Uczucie zatkanego ucha a woskowina w uchu
Woszczyna, czyli wydzielina gruczołów woszczynowych zlokalizowanych w przewodzie słuchowym pełni funkcje ochronne chociażby przed maceracją nabłonka na skutek działania wody/wilgoci. Dodatkowo woskowina osłania (przed czynnikami zewnętrznymi), nawilża (dzięki czemu naskórek w przewodzie słuchowym nie łuszczy się) i oczyszcza (z zanieczyszczeń różnego pochodzenia).
Co dzieje się w naturalnych warunkach z woskowiną? Przesuwa się ona przez kanał słuchowy w kierunku ujścia wraz z martwym naskórkiem i ewentualnymi zanieczyszczeniami (jak np. bakterie). Usuwaniu woskowiny sprzyja czynność żucia.
Niekiedy dochodzi do zmiany niektórych właściwości woskowiny (z wiekiem zmienia się funkcjonalność gruczołów), co wiąże się z tworzeniem twardych i trudnych do usunięcia korków woskowinowych. Poza tym wyróżnia się 2 rodzaje woskowiny:
- woszczyna typu wilgotnego (lepka, żółto-brązowa)
- w. typu suchego (szarobrązowa, krucha).
Postać woszczyny jest uwarunkowana genetycznie, a gen odpowiedzialny za te właściwości ulokowany jest na 16. chromosomie.
Jak wygląda woskowina i jej podstawowe cechy
Pod względem chemicznym woszczyna to w dużej części tłuszcze jak skwalen, cholesterol i lanosterol, ale także białka, wolne kwasy tłuszczowe. Jak wygląda woskowina? Pod względem konsystencji to lepka substancja o charakterystycznym miodowym odcieniu. Prawidłowej woszczynie towarzyszy kwaśne pH w granicach 4-5 (to odczyn, którego nie lubią patogenne organizmy, które preferują rozwój w nieco bardziej zasadowym środowisku). Z racji ochronnej roli woskowiny nikogo nie powinien dziwić fakt obecności potencjalnych patogenów, które mogą wywołać infekcje ucha. Jednak przy zachowaniu właściwych dla siebie właściwości woskowina uniemożliwia ich rozwój, więc do zakażenia ucha nie dochodzi, zatem woskowina chroni przewód słuchowy przed czynnikami zewnętrznymi jak bakterie i grzyby.
Artykułami "pierwszej pomocy" przy korku woskowinowym są krople, spraye, które posiadają zdolność zmiękczania i upłynniania woskowiny. Niekiedy pomocne jest zastosowanie miejscowego produktu rozgrzewającego jak olejek kamforowy, którego NIE WOLNO wlewać do ucha!
Zatkane ucho — przyczyny zalegania woskowiny usznej
Zależnie od patomechanizmu uczucie zatkanego ucha bądź uszu to nie tylko kwestia woszczyny. Zdarzyć może się również zatkane ucho bez obecności woskowiny. Z czego może wynikać wrażenie zatkania ucha? Uczucie to może być związane z napłynięciem dużej ilości wody do przewodu słuchowego podczas nurkowania, kąpieli czy skoku do wody.
Woda w uchu to częsty problem osób, które dopiero zaczynają przygodę z pływaniem. Niekiedy pomocne mogą okazać się specjalne zatyczki do uszu, które czasowo "zatkają" kanał słuchowy.
Oprócz tego w przebiegu przeziębienia i kataru dochodzi często do obrzęku przewodu słuchowego, co wiąże się z uczuciem przytkania. U dzieci zależność ta może być również związana z bólem gardła (to kwestia anatomicznego położenia trąbki Eustachiusza i łatwości uzyskania różnych ciśnień po obu stronach ucha). Niekiedy jednak zatkane ucho występuje bez kataru i nadmiernej ilości woszczyny. Takie zjawisko niewoskowinowego zatkania ucha obserwuje się u osób podróżujących samolotem. Przytkane uszy to niekiedy również zwiastujące problemy z ciśnieniem, któremu towarzyszą często piski w uszach, dudnienie czy zawroty głowy. Poza tym zawroty mogą pochodzić od ucha, a konkretnie od błędnika, ale być również związane z zaburzeniami krążenia obwodowego. Oprócz tego znaczenie mają infekcje jak bakteryjne czy grzybicze zapalenie ucha i/lub przewodu słuchowego, a także ucho pływaka (dochodzi do niego, kiedy przewód słuchowy przez dłuższy czas jest narażony na wodę / wilgoć i działalność bakterii).
Jak się okazuje wkładanie słuchawek dousznych może sprzyjać gromadzeniu się woszczyny w aparacie słuchowym człowieka, co może zwiększać ryzyko czopu woskowinowego w uchu.
Zatkane ucho a korek w przewodzie słuchowym zewnętrznym
Korek (czop) woskowinowy powstaje z powodu nadmiernej ilości woskowiny, często to zbita masa, na którą składają inne typowe składniki woskowiny jak martwy naskórek. Występują jednak pewne różnice - może być to masa nieco wysuszona i krucha w środku, a przy towarzyszącej miejscowej infekcji może nabierać nieco innego koloru na skutek utleniania składników korka przez np. bakterie. Poza tym korek czopuje przewód słuchowy pogarszające zdolność słyszenia i rozpoznawania dźwięków.
W dużej mierze zatkane ucho to kwestia nadprodukcji / nadmiernego gromadzenia się woskowiny, co przekłada się na niedrożność przewodów słuchowych doprowadzając pogorszeniu słuchu.
Jak zatem odetkać ucho zatkane korkiem? Zwykle właściwa higiena uszu pomaga całkowicie zapobiegać takim sytuacjom. Problem zatkanego ucha mogą rozwiązać krople, które zmiękczą nieco stwardniały korek i pomogą usunąć nadmiar woskowiny.
Co wiąże się z przytkanym uchem?
Mogą występować dolegliwości bólowe (np. promieniujący ból ucha). Oprócz tego mogą pojawić się zawroty głowy, szumy uszne / dudnienie / piszczenie w uszach, głuchota przewodzeniowa (dochodzi do zaburzonego przekazywania dźwięków do ucha wewnętrznego). Nieobce jest również uczucie pełności wewnątrz kanału słuchowego.
Jak odetkać ucho zatkane woszczyną i czopem woskowinowym?
Ucho zatkane przez korek można odetkać za pomocą środków, które zmiękczą woskowinowy czop. Mogą one pomóc również w dolegliwościach jak woda w uchu. Zależnie od zaleceń krople na zatkane ucho zakrapla się 1-3 razy dziennie. Jednocześnie w przypadku uszkodzenia błony bębenkowej (lub ryzyka jej uszkodzenia) stosowanie jakichkolwiek środków do ucha jest przeciwwskazane.
Czy ucho zatkane samo się odetka? Jeśli powodem tego nie jest woskowina istnieje szansa, że tak. Nie należy jednak go lekceważyć, szczególnie gdy towarzyszy ból ucha, zawroty głowy, gorączka świadcząca o możliwości infekcji. Szczególnie groźna dla słuchu jest perforacja błony bębenkowej i uszkodzenie głębszych struktur jak ucho środkowe czy ucho wewnętrzne.
Składniki rozpuszczające korek woskowinowy do usuwania czopu
Preparaty do odetkania ucha opierają się na bezpiecznych substancjach, które większość osób dobrze toleruje. Co więcej, wiele z tych produktów można stosować u małych dzieci nawet od 3. miesiąca życia. Co znajdziemy w składzie? Chociażby dobrze znaną oliwę z oliwek, olej mineralny (parafina ciekła), gliceryna, oleje roślinne (jojoba, migdałowy). Oprócz tego środki zmniejszające napięcie powierzchniowe jak PEG, polisorbat 80, a także dodatki olejków eterycznych (np. miętowego czy z drzewa herbacianego).
Jakie krople działają najszybciej na zatkane ucho i korek woskowinowy?
Korek woskowinowy to generalnie mieszanina tłustych substancji, której rozpuszczaniu pomóc może substancja (lub ich mix) o podobnych charakterze - tłustym (lipofilnym). Pomocna okazuje się jedna ze starszych reguł chemicznych - podobne rozpuszcza się w podobnym. Jak zatem można podzielić dostępne środki?
Do czyszczenia uszu nie stosujemy patyczków higienicznych, przez które może dojść do spychania woskowiny w głąb przewodu słuchowego aż do błony bębenkowej. Służą one jedynie do czyszczenia ucha zewnętrznego jak małżowina uszna.
Najwolniej działające preparaty do czyszczenia uszu do usuwania woskowiny zbitej w korek
Znajduje się tutaj produkty na zatkane ucho, których działanie opiera się na obecności wody morskiej o różnym stężeniu (izo- lub hipertonicznym). Niekiedy stosowaniu towarzyszyła niedogodność z powodu zwiększenia objętości w kanale słuchowym. Mają one jednak swój plus - pomagają usunąć woskowinę w wyniku wywoływanego różnica ciśnienia (wody morskiego do ucha to najczęściej aerozole pod ciśnieniem).
Co działa szybciej w kanale słuchowym niż woda morska?
Nieco szybsze działanie odnotowuje się dla tłustszych substancji jak parafina ciekła (często przepisywana przez laryngologów). Podobny czas na rozpuszczenie korka w części ucha zewnętrznego potrzebuje oliwa z oliwek (niezależnie czy ta z kuchni, czy ta z przeznaczeniem farmaceutycznym). W obrocie niegdyś dostępne były produkty na bazie oleju rzepakowego, jednak mają podobną zdolność rozpuszczania korka.
Co działa najszybciej na zatkane woskowiną ucho zewnętrze?
Najszybciej działające są mieszanki różnych tłustych substancji, których zakres rozpuszczania jest nieco szerszy niż typowych "monopreparatów" na korek woskowinowy. Chociaż tutaj na najbliżej pierwszego miejsca zdają się być środki z substancjami powierzchniowo czynnymi (w sposób pośredni działają jak mydło). Uniwersalnym bazą dla tych produktów jest często gliceryna, ale równie często zdarza się oliwa z oliwek (specjalnie oczyszczona). Inną alternatywę stanowi wodny roztwór wodorowęglanu sodu z gliceryną - podczas rozpuszczania korka może towarzyszyć odgłos szumu, który wynika z wytwarzania ulatniających się pęcherzyków.
Jak odetkać zatkane woskowiną ucho - domowe sposoby
Wiele osób z łatwością poda, że domowe płukanie ucha z pomocą wody z mydłem i strzykawką to dobry pomysł na usunięcie czopu z kanału słuchowego. Okazuje się jednak, że nie zawsze - na profesjonalne wykonanie możemy liczyć w gabinecie laryngologa, a domowe umiejętności często nie wystarczają. Z góry jednak pomysł płukania kanału słuchowego warto odrzucić, chociażby w momencie silnego bólu, często promieniującego, któremu towarzyszy np. gorączka i sączenie się wydzieliny (np. ropnej) z kanału słuchowego. Pomocne i nieco bardziej bezpieczne wydaje się świecowanie uszu (uwaga jednak na ogień, ryzyko poparzenia skóry). Z metody tej najlepiej korzystać pod nadzorem osoby dorosłej. Ostatnią alternatywą wśród domowych sposobów na zatkane woskowiną uszy jest woda utleniona. Na czym polega jej "fenomen"? Nadtlenek wodoru - substancja czynna wody utlenionej w kontakcie ze skórą wytwarza cząsteczkowy tlen w obrębie kanału słuchowego. W efekcie rozpuszczanie korka może być nieco bardziej efektywne. Brak jednak konkretnych badań określających jak woda utleniona szybko rozpuszcza czop woskowinowy.
Preparaty do czyszczenia uszu i domowe metody - przeciwwskazania
Każda metoda, lek, preparat posiada ograniczenia w zastosowaniu. Niezależnie od tego konsultacja z laryngologiem jest niezbędna w takim przypadku jak:
- silny ból ucha z towarzyszącymi innymi objawami jak gorączka, zawroty głowy, szumy uszne,
- obecność ropnej / zapalnej wydzieliny,
- uszkodzona błona bębenkowa,
- toczące się zapalenie ucha środkowego, ucho pływaka.
Nadmiar woskowiny, czop (korek) w uchu - FAQ
Czy płukanie ucha to metoda, która pozwala usunąć czop woskowinowy?
Tak, ale należy mieć świadomość, że to metoda zarezerwowana jako czyszczenie uszu u laryngologa. Domowe próby mogą skończyć się perforacją błony bębenkowej, zwiększać ryzyko infekcji, ponieważ lekarz laryngolog jest w stanie na bieżąco śledzić skuteczność płukania ucha za pomocą otoskopu. Dlatego w ramach domowej profilaktyki dozwolone jest stosowanie preparatów do czyszczenia uszu, o ile przy zakleszczonym w uchu korku nie towarzyszy silny ból, gorączka, ropna wydzielina z ucha. W przypadku wystąpienia takich objawów należy zgłosić się do laryngologa.
Jak wygląda właściwa higiena uszu?
Właściwa higiena uszu wyklucza stosowanie patyczków higienicznych. W ramach oczyszczania kanału słuchowego zewnętrznego można skorzystać z domowych środków jak oliwa z oliwek, która zmiękcza woskowinę i jednocześnie wspiera oczyszczanie ucha.
Jak powstaje czop woskowinowy?
Czop woskowinowy powstaje w wyniku nagromadzenia woskowiny. Takiej sytuacji sprzyja stosowanie patyczków do ucha, które spychają głębiej w stronę błony bębenkowej zalegającą woskowinę. Oprócz tego może dochodzić do nadprodukcji woskowiny, a to zjawisko tym bardziej może doprowadzić do powstania korka vel czopu.
Co jest lepsze krople a może spray do ucha na korek woskowinowy?
Forma preparatu ma drugorzędne znaczenie, kluczem bowiem jest skład, który pozwala na usunięcie dużej ilości woskowiny z ucha. Woskowina jest zbiorem tłustych substancji, a ich zmiękczenie jest możliwe z użyciem innych olejów. Dlatego warto wziąć pod uwagę mieszankę różnych olejów. W wielu preparatach mogą powtarzać się mieszanki, na które składają się olej słonecznikowy, olej ze słodkich migdałów, oliwa z oliwek, olej jojoba, a także parafina ciekła z dodatkiem gliceryny.
Bibliografia
- Rapiejko, P., Jurkiewicz, D., 2011. Ocena skuteczności in vitro wybranych preparatów do oczyszczania przewodu słuchowego z woszczku. Alergoprofil, 7(2), pp.28-32.
- Rutter, P., Pluta, J., & Błaszczyna, N. (2018). Opieka farmaceutyczna. Wrocław: Edra Urban & Partner.
- Lennecke, K., Hagel, K., Przondziono, K., Filipek, B., Orłowska, A., & Smolińska, M. (2018). Opieka farmaceutyczna w samoleczeniu wybranych chorób. Wrocław: MedPharm Polska.
- Schwartz SR, Magit AE, Rosenfeld RM, et al. Clinical Practice Guideline (Update): Earwax (Cerumen Impaction). Otolaryngology–Head and Neck Surgery. 2017;156(1_suppl):S1-S29. doi:10.1177/0194599816671491
- Clegg AJ, Loveman E, Gospodarevskaya E, Harris P, Bird A, Bryant J, Scott DA, Davidson P, Little P, Coppin R. The safety and effectiveness of different methods of earwax removal: a systematic review and economic evaluation. Health Technol Assess. 2010 Jun;14(28):1-192. doi: 10.3310/hta14280. PMID: 20546687.
- https://www.mp.pl/otolaryngologia/artykuly/ucho/127532,czop-woskowinowy-rozpoznawanie-i-postepowanie
- https://www.fonix.pl/higiena-uszu/jak-usunac-woskowine-z-ucha-o-tym-musisz-pamietac/
- https://solinea.pl/jak-odetkac-zatkane-ucho/