Zdarza się, że rodzice szukają dobrego preparatu na uspokojenie i wyciszenie przed snem dla dziecka. Większość leków uspokajających przeznaczona jest jednak dla osób dorosłych. Które preparaty wyciszające lub ułatwiające zasypianie dla dzieci dostępne są bez recepty? Jakie są inne, naturalne sposoby na wyciszenie dziecka i ograniczenie odczuwanego przez nie lęku oraz niepokoju?
Witaminy ADEK dla dzieci i dorosłych - zastosowanie, działanie, dawkowanie
Witaminy można podzielić w różny sposób - jeden z podziałów bierze pod uwagę ich rozpuszczalność, stąd zestawienie 4 liter tj. ADEK. Skąd bierze się nazwa witaminy ADEK i co oznacza w praktyce? To właśnie wspomniane lipofilne witaminy mające znaczenie dla całego organizmu. Dlaczego warto suplementować ADEK? Mają one szerokie znaczenie biologiczne - nie tylko dla dzieci, dorosłych, ale także starszych. Witamina ADEK niezbędna jest dla odporności, kości czy skóry.
- Czym są witaminy ADEK i co je wyróżnia?
- Witaminy ADEK – za co odpowiadają
- Co daje zestaw witamin ADEK?
- Cztery witaminy ADEK - na co i kiedy się je stosuje?
- Na co zwrócić uwagę szukając witamin ADEK?
- Jaką porcję witamin dostarcza preparat ADEK?
- Witaminy ADEK - jak stosować?
- Naturalne źródła witamin ADEK
- Kiedy nie należy stosować witamin ADEK?
- Witaminy ADEK – podsumowanie FAQ
- Witaminy ADEK - co to jest?
- Jak należy suplementować witaminy ADEK?
- Czy kompleks witamin rozpuszczalnych w tłuszczach ADEK jest dostępny bez recepty?
- Jakie skutki przynoszą niedobory witamin ADEK?
- Czy rozpuszczone w oleju ADEK można dodać bezpośrednio do jedzenia?
- Czy mogą przyjmować kilka preparatów zawierających witaminy ADEK?
Czym są witaminy ADEK i co je wyróżnia?
Nazwa witaminy ADEK może brzmieć nieco tajemniczo. Bez obaw - to drugi najpopularniejszy kompleks witamin tuż po grupie witamin B. Witaminy A, D, E i K to często zestawiane ze sobą związki, co wynika z ich właściwości fizycznych - to witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (inaczej lipofilne). Możliwe, że części osób nasuwa się pytanie jak prawidłowo spożywać witaminy ADEK? Śpieszymy z odpowiedzią! W przeciwieństwie do witaminowego kompleksu B lub kwasu L-askorbinowego wymagają one obecności tłuszczu dla odpowiedniego wchłaniania. Dlatego też nie stosuje się ich na pusty żołądek, a w trakcie jedzenia lub po nim.
Każda z witamin ADEK jest zróżnicowaną chemicznie grupą substancji, wśród której można niekiedy dodatkowo wyróżnić związki pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego. Niektóre witaminy ADEK posiadają odmienne lub uzupełniające się właściwości.
Za co jednak odpowiada każda z witamin ADEK z osobna?
Witaminy ADEK – za co odpowiadają
Witamina A należy to retinoidów, gdzie najpowszechniej występującym związkiem jest retinol. Wit. A odpowiada za kondycję i funkcjonowanie skóry i włosów. Ma znaczenie dla odporności, funkcji rozrodczych i nie bez przyczyny jest kojarzona z oczami. Odpowiada za pracę komórek światłoczułych w oku, a także za wytwarzanie płynu łzowego.
Witamina D występuje w dwóch postaciach tj. D3 (cholekalcyferol pochodzenia zwierzęcego) i D2 (ergokalcyferol pochodzenia roślinnego). Jest znana pod nazwą słoneczna witamina, ponieważ powstaje w skórze z udziałem promieniowania słonecznego. Odpowiada za stan kości i układu kostnego. Cholekalcyferol bierze udział w remineralizacji tkanki kostnej u dorosłych oraz za wzrost i rozwój kości u dzieci i niemowląt. Witamina D to również istotny związek dla odporności i układu immunologicznego, dodatkowo posiada potencjał przeciwzapalny, a także wzmaga absorpcję jonów wapnia - odpowiada za gospodarkę wapniowo-fosforanową.
Witamina E to naturalny silny antyoksydant o właściwościach przeciwutleniających, który chroni komórki przed wolnymi rodnikami. To również niejednorodna “witamina”, która wywodzi się z grupy tokoferoli lub tokotrienoli. Najpowszechniej występuje alfa-tokoferol. Pod względem właściwości witamina E wspiera skórę, błony śluzowe, wykazuje działanie antyoksydacyjne, co ma znaczenie dla czynników uszkadzających komórki jak oksydanty posiadające wolny elektron, co czyni z nich silnie reaktywne związki. Wit. E wykazuje również potencjał przeciwzakrzepowy i uzupełnia właściwości innych antyoksydantów jak witamina C lub selen mając swój wpływ w kwestii odporności, a także ochrony oczu przed rodnikami tlenowymi.
Witamina K zależnie od źródła pokarmowego może występować w postaci filochinonu (produkty roślinne), menachinonu (produkty odzwierzęce). Jedną z najpopularniejszych form jest trwała chemicznie K2 MK7 pochodzenia syntetycznego. Pod względem właściwości odpowiada za proces krzepnięcia (np. tworzenie się skrzepu) i układ kostny wspierając mineralizację. Dodatkowo witamina K chroni naczynia krwionośne przed procesem wapnienia, które ogranicza ich elastyczność
Co daje zestaw witamin ADEK?
Wiele witamin ADEK wiele właściwości biologicznych i fizjologicznych jest wspólnych, dlatego ich stosowanie może przynieść szersze korzyści niż stosowanie ich pojedynczo. Warto zwrócić uwagę, że lipofilne witaminy ADEK wpływają korzystnie:
- na skórę, włosy - są to wit. A, E i również D (w aspekcie niektórych chorób skóry z nadmiernym łuszczeniem i keratynizacją oraz suchością)
- na kości - witamina D i K wspiera mineralizację
- na krzepnięcie - witamina K (wzmaga krzepnięcie) i E (właściwości antyagregacyjne)
- na odporność - witamina A, D i E
- na oczy - witamina A i E.
Cztery witaminy ADEK - na co i kiedy się je stosuje?
Wskazaniem do stosowania ADEK jest nieprawidłowa, uboga dieta, a także choroby układu pokarmowego, które ograniczają absorpcję tych witamin. Suplementacja może być wskazana np. w zespole złego wchłaniania, a także w częściowej resekcji jelita, które jest miejscem wchłaniania. Do absorpcji potrzebna jest również sprawna wątroba i odpowiednia produkcja żółci, dlatego pacjenci z zaburzeniami wątroby i produkcją kwasów żółciowych mogą wymagać suplementacji ADEK. Na niedostateczne spożycie tych witamin z dietą mogą cierpieć również osoby starsze. Mogą oprócz tego stanowić uzupełnienie w ramach rekonwalescencji po złamaniach, w tym również uszkodzeń kości na tle osteoporotycznym i powiązanym z menopauzą. Warto również rozważyć wprowadzenie ADEK w przypadku diety wegańskiej, wegetariańskiej i wolnej od produktów jak ryby. Inne potencjalne wskazania do przyjmowania kompleksu witaminowego ADEK to:
- niedostateczne spożycie i profilaktyka niedoboru jednej lub więcej witamin z tej grupy
- problemy ze wzrokiem i dolegliwości związane np. z zaburzoną produkcją i suchością oczu
- zwiększona kruchość kości, wsparcie procesu wzrostu u dzieci
- obniżona odporność i zwiększona tendencja do infekcji
- suchość skóry powiązana z nadmierną keratynizacją naskórka, a także w chorobach autoimmunologicznych skóry jak AZS
- osłabienie mięśni, problemy z gospodarką lipidową (znaczenie mają witaminy D i E).
Jak pokazują badania witamina D i E wraz z K mają istotny wpływ na zdrowie układu sercowo-naczyniowego - mają znaczenie dla swobodnego przepływu w naczyniach krwionośnych, wspierają elastyczność naczyń, chronią przed chorobami serca oraz wspomagają gospodarkę lipidową obniżając m.in. zły cholesterol LDL.
Na co zwrócić uwagę szukając witamin ADEK?
Pacjenci niejednokrotnie stoją przed wyborem czy witaminy ADEK należy uzupełniać jedynie z diety? Jest to jeden z najwłaściwszych sposobów dostarczania wszystkich istotnych składników, niestety trudny do osiągnięcia. Dlatego oprócz wzbogacenia diety w produkty będące źródłami ADEK, warto pomyśleć o gotowych produkcie dostępnym bez recepty, który w małej objętości tj. kilka kropli czy 1-2 kapsułki dostarczy znaczącej ilości rozpuszczalnych w tłuszczu witamin. Zależnie od preferencji i wieku pacjenta dostępne są 2 podstawowe formy jak:
- witaminy ADEK krople dla dzieci lub osób mających problem z połykaniem tabletek / kapsułek
- witaminy ADEK kapsułki dla młodzieży, dorosłych i osób starszych.
Preparaty z witaminą ADEK w większości stanowią produkty olejowe - niezależnie czy mówimy o kroplach czy kapsułkach, które w swoim środku są wypełnione oleistym płynem. Szukając kompleksu ADEK warto zwrócić uwagę na zastosowany olej - może być to olej słonecznikowy, z nasion lnu, MCT, z krokosza barwierskiego, oliwa z oliwek. Osoby będące na diecie wegańskiej/wegetariańskiej sięgną przede wszystkim po formę kropli, ponieważ kapsułka w witaminach ADEK zawiera najczęściej żelatynę.
Jaką porcję witamin dostarcza preparat ADEK?
Zależnie od grupy docelowej można spotkać się co najmniej z dwoma zakresami dawek dla poszczególnych witamin tj. wersja dla dzieci i dorosłych. Zatem ile witamin może dostarczać gotowy kompleks witamin ADEK? Zależnie od postaci i dedykowanej grupy wiekowej 1 kapsułka może dostarczać:
- 800 µg wit.A, 12 mg wit.E, 75 µg wit.K, co stanowi 100% RWS (referencyjnej wartości spożycia)
- 50 µg (2000 j.m.) wit.D - 1000% RWS.
Zależnie od potrzeb i producenta 1 kapsułka może dostarczać mniejsze ilości:
- witaminy A 240-800 µg
- D 800-2000 j.m. (20-50 µg)
- K 50-75 µg.
Najczęściej witaminy ADEK dla dzieci występują w postaci kropli i często są opisywane jako “ADEK Junior”, a 1 kropla dostarcza:
- 240-300 µg wit. A
- 10-20 µg (400-800 j.m.) wit. D
- 4 mg wit. E
- 20 µg wit. K.
Witaminy ADEK - jak stosować?
Czy wiesz jak prawidłowo spożywać witaminy ADEK? Niezależnie od postaci ADEK kapsułki, tabletki lub krople należy je stosować podczas lub po posiłku. Pokarm i zawarty w nim tłuszcz wspiera wchłanianie w jelitach.
Naturalne źródła witamin ADEK
Witaminy ADEK powinny być dostarczane przede wszystkim z dietą. Dlatego poniżej wymieniamy pokarmowe źródła tych witamin. Są to:
- olej z wątroby ryb, produkty mleczne - A, D
- ryby - D, E
- wątróbka - A, K
- żółtko jaja - D, K
- masło, marchew - A
- jarmuż, szpinak - A, E, K
- pietruszka, brukselka - K
- awokado, orzechy, olej roślinny - E.
Kiedy nie należy stosować witamin ADEK?
Dodatkowa suplementacja ADEK, a także ich stosowanie powinno być skonsultowane z lekarzem w niektórych stanach medycznych. Jednym z nich jest ciąża. Nadmierne ilości witaminy A mogą przyczynić się do wystąpienia wad rozwojowych u dziecka. Istotne znaczenie ma również witamina K dla osób stosujących leki przeciwzakrzepowe będące antagonistami witaminy K jak acenokumarol i warfaryna - równoległa suplementacja witaminy K osłabia działanie antykoagulacyjne wymienionych leków.
Witamina K nie wpływa na działanie kwasu acetylosalicylowego stosowanego w dawkach kardioprotekcyjnych tj. 75 i 150 mg.
Inną okolicznością medyczną jest stan jak hiperkalcemia, czyli podniesiony poziom wapnia, który jest przeciwwskazaniem do przyjmowania witaminy D, jak również obecność kamicy nerkowej, zwapnienie nerek, niedoczynność przytarczyc. Z kolei niedobór witaminy K jest przeciwwskazaniem do stosowania witaminy E, która może pogłębić problem osłabionego krzepnięcia wynikający z niedostatecznej podaży witaminy K. Wspólnym przeciwwskazaniem dla wszystkich witamin jest stan jak hiperwitaminoza, czyli podniesiony poziom danej witaminy mogący powodować objawy nadmiaru.
Warto zwrócić również uwagę na fakt, że należy omijać stosowania tych samych witamin z różnych preparatów - niezależnie od ich rejestracji jako lek, suplement diety czy środek spożywczy.
Witaminy ADEK – podsumowanie FAQ
Poniżej zebraliśmy najczęściej zadawane pytania odnośnie witamin ADEK:
Witaminy ADEK - co to jest?
To 4 witaminy rozpuszczalne w tłuszczach obecne np. w tłustych rybach, podrobach, ale również zielonych warzywach.
Jak należy suplementować witaminy ADEK?
Gotowe preparaty niezależnie od składu należy stosować zgodnie z ulotką (w przypadku leku) lub informacją zawartą na opakowaniu (gdy suplementy diety). Ze względu na lipofilność witaminy te stosuje się podczas lub po posiłku.
Czy kompleks witamin rozpuszczalnych w tłuszczach ADEK jest dostępny bez recepty?
Tak, witaminy ADEK w kapsułkach i kroplach to przede wszystkim suplementy diety dedykowane osobom dorosłym i niekiedy również dzieciom.
Jakie skutki przynoszą niedobory witamin ADEK?
Ten kompleks witamin ma kilka wspólnych właściwości, dlatego niedobór jednej lub więcej witamin może odbić się na pogorszeniu kondycji kości, skóry, a także problemy z widzeniem po zmroku, spadki odporności połączone z większą podatnością na zakażenia wirusowe i/lub bakteryjne.
Czy rozpuszczone w oleju ADEK można dodać bezpośrednio do jedzenia?
Tak, pod warunkiem, że pokarm nie jest bardzo gorący - zwykle wysoka temperatura rozkłada związki wrażliwe na nią jak witaminy. To jedna z typowych opcji, jaką wykorzystują rodzice dodając witaminę D i K do mleka dla niemowląt.
Czy mogą przyjmować kilka preparatów zawierających witaminy ADEK?
Nie zalecamy takiego połączenia, ponieważ łatwo można przekroczyć zalecane i maksymalne dawki poszczególnych witamin.
Bibliografia
- Siener R, Machaka I, Alteheld B, Bitterlich N, Metzner C. Effect of Fat-Soluble Vitamins A, D, E and K on Vitamin Status and Metabolic Profile in Patients with Fat Malabsorption with and without Urolithiasis. Nutrients. 2020 Oct 12;12(10):3110. doi: 10.3390/nu12103110. PMID: 33053816; PMCID: PMC7601514.
- https://extension.colostate.edu/topic-areas/nutrition-food-safety-health/fat-soluble-vitamins-a-d-e-and-k-9-315/
- https://go.drugbank.com/drugs/DB00169
- https://go.drugbank.com/drugs/DB00162
- https://go.drugbank.com/drugs/DB00163
- https://go.drugbank.com/drugs/DB00170
- https://go.drugbank.com/drugs/DB14936