Przyczyny ulewania u niemowląt
Ulewanie niemowlaka wzbudza niepokój wśród wielu rodziców. Jest to zaburzenie, które dotyczy większości dzieci w pierwszych 3-4 miesiącach życia. Dlaczego niemowlę ulewa? Aby lepiej zrozumieć problem warto uświadomić sobie, że układ pokarmowy małego dziecka jest jeszcze nie w pełni rozwinięty. Przełyk u maluchów jest krótszy i nieco szerszy w porównaniu z przełykiem starszych dzieci. Istotne jest również obniżone napięcie dolnego zwieracza przełyku. Ma on duże znaczenie w rozwoju refluksu żołądkowo-przełykowego. Dolny zwieracz przełyku to mięsień, który umiejscowiony jest między żołądkiem a przełykiem. Jego główną rolą jest ochrona przed cofaniem się treści żołądkowej z powrotem w kierunku przełyku. Mięsień ten rozkurcza się więc gdy pokarm trafia do żołądka, a następnie szybko się kurczy. Obniżone napięcie tego mięśnia sprzyja ulewaniu u noworodka czy niemowlaka. Refluks jest najczęstszą przyczyną ulewania u małych dzieci. Mówimy wówczas o tzw. ulewaniu fizjologicznym. Ulewanie określane jest również jako regurgitacje.
Ulewanie pokarmu u noworodków i niemowląt występuje powszechnie. Wynika ono najczęściej z fizjologicznej niedojrzałości przewodu pokarmowego. Ustępuje samoistnie, u większości dzieci miedzy 6. a 12. miesiącem życia.
Mimo, że ulewanie u dzieci w zdecydowanej większości przypadków jest niegroźne i ustępuje samoistnie, czasami świadczy o poważniejszej chorobie. Inne, możliwe przyczyny ulewania to m. in. nieprawidłowa technika karmienia dziecka, nieodpowiednia pozycja dziecka podczas karmienia czy chociażby zbyt obfite posiłki. Czasami ulewanie po karmieniu wynika z obecności alergii pokarmowej. Kiedy ulewanie powinno niepokoić? Wyodrębnionych zostało kilka objawów alarmowych, których obecność może świadczyć o poważniejszej przyczynie ulewania u niemowląt:
- chlustające wymioty pod dużym ciśnieniem,
- obecność krwi lub żółci w oddawanej treści żołądkowej,
- brak przyrostu masy ciała,
- obecność gorączki, biegunki lub zaparcia,
- zmiana w zachowaniu dziecka, widoczny niepokój, apatia,
- początek wymiotów powyżej 6. miesiąca życia,
- tkliwy, wzdęty, powiększony brzuch,
- zaburzenia oddychania, takie jak bezdechy czy świszczący oddech.
Jeśli opiekun zauważy u dziecka któreś z wymienionych objawów, konieczne jest udanie się do lekarza i przeprowadzenie dalszej diagnostyki.
Ulewanie noworodka a wymioty
Dziecko ulewa czy wymiotuje? Czasami ulewanie niemowląt jest błędnie interpretowane przez opiekunów jako wymiotowanie. O ulewaniu mówimy, gdy pokarm biernie, pod niskim ciśnieniem przemieszcza się z żołądka do jamy ustnej. Wymioty to natomiast gwałtowne, czynne wyrzucanie treści żołądkowej, któremu towarzyszy odruch wymiotny.
Ulewanie u noworodka i niemowlaka, zgodnie z kryteriami rzymskimi IV jest rozpoznawane, gdy u zdrowego malucha mającego od 2 tygodni do roku pojawiają się co najmniej 2 regurgitacje na dobę przez okres nie krótszy niż 3 tygodnie. Dodatkowo, nie pojawia się wówczas odruch wymiotny, ani żadne wymienione wyżej objawy alarmowe. Jeśli te warunki zostają spełnione, rozpoznawane jest ulewanie.
Warto również odróżnić refluks od choroby refluksowej przełyku. Refluks to cofanie treści pokarmowej z żołądka w kierunku przełyku. O chorobie refluksowej mówimy natomiast wtedy, gdy to zwrotne przemieszczanie się pokarmu powoduje wystąpienie określonych objawów i wpływa na codzienne życie pacjenta. Nie zawsze bowiem refluks przebiega objawowo. Jeśli jednak refluksowi towarzyszą określone symptomy, u niemowląt najczęściej są to: trudności z karmieniem (np. odmowa jedzenia, odginanie głowy do tyłu podczas próby karmienia), nasilony płacz, niepokój, rozdrażnienie, słaby przyrost masy ciała, przewlekła chrypka, kaszel, trudności ze snem. Więcej o chorobie refluksowej można przeczytać w artykule: Refluks (zgaga) u dzieci i dorosłych - objawy, przyczyny, leczenie, tabletki na refluks bez recepty.
Choroba refluksowa u dzieci - jak rozpoznać?
Ulewanie u dzieci jest rozpoznawane na podstawie wywiadu z opiekunem. Najczęściej nie ma potrzeby przeprowadzania dodatkowych badań. I to niezależnie od tego, czy występuje ulewanie po posiłkach czy 1-1,5 godziny po zakończeniu jedzenia. Kiedy niemowlę przestaje ulewać? Ulewanie fizjologiczne u większości dzieci ustępuje samoistnie, wraz z dojrzewaniem układu pokarmowego. Ma to miejsce między 6. a 12. miesiącem życia.
Jeśli lekarz na podstawie występujących objawów podejrzewa chorobę refluksową przełyku, może zlecić dodatkowe badania. U maluchów najczęściej rekomendowane są takie badania jak pH-metria i pH-impedancja. Nie są to jednak badania rutynowo zalecane w diagnostyce choroby refluksowej. Lekarz na podstawie zgłaszanych dolegliwości, w pewnych przypadkach widzi wskazanie do ich przeprowadzenia. Czasami wykonywana jest też gastroskopia.
Dziecko ulewa - jak mu pomóc?
U większości ulewających dzieci nie ma potrzeby wprowadzania żadnego leczenia. Nawet jeśli noworodek ulewa często lub obficie, zazwyczaj stosowanie leków nie jest konieczne. Są jednak pewne sposoby na ulewanie, które mogą nieco zmniejszyć ten problem, jeśli jest on bardzo nasilony:
- zwróć uwagę na prawidłową technikę karmienia piersią - trudności z karmieniem nierzadko pojawiają się w wyniku nieprawidłowej techniki karmienia. Można zapytać o radę położną lub skorzystać z pomocy doradcy laktacyjnego, który sprawdzi, czy mama prawidłowo przystawia dziecko do piersi, a maluch prawidłowo pobiera pokarm,
- przy obfitym ulewaniu można rozważyć wprowadzenie preparatu zagęszczającego, takiego jak np. Bebilon Nutrition. Jednak o jego zastosowaniu u maluchów najlepiej jest zadecydować wspólnie z lekarzem. Zagęszczacz pokarmu może być podawany zarówno dzieciom karmionym mlekiem modyfikowanym, jak i dzieciom karmionym mlekiem mamy,
- nieprzekarmianie dziecka - dzieci karmione mlekiem z piersi zaleca się karmić na żądanie. Przy ulewaniu, nie ma potrzeby wprowadzania w tej kwestii jakichkolwiek zmian. Jednak u dzieci karmionych mieszanką mleczną (które obecnie również zaleca się karmić na żądanie), warto zwrócić uwagę na prawidłowe przygotowanie pokarmu - odmierzanie rekomendowanej ilości proszku i wody,
- częstsze karmienie dziecka mniejszą ilością pokarmu - mniejsze porcje jedzenia podawane w krótszych odstępach czasu mogą pomóc nieco zmniejszyć problem nasilonego ulewania.
Czasami, przy nasilonych objawach refluksu żołądkowo - przełykowego, lekarz może zalecić preparat przeciwrefluksowy, taki jak syrop Dicogel Gastro czy Gastrotuss Baby. Obecne w nich alginiany tworzą na powierzchni treści żołądkowej mechaniczną warstwę, która chroni przed cofaniem się pokarmu do przełyku. Dodatkowe składniki działają kojąco na błonę śluzową przewodu pokarmowego i wspomagają proces jej regeneracji. O zastosowaniu takiego preparatu na refluks powinien zadecydować lekarz. Nie zaleca się, aby rodzic sam wprowadzał u noworodka lub niemowlaka takiego środka. Dostępne są również inne preparaty przeciwrefluksowe, takie jak Esoxx One czy Reflu-G. Dedykowane są one jednak starszym dzieciom, powyżej 12. roku życia. O ich zastosowaniu u młodszych pacjentów również powinien zadecydować lekarz.
Leczenie refluksu u noworodków i niemowląt najczęściej nie jest konieczne. Czasami jednak lekarz zaleca wprowadzenie preparatu zagęszczającego pokarm lub środka przeciwrefluksowego z alginianami . Preparaty te powinny być podawane dziecku jedynie po konsultacji z lekarzem.
Co istotne, pozycja ciała dziecka po karmieniu nie wpływa w istotny sposób na ulewanie. Obecnie nie zaleca się pionowego trzymania dziecka, kładzenia go na brzuchu po posiłku czy też na boku. Rekomendowane jest ułożenie dziecka na plecach.
Ulewanie a alergia
Alergia pokarmowa u dzieci może mieć bardzo różnorodny przebieg, a związane z nią objawy mogą dotyczyć różnych narządów. Symptomami, które mogą świadczyć o alergii są m. in. nawracające, częste ulewanie, wymioty, bóle brzucha, słaby przyrost masy ciała, krew w stolcu, biegunka lub zaparcie. Mogą pojawić się też objawy skórne, niepokój i rozdrażnienie u dziecka. Jeśli lekarz podejrzewa alergię, może zalecić wprowadzenie odpowiedniej diety eliminacyjnej. Standardowo zaleca się wyeliminowanie z diety białek mleka krowiego na okres 2-4 tygodni. Jeśli dziecko karmione jest mlekiem matki, mama nie powinna w tym czasie przyjmować żadnych produktów spożywczych z białkami mleka krowiego (jednocześnie musi zwrócić uwagę na dostarczanie do organizmu odpowiedniej ilości wapnia i witaminy D3). Jeśli natomiast dziecko karmione jest mieszanką mleczną, lekarz pomoże dobrać odpowiednie mleko modyfikowane.
Ulewanie, regurgitacje występują u wielu dzieci w pierwszych miesiącach życia. Pojawiają się zarówno u maluchów karmionych piersią, jak i mlekiem modyfikowanym. Zazwyczaj biernemu cofaniu się treści pokarmowej nie towarzyszą dodatkowe objawy. Jeśli dziecko rozwija się prawidłowo i przebiera na wadze, najczęściej nie ma powodu do niepokoju. Warto jednak znać objawy alarmowe, które mogą świadczyć o poważniejszej przyczynie ulewania. W przypadku ich pojawienia się, konieczna jest konsultacja z lekarzem.
Bibliografia:
- Kantczak A., Bielecki I. Refluks krtaniowo-gardłowy u dzieci - aktualne spojrzenie laryngologa. Polish Otorhinolaryngological Review / Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny (Index Copernicus), 2022, Vol 11, Issue 4, p49, doi: 10.5604/01.3001.0016.0567.
- Lehman I., Królak-Olejnik B. Postępowanie przy kolce i ulewaniu u niemowląt. Opieka Okołoporodowa. 2021:10–14.
- Rybak A., Pesce M., Thapar N., Borrelli O. Gastro-Esophageal Reflux in Children. Int J Mol Sci. 2017 Aug 1;18(8):1671. doi: 10.3390/ijms18081671.
- Dziekiewicz M., Albrecht P. Ulewanie - praktyczny poradnik. Pediatria po Dyplomie 2016, 05.
- Wiernicka A., Matuszczyk M., Kierkuś J. Alergia pokarmowa - aktualny stan wiedzy. Pediatria po Dyplomie 2016, 03.
