Katar w ciąży może być objawem przeziębienia, alergii lub zmian hormonalnych. Bywa uciążliwy i negatywnie wpływa na samopoczucie kobiety ciężarnej. Co na katar w ciąży można bezpiecznie stosować? Jakie domowe sposoby na katar mogą pomóc złagodzić ten nieprzyjemny objaw?
Zapalenie ucha u dziecka - przyczyny, objawy, leczenie. Domowe sposoby i ewentualne powikłania zaniedbanego zapalenia
Ostre zapalenia ucha środkowego u dzieci to jedna z najczęstszych infekcji rozwijających się u pacjentów pediatrycznych. Jakie czynniki przyczyniają się do zapalenia ucha środkowego? Jakie są objawy zapalenia ucha i jak prawidłowo leczyć to schorzenie?
- Rodzaje zapalenia ucha u dziecka
- Jakie są przyczyny zapalenia ucha u dziecka?
- Ból ucha i inne objawy zapalenia
- Leczenie zapalenia ucha u dziecka
- Domowe sposoby na zapalenie ucha
- Powikłania zapalenia ucha u dziecka
Rodzaje zapalenia ucha u dziecka
Stan zapalny może rozwinąć się w obrębie ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego. Jednak zdecydowanie najczęściej rozpoznawane jest zapalenie ucha środkowego. Choroba ta należy do powszechnie występujących schorzeń u dzieci. Większość maluchów doświadcza zapalenia ucha przynajmniej raz w życiu. Szczyt zachorowań obserwuje się między 6. a 18. miesiącem życia. Chorują głównie dzieci do 2. roku życia. W wieku szkolnym, zachorowania są już znacznie rzadsze.
Zapalenie ucha środkowego może mieć charakter ostry lub przewlekły. U dzieci znacznie częściej rozwija się ostre zapalenie ucha. Dzieci, ze względu na budowę anatomiczną uszu są bardziej podatne na rozwój infekcji. Trąbka słuchowa jest u nich bowiem dwukrotnie krótsza, a także szersza niż u dorosłych. Dodatkowo, jest ułożona bardziej poziomo. U dzieci z przerostem migdałka gardłowego lub infekcjami toczącymi się w obrębie górnych dróg oddechowych częściej rozwija się zapalenie ucha. Infekcje górnych dróg oddechowych sprzyjają rozprzestrzenianiu się chorobotwórczych mikroorganizmów w kierunku ucha. W wyniku przedostawania się patogenów przez trąbkę słuchową, która łączy gardło z uchem środkowym, dochodzi do rozwoju zakażenia. Pojawia się obrzęk, trąbka słuchowa traci swoją drożność i przestaje prawidłowo funkcjonować.
Przewlekłe zapalenie ucha środkowego częściej rozwija się u dorosłych niż u dzieci. Przebiega ono ze stałym ubytkiem w obrębie błony bębenkowej. Co jakiś czas lub stale dochodzi też do wycieku wydzieliny z ucha.
Jeszcze innym rodzajem infekcji jest zapalenie ucha wysiękowe. Pod wpływem różnych przyczyn dochodzi do stopniowego zaburzenia funkcjonowania trąbki słuchowej, czemu towarzyszy narastający niedosłuch.
Ucho środkowe - to w jego obrębie najczęściej toczy się stan zapalny u dzieci. Znacznie rzadziej rozwija się zapalenie ucha zewnętrznego lub wewnętrznego. Rzadziej również występuje wysiękowe zapalenie ucha oraz chroniczne zapalenie ucha u dzieci.
Jakie są przyczyny zapalenia ucha u dziecka?
Jakie są powody zapalenia ucha u dziecka? Większość infekcji jest mieszanych, czyli wirusowo-bakteryjnych. W przebiegu zakażenia, zazwyczaj początkowo główną rolę odgrywają wirusy. Zakażenie powodowane przez te patogeny sprzyja jednak namnażaniu się bakterii. Dlatego też, u większości dzieci z ostrym zapaleniem ucha stwierdza się zarówno obecność wirusów, jak i bakterii. Uważa się jednak, że to wirusy pełnią dominującą rolę w przypadku tej choroby.
Na częste zapalenie ucha u dzieci, oprócz wieku i związanych z nim różnic w budowie anatomicznej, wpływają też inne czynniki:
- częste, nawracające infekcje górnych dróg oddechowych,
- karmienie mlekiem modyfikowanym lub krótkie karmienie piersią - u dzieci karmionych piersią obserwuje się rzadsze infekcje ucha,
- długotrwałe korzystanie ze smoczka,
- uczęszczanie do placówek, częsty kontakt z wirusami i bakteriami,
- narażenie na dym papierosowy,
- predyspozycje genetyczne,
- niedożywienie.
Ból ucha i inne objawy zapalenia
Objawy zapalenia ucha u dzieci najczęściej pojawiają się dość nagle. Ból ucha u dzieci jest klasycznym symptomem stanu zapalnego, choć warto zaznaczyć, że nie występuje u wszystkich chorych. Typowy jest dość specyficzny charakter bólu - ból jest silny i tętniący. Często pojawia się po raz pierwszy w trakcie snu. Oprócz bólu ucha u dzieci występuje też uczucie pełności w uchu, a czasami również zaburzenie słuchu. Inne objawy zapalenia ucha u dziecka to:
- pocieranie bolącego ucha - samo pocieranie uszka przez dziecko niekoniecznie świadczy jeszcze o infekcji,
- gorączka - u większości dzieci nie występuje, nie jest ona typowym objawem tej choroby,
- zwiększona płaczliwość, rozdrażnienie,
- biegunka,
- trudności ze snem,
- wyciek wydzieliny z ucha.
Rozpoznanie zapalenia ucha u najmłodszych dzieci nie zawsze jest łatwe. Dominują głównie objawy ogólne, które mogą świadczyć również o rozwoju innego rodzaju infekcji. Dopiero dzięki badaniu otoskopowemu przeprowadzonemu przez lekarza, można rozpoznać stan zapalny ucha.
Ostra infekcja ucha dziecka choć ma gwałtowny i nagły początek, najczęściej nie trwa długo. Objawy mogą zacząć ustępować już w ciągu pierwszej doby od ich pojawienia się. U większości dzieci, dolegliwości mijają w ciągu kilku dni. U ok. 5% dzieci z zapaleniem ucha środkowego dochodzi do perforacji błony bębenkowej, a w jej następstwie do wycieku wydzieliny ropnej.
Objawy wysiękowego zapalenia ucha są mniej charakterystyczne, nasilają się stopniowo i powoli. Ból ucha u dzieci z wysiękowym zapaleniem ucha właściwie nie występuje. Typowa jest jednak narastająca utrata słuchu. Opiekunowie mogą zauważyć, że dziecko coraz częściej nie słyszy co się do niego mówi lub chce żeby mówić głośniej. Samo również może głośniej się komunikować. Inne objawy będące następstwem zaburzeń słuchu jest zmiana zachowania malucha. Może być on coraz bardziej rozdrażniony, sfrustrowany i niespokojny.
Objawy wysiękowego zapalenia ucha u dzieci stopniowo przybierają na sile. Przyczyną wysiękowego zapalenia ucha jest postępująca utrata drożności trąbki słuchowej, która skutkuje nasilającymi się problemami ze słuchem.
Leczenie zapalenia ucha u dziecka
Leczenie zapalenia ucha dziecka jest głównie objawowe. Jedynie w określonych sytuacjach lekarz podejmuje decyzję o konieczności wprowadzenia do terapii antybiotyku. Dotyczy to głównie dzieci poniżej 6. miesiąca życia, z bardzo nasilonymi objawami, z wyciekiem wydzieliny z ucha, nawracającymi zapaleniami ucha czy też zaburzeniami odporności. Obustronne zapalenie ucha również może być wskazaniem do podania antybiotyku.
Ból ucha u dziecka oraz gorączkę można łagodzić dostępnymi bez recepty lekami przeciwgorączkowymi i przeciwbólowymi. U najmłodszych pacjentów w leczeniu bólu stosuje się głównie paracetamol i ibuprofen. Lekiem pierwszego wyboru, ze względu na jednoczesne działanie przeciwzapalne, powinien być ibuprofen (np. Nurofen dla dzieci Forte, Axoprofen Forte w zawiesinie, Ibufen dla dzieci Forte). Podaje się go w dawce 10 mg/kg masy ciała dziecka. Dawkę można powtarzać co 4-6 godzin. Należy mieć jednak na uwadze, aby nie przekroczyć dawki maksymalnej, która u małych dzieci wynosi 40 mg/kg masy ciała. Jeśli występują przeciwwskazania do podania ibuprofenu, można sięgnąć po paracetamol (np. Apap dla dzieci Forte, Panadol dla dzieci).
W leczeniu bólu ucha u dzieci wykorzystuje się również preparaty miejscowe w postaci kropli. Preparaty na ból i zapalenie ucha zawierają różne substancje czynne. Przykładowe krople na ból ucha u dzieci to Lix. Zawierają one glicerol i lidokainę. Łagodzą ból ucha i zmniejszają obrzęk. Mogą być stosowane powyżej 6. miesiąca życia. Perforacja błony bębenkowej i pojawienie się wycieku z ucha stanowią przeciwwskazanie do stosowania kropli. Dostępne są również krople z salicylanem choliny, który przy aplikacji miejscowej posiada właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe. Jednak leki te powinny być stosowane jedynie u osób dorosłych. Nie udowodniono natomiast, aby aplikowanie kropli obkurczających do nosa niosło ze sobą jakiekolwiek korzyści dla pacjenta. Z tego względu, nie zaleca się ich podawania dzieciom na zapalenie ucha.
Domowe sposoby na zapalenie ucha
Aby łagodzić objawy kataralnego zapalenia ucha, będącego następstwem infekcji górnych dróg oddechowych, dawniej podawano do ucha kilka kropli wody utlenionej lub olejku kamforowego. Obecnie takie postępowanie jest zdecydowanie przeciwwskazane. Dostępne są bowiem skuteczniejsze i bezpieczniejsze metody leczenia.
Domowym sposobem na ból ucha u dziecka mogą być ciepłe okłady. Pomogą one nieco uśmierzyć ból. Nie wszystkie dzieci będą jednak chętne aby przyłożyć im do bolącego ucha ciepły ręcznik, żelowy kompres lub inny rodzaj okładu. Decydując się na ciepły okład, należy zwrócić uwagę, aby nie był on zbyt gorący. Pamiętajmy też o tym, że domowe sposoby powinny stanowić uzupełnienie leczenia podstawowego. Kluczowe jest łagodzenie objawów preparatami o udowodnionej skuteczności i bezpieczeństwie.
Istotne jest też zwrócenie uwagi na prawidłowe czyszczenie uszu u dzieci z nadmierną produkcją woskowiny. Można o tym przeczytać w artykule: Jak poprawnie czyścic uszy? Przegląd preparatów do codziennej i bezpiecznej higieny uszu. Regularnie stosowany preparat do higieny uszu zapobiega gromadzeniu się woskowiny w przewodzie słuchowym.
Powikłania zapalenia ucha u dziecka
Powikłania po zapaleniu ucha nie zdarzają się często. Typowym powikłaniem jest zapalenie wyrostka sutkowatego, którego charakterystycznym objawem jest odstawanie małżowiny usznej ku dołowi, zaczerwienienie oraz silny ból. Inne możliwe powikłania to m. in. zapalenie błędnika, zapalenie piramidy kości skroniowej czy też zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Poważne powikłania po zapaleniu ucha zdarzają się jednak bardzo rzadko.
Zapobieganie zapaleniu ucha u dzieci polega głównie na jak najdłuższym utrzymaniu karmienia piersią (minimum przez 6 miesięcy), wspieraniu odporności dziecka i unikaniu kontaktu z osobami zmagającymi się z infekcjami górnych dróg oddechowych. Pomocne są też szczepienia ochronne przeciwko grypie. Aby zapobiec zapaleniu ucha warto też chronić dziecko przed kontaktem z dymem papierosowym.
Bibliografia:
- Hassmann-Poznańska E. Ostre zapalenie ucha środkowego (OMA). Pol. Przegląd Otorynolaryngol 2012, 3 (1): 210-214.
- Hryniewicz W., Albrecht P., Radzikowski A. Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego. Wydawnictwo sfinansowane w ramach programu zdrowotnego pt.:"Narodowy Program Ochrony Antybiotyków na lata 2011-2015", s. 65-80.
- Jamal A., Alsabea A., Tarakmeh M., Safar A. Etiology, Diagnosis, Complications, and Management of Acute Otitis Media in Children. Cureus. 2022 Aug 15;14(8):e28019. doi: 10.7759/cureus.28019.