Co to jest zapalenie spojówek? Objawy zapalenia spojówek
Zapalenie spojówek to jedno z najczęściej występujących schorzeń narządu wzroku u dzieci. Spojówka jest cienką błoną śluzową, która pokrywa część gałki ocznej oraz tworzy wewnętrzną warstwę powieki. Podczas stanów zapalnych spojówek naczynia krwionośne silnie wypełniają się krwią, dlatego też charakterystycznym objawem zapalenia spojówek są przekrwione oczy. Inne objawy to m.in. sącząca się z oczu wydzielina, która w zależności od etiologii zapalenia spojówek może mieć różnorodny charakter (wodnisty, śluzowy, ropny), a także świąd, pieczenie, obrzęk powiek i uczucie ciała obcego w oku. Lekarz stawia diagnozę na podstawie wywiadu oraz badania oczu. Niekiedy, w ciężkich przypadkach konieczne może być wykonanie badania bakteriologicznego (posiewu).
Przyczyny zapalenia spojówek u dzieci
Zapalenie spojówek u dzieci może mieć różne podłoże. Zdecydowanie najczęstszą przyczyną zapalenia spojówek u dziecka są bakterie. Często występuje również alergiczne zapalenie spojówek, natomiast nieco rzadziej — wirusowe.
Bakteryjne zapalenie spojówek u dzieci
Bakteryjne zapalenia spojówek najczęściej powodowane są przez gronkowce (Staphylococcus aureus, S. epidermidis) oraz paciorkowce (Streptococcus pyogenes, S. pneumoniae, S. viridans). Rzadziej mogą je wywoływać również pałeczki gram ujemne, ziarenkowce gram-ujemne oraz chlamydia (tzw. chlamydiowe zapalenie spojówek).
Charakterystycznym objawem wskazującym na podłoże bakteryjne zapalenia spojówek, jest ropna wydzielina, która powoduje sklejanie się brzegów powiek, szczególnie rano po przebudzeniu. Najczęściej trwa to nie dłużej niż 7 dni. Bakteryjne zapalenie spojówek może występować w postaci ostrej lub przewlekłej.
Alergiczne zapalenie spojówek u dziecka
Alergiczne zapalenie spojówek to następny w kolejności jeśli chodzi o częstotliwość rodzaj zapalenia spojówek u dzieci. Pojawia się w wyniku kontaktu z alergenem, czyli zewnętrznym czynnikiem uczulającym, który powoduje nadmierną reakcję układu immunologicznego. Alergenami wywołującymi zapalenie spojówek mogą być m.in. sierść zwierząt, pyłki roślin wiatropylnych, roztocza, kurz czy też pleśnie. Od czynnika alergizującego zależy to czy objawy mają charakter sezonowy, czy też przewlekły, mogący trwać nawet przez cały rok (często pojawia się np. wiosenne zapalenie spojówek).
Objawem charakterystycznym dla alergicznego zapalenia spojówek jest świąd oczu, a także może pojawić się zaczerwienione oko u dziecka oraz intensywne łzawienie. Dodatkowo może występować wydzielina o charakterze wodnistym lub wodniosto-śluzowym. W przypadku alergicznego zapalenia spojówek objawy zawsze występują obuocznie, towarzyszy im najczęściej katar sienny i zamiany skórne, czyli inne charakterystyczne dla alergii objawy.
Wirusowe zapalenie spojówek u dziecka
Wirusy, które najczęściej wywołują zapalenie spojówek u dzieci to wirus opryszczki typu II, a także adenowirusy.
U dzieci wirusowe zapalenie spojówek powoduje przekrwienie spojówek. Charakterystycznym objawem jest także wodnista wydzielina sącząca się z oczu. Dodatkowo obserwuje się również odczyn grudkowy w spojówkach oraz znaczny obrzęk powiek, a także światłowstręt. W porównaniu do bakteryjnego zapalenia spojówek te o charakterze wirusowym trwają znacznie dłużej (nawet 2-3 tygodnie). Często jest tak, że wirusowe zapalenie spojówek towarzyszy innym schorzeniom, jak np. zapaleniu gardła lub infekcja górnych dróg oddechowych. Wirusowe zapalenie spojówek należy do chorób o dużej zakaźności. Choroba przenosi się poprzez kontakt z chorym za pomocą dłoni (dotykanie powiek i okolic oczu).
Leczenie zapalenia spojówek
Nieleczone zapalenie spojówek o podłożu bakteryjnym trwa do 7 dni i zazwyczaj ustępuje samoistnie, nie pozostawiając za sobą żądnych zmian chorobowych w narządzie wzroku. W stanach łagodnych bakteryjnego zapalenia spojówek nie ma konieczności stosowania antybiotyków, gdyż jest to schorzenie samoograniczające. W poważniejszych przypadkach stosuje się krople z antybiotykami o szerokim spektrum działania (dostępne wyłącznie na receptę z przepisu lekarza). Najczęściej są to antybiotyki z grupy fluorochinolonów IV generacji (np. ofloksacyna). Niezwykle ważna podczas stosowania kropli do oczu z antybiotykiem jest odpowiednia częstotliwość ich podawania. Zawsze należy robić to zgodnie z zaleceniami lekarza, gdyż zbyt rzadkie ich aplikowanie może prowadzić do rozwoju antybiotykooporności na stosowane leki.
W przypadku zapalenia spojówek o podłożu wirusowym stosuje się krople do oczu z lekiem przeciwwirusowym (gancyklowir, dostępne wyłącznie na receptę z przepisu lekarza). Niekiedy stosuje się również acyklowir w maści do oczu (również dostępny wyłącznie na receptę).
Zapalenie spojówek u dziecka krople bez recepty
Leczenie alergicznego zapalenie spojówek u dzieci opiera się przede wszystkim na unikaniu kontaktu z alergenami. Stosuje się również krople z substancjami przeciwalergicznymi, wiele z nich dostępnych jest bez recepty (np. azelastyna — Azelastin Comod, ketotifen — Zabak). Popularną substancją wykorzystywaną w kroplach na alergię jest również ektoina, niekiedy w połączeniu z kwasem hialuronowym o właściwościach nawilżających (często zawierają go krople nawilżające).
Wybierając krople do oczu na alergiczne zapalenie spojówek bez recepty, warto zwrócić uwagę na opakowanie, w jakim się one znajdują. Dla osób, u których objawy związane z alergicznym zapaleniem spojówek występują przez znaczną część roku, dobrym rozwiązaniem będą krople w specjalnych opakowaniach, które mogą być stosowane 3-6 miesięcy. Dla tych, którzy stosują je sporadycznie, wygodne będzie zastosowanie kropli na alergię w postaci jednodawkowych minimsów.
Przed zastosowaniem jakichkolwiek kropli do oczu u dziecka bez recepty, upewnij się, czy są one dostosowane i bezpieczne dla wieku Twojego dziecka.
Niezwykle ważna jest również prawidłowa higiena powiek i okolic oczu. Regularne przemywanie oczu powinno być wykonywane zawsze od zewnętrznego do wewnętrznego kącika oka. Do przemycia każdego oka stosujemy osobny jałowy gazik, nasączony jałowym soli fizjologicznej, aby nie przenosić bakterii/wirusów z jednego oka na drugie. Dostępne są również specjalistyczne chusteczki dedykowane do profesjonalnej higieny powiek i okolic oczu. Niektóre z nich oprócz funkcji myjącej zawierają też dodatkowe składniki, które mają m.in. niwelować zaczerwienienie powiek (np. Hexaclean, Ectovazz).
Zapalenie spojówek u noworodka
U noworodków, czyli dzieci do ukończenia pierwszego miesiąca życia, zapalenie spojówek może być szczególnie niebezpieczne, dlatego też wymaga wczesnego rozpoznania i wdrożenia skutecznego leczenia. Zapalenie spojówek u noworodków może bowiem powodować zmiany w rogówce, które mogą prowadzić do nieostrego widzenia, a czasem nawet do ślepoty. Do zakażenia spojówek u noworodka najczęściej dochodzi przy porodzie, gdy dziecko przechodzi przez kanał rodny matki. Zapalenie spojówek wywołane przez dwoinkę rzeżączki (tzw. rzeżączkowe zapalenie spojówek) pojawia się najczęściej 2-4 dni po zakażeniu. Charakterystyczne w tym przypadku jest ropne zapalenie spojówek. Objawia się ono również dużym obrzękiem powiek, który zamyka wręcz szparę powiek. Ten rodzaj zapalenia spojówek może prowadzić do zapalenia wnętrza gałki ocznej, rogówki, a w konsekwencji nawet do całkowitej ślepoty.
Domowe sposoby na zapalenie spojówek u dzieci
Domowe metody w leczeniu zapalenia spojówek mogą pełnić funkcję pomocniczą. W przypadku zapalenia spojówek w łagodzeniu objawów pomagają niektóre zioła, a także dobre nawyki higieniczne.
Ziele świetlika
Ziele świetlika jest stosowane wspomagająco w leczeniu stanów zapalnych spojówek różnego pochodzenia. Niekiedy jest również składnikiem kropli do oczu o właściwościach łagodzących i regenerujących. Dzięki zawartości składników takich jak: flawonoidy, kwasy fenolowe, garbniki, glikozydy irydoidowe, jest to ceniony surowiec roślinny o działaniu przeciwzapalnym,
W celu zastosowania ziela świetlika, należy wykonać napar (ziele świetlika dostępne jest w postaci saszetek do zaparzania). Następnie zamoczyć w nim jałowe gaziki i nałożyć je na zamknięte powieki na kilka, kilkanaście minut.
Chaber bławatek
To kolejna roślina z której można wykonać okłady w przypadku zapalenia spojówek. Dzięki zawartości m.in. flawonoidów, cychoryny, centauryny, ma działanie przeciwzapalne oraz łagodzące, a także przyspieszające gojenie się ran.
Nagietek lekarski
Niekiedy w stanach zapalnych spojówek stosuje się okłady z naparów nagietka. Surowcem zielarskim jest kwiat nagietka, niezwykle bogaty w związki z grupy flawonoidów. Jest ceniony ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne oraz bakteriobójcze, stąd można go stosować m.in. w przypadku zapalenia spojówek
Uwaga: rośliny (szczególnie z rodzaju Asteraceae, do których należy chaber bławatek oraz nagietek lekarski mogą mieć silne właściwości alergizujące. Przed zastosowaniem tych ziół w formie okładów na oczy w szczególności u dzieci, upewnij się, że nie są one uczulone (najlepiej wykonać tzw. próbę uczuleniową na niewielkim obszarze skóry, np. na przedramieniu).
Przemywanie oczu roztworem soli fizjologicznej
Sól fizjologiczną dostępną w ampułkach można zakropić bezpośrednio do oka, bądź wykorzystać ją do przemywania powiek i okolic oczu, aplikując na jałowy gazik. Jej zastosowanie pozwoli zachować odpowiednią higienę oczu i powiek.
Częste i dokładne mycie rąk
Dbanie o prawidłową higienę rąk jest niezwykle ważne w profilaktyce i zapobieganiu zapaleniu spojówek, szczególnie u dzieci. Należy zwracać uwagę, aby dziecko myło ręce często i dokładnie, aby zapobiec rozprzestrzenieniu się choroby.
Bibliografia:
- Prost E.M., Bakteryjne zapalenie spojówki i rogówki –wytyczne terapeutyczne, Medical Education Suplement nr 1/2018
- Antoniak K., Farmakoterapia zakażeń bakteryjnych narządu wzroku, Postępy Farmakoterapii, Tom 65 · nr 2 · 2009
- Znajdek-Awiżeń P., Studzińska-Sroka E., Bylka W., Ziele świetlika – działanie i zastosowanie lecznicze, stan badań, Postępy Fitoterapii 4/2013, s. 256-259.