą pojawić się bakterie, które u zdrowych osób nie występują w tym miejscu (np. bakterie bytujące w jelicie grubym).
Przyczyny SIBO
Zespół SIBO zazwyczaj towarzyszy innej chorobie podstawowej, która wymaga leczenia. Rozrost flory bakteryjnej jelit często występuje kiedy jednocześnie zdiagnozowano u pacjenta zespół jelita nadwrażliwego (IBS). U chorych na IBS pojawiają się zaburzenia czynnościowe, a także motoryczne jelit, które są uznawane za jedną z najczęstszych przyczyn występowania SIBO.
SIBO częściej pojawia się również u chorych na cukrzycę, przewlekłe zapalenie trzustki, mukowiscydozę, a także u osób z niewydolnością nerek i marskością wątroby. Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego może być również konsekwencją zabiegów chirurgicznych w obrębie jelita cienkiego, może wystąpić np. po operacji bariatrycznej (zmniejszenie żołądka w leczeniu otyłości).
Do wystąpienia SIBO przyczynia się też przyjmowanie niektórych leków, jak np. przewlekłe stosowanie leków hamujących wydzielanie soku żołądkowego (leki z grupy inhibitorów pompy protonowej, np. pantoprazol, omeprazol). Ich nadużywanie powoduje zaburzenie naturalnej obrony organizmy przed szkodliwymi i niefizjologicznymi bakteriami, jaką jest kwas żołądkowy.
SIBO częściej dotyka osób w podeszłym wieku. W przypadku tych pacjentów na występowanie przerostu flory bakteryjnej w jelicie cienkim może mieć wpływ kilka czynników. Są to np. zmniejszone wydzielanie kwasu solnego, a także zaburzenia motoryki jelit.
Objawy SIBO
Choroba SIBO może dawać różne objawy, są one zmienne w czasie i mogą różnić się u poszczególnych pacjentów częstotliwością, a także intensywnością. Objawy, które najczęściej zgłaszają osoby chorujące na tę dolegliwość to:
-
bóle brzucha,
-
biegunki (głównie charakterze tłuszczowym),
-
wzdęcia,
-
niestrawność,
-
uczucie pełności w brzuchu,
-
odbijanie.
SIBO objawy neurologiczne:
Niekiedy przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego może powodować zaburzenia trawienia, a także wchłaniania niektórych składników pokarmowych, co w konsekwencji prowadzi do niedożywienia i utraty masy ciała. U osób z SIBO szczególnie często obserwuje się niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, a także witaminy B12. Charakterystyczny jest także niedobór żelaza oraz obniżony poziom albumin, a to z kolei może prowadzić do anemii.
Diagnostyka zespołu rozrostu bakteryjnego
Ustalenie przyczyny SIBO jest niezwykle ważne, ponieważ pozwala na wdrożenie skutecznego leczenia, a także na zapobieganie nawrotom tej choroby. Objawy, jakie manifestuje ta choroba, są niecharakterystyczne i mogą występować także w innych jednostkach chorobowych, jak np. celiakia czy też zespół jelita drażliwego. W diagnostyce wykorzystuje się przede wszystkim mikrobiologiczne badanie treści jelita cienkiego, a także testy oddechowe.
-
SIBO badanie mikrobiologiczne treści jelita cienkiego — próbkę materiału z jelita cienkiego pobiera się podczas endoskopii jelita cienkiego; u osób z SIBO w pobranym materiale zazwyczaj stwierdza się bakterie należące do rodzaju Escherichia, Shigella, Aeromonas i Pseudomonas.
-
Testy oddechowe — u osób z przerostem flory bakteryjnej jelita cienkiego, drobnoustroje obecne w jelicie cienkim powodują fermentację obecnych tam węglowodanów (cukrów). W jej wyniku powstaje m.in. wodór oraz metan, które są wchłaniane do krwi, a następnie wydalane wraz z wydychanym powietrzem, co można wykryć podczas wspomnianych testów oddechowych.
Pomocne w diagnostyce SIBO mogą również być badania takie jak morfologia krwi, która może ujawnić rozwijającą się anemię. Przy podejrzeniu wad anatomicznych jelita cienkiego lekarz może zalecić wykonanie badania obrazowego jak np. zdjęcie rentgenowskie jamy brzusznej. Przydatne może okazać się także badanie mikroskopowe kału, pod kątem obecności w nim niestrawionych tłuszczy, co również może wskazywać na objawy zespołu rozrostu bakteryjnego w jelicie cienkim. Wspomniane badania jednak stanowią jedynie funkcję pomocniczą w diagnostyce.
Jak przebiega leczenie SIBO?
Leczenie SIBO to proces złożony, na który składa się zarówno leczenie choroby podstawowej, która może wywoływać przerost flory bakteryjnej jelita, a także niezwykle istotną rolę odgrywa wsparcie żywieniowe oraz stosowanie odpowiednich antybiotyków.
Dieta
W chorobie SIBO stosowana dieta ma przede wszystkim na celu ograniczenie rozwoju bakterii w jelicie. Zalecaną i często stosowaną u osób cierpiących na SIBO jest dieta low FODMAP (jest to skrót od Fermentujących Oligo- Di- i Monosacharydów oraz Polioli). W diecie tej dąży się do wyeliminowania produktów zawierający fruktozę (np. miód, słodycze), laktozę (np. przetwory mleczne), fruktany (czosnek, cebula), galaktany (w roślinach strączkowych), poliole (ksylitol, erytrytol). U osób z problemami jelitowymi, w tym także z chorobą SIBO, spożywanie produktów bogatych w FODMAP może nasilać niekorzystne dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Dietę FODMAP wprowadza się stopniowo. W pierwszym etapie należy odstawić produkty bogate we wspomniane łatwo fermentujące węglowodany na ok. 6 tygodni. Kolejno rozszerza się dietę w produkty zwierające nieco więcej FODMAP. W ostatnim etapie stosuje się dietę dobraną indywidualnie, której celem jest unikanie produktów, które zaostrzają niekorzystne dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Antybiotyki
Aktualnie najczęściej stosowanym antybiotykiem w leczeniu chorych z przerostem flory bakteryjnej jest rifaksymina. Dzięki temu, że antybiotyk ten słabo wchłania się z przewodu pokarmowego, działa głównie miejscowo w jelicie. Rifaksymina ma właściwości bakteriobójcze wobec większości bakterii, zarówno Gram-dodatnich jak i Gram-ujemnych, tlenowych i beztlenowych, które są powodem zakażeń jelitowych.
Probiotyki
W leczeniu SIBO niekiedy zalecane jest stosowanie konkretnych szczepów bakterii probiotycznych. Wykazano, że stosowanie probiotyków może znacząco zmniejszać dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Probiotyki pozwalają na przywrócenie równowagi flory jelitowej, zmniejszenie nadwrażliwości trzewnej, a także hamują działanie cytokin prozapalnych. Szczególne korzystne okazuje się połączenie antybiotykoterapii z zastosowaniem probiotyku.
Badania wykazały, że osoby stosujące jednocześnie rifaksyminę oraz probiotyk zawierający szczep bakterii Lactobacillus casei, zauważyły zmniejszenie dolegliwości związanych z SIBO, jak ból brzucha, wzdęcia i nudności. Korzystne okazały się również szczepy takie jak: Saccharomyces boulardii, Bifidobacterium lactis, Lactobacillus acidophilus i Lactobacillus plantarum, szczególnie u osób, gdzie SIBO towarzyszy innym schorzeniom, przede wszystkim zespołowi jelita drażliwego.