Narkotyki, szczególnie te wciągane nosem, prowadzą do wyniszczenia całego organizmu. Dla wielu osób jednym z pierwszych pojawiających się problemów jest wieczny katar po narkotykach i sucha, podrażniona błona śluzowa. Pierwszy krok do regeneracji nosa po narkotykach, to próba odstawienia substancji psychoaktywnych. To jest jednak proces, który trwa jakiś czas. Co można stosować na zatkany nos po narkotykach? Jak wspomóc gojenie strupków w nosie? Co zrobić jeżeli powstanie dziura w nosie po narkotykach?
Świerzbowiec ludzki i świerzb (scabies) - objawy skórne, leczenie. Jak zarazić się świerzbowcem ludzkim?
Świerzb to świądowa choroba pasożytnicza (parazytoza), która często dotyka dzieci, chociaż dorośli też padają niekiedy jej ofiarą i niektóre grupy społeczne. Świerzb wywołuje pasożyt Sarcoptes scabiei varietas hominis. Jest on kojarzony z uporczywym nocnym świądem, który jest głównym objawem świerzbu. Nie bez znaczenia są również zmiany chorobowe na skórze wielkości kilku milimetrów. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na tematu tej choroby jak świerzb objawy, czy zarażenie jest możliwe tylko przez bezpośredni kontakt z chorym (np. podanie ręki), jakie są powikłania zarażenia świerzbem, czy problem świerzbu dotyczy to tylko skóry czy również narządów płciowych - przeczytaj ten artykuł.
- Co to jest świerzb?
- Jak wygląda świerzb?
- Odmiany kliniczne świerzbu
- Jak rozpoczyna się świerzb?
- Jak zarazić się świerzbem?
- Czy świerzb jest chorobą zakaźną?
- Świerzbowiec ludzki - krótka charakterystyka
- Świerzb — objawy u dzieci, kobiet i mężczyzn
- Jakie zmiany skórne obserwuje się przy świerzbowcu ludzkim?
- Świerzb — leczenie i leki na świerzbowca ludzkiego
- Jak długo leczy się świerzb?
- Świerzb - domowe leczenie
- Z czym można pomylić świerzb i do czego jest podobny?
- Świerzb - powikłania
- Czym jest świerzb norweski i odzwierzęcy?
Co to jest świerzb?
Świerzb (scabies) to choroba skóry (dermatoza) wywołana przez określony rodzaj roztocza jakim jest świerzbowiec ludzki. Choroba ta przebiega ze swędzeniem skóry (szczególnie nasilone w porze nocnej i wieczorem) oraz widocznymi charakterystycznymi zmianami — norami świerzbowcowymi na skórze. Co wywołuje świerzb? Roztocze Sarcoptes scabiei. Nie odnotowano przypadków samowyleczenia dla tej choroby pasożytniczej. Jak powszechny jest świerzb? Tyczy się ona 300 mln osób na świecie, a w Polsce blisko 15 tysięcy.
2/3 zakażeń to bezpośredni kontakt z chorym na świerzb.
Jak wygląda świerzb?
Zmiany świerzbowcowe na skórze to przede wszystkim zmiany jak pęcherzyki. W wywiadzie lekarskim odnotowuje się silny świąd, który zyskuje na intensywności w nocy i wieczorem przy rozgrzanym ciele przez pościel (ciepło wpływa na ruchliwość świerzbowca). Jak wyglądają zmiany skórne przy świerzbie? Obecne są tzw. nory świerzbowcowe. Są to widoczne zmiany w postaci linijnego korytarza (po kilka milimetrów długości) w warstwie rogowej naskórka, które wywołane są przez samice tego roztocza. Na końcu tej zmiany znajduje się charakterystyczne wzniesienie, a sama samica widoczna jako ciemna kropka na końcu tej zmiany. Zmianom skórnym mogą towarzyszyć grudkowa wysypka, która wywołana jest przez alergię na białko i odchody świerzbowca. Zmiany skórne najłatwiej są zauważalne w okolicach najgrubszej warstwy rogowej (na łokciach, na powierzchni grzbietowej palców dłoni i stóp). Intensywne drapanie może przyczynić się do powstania owrzodzeń skóry i zmian ropnych wywołanych np. przez gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus). Nieleczone gronkowcowe zapalenie skóry może przyczynić się do popaciorkowcowego zapalenia kłębuszków nerkowych.
Reakcja zapalna organizmu i świąd mogą być efektem reakcji na białko pasożyta, jego produkty przemiany materii lub tzw. substancję cementową (produkuje ją samica do stabilizacji tuneli, gdzie składa jaja, z których wylęgają się larwy).
Świerzb ludzki - definicja
Odmiany kliniczne świerzbu
Świerzb może występować pod kilkoma odmianami. Są one związane m.in. z wiekiem pacjenta i schorzeniami towarzyszącymi. Wymienia się takie rodzaje świerzbu (każdej towarzyszy świąd) jak:
- dziecięcy (u dzieci świerzb może objąć dłonie, stopy, pięty),
- wieku podeszłego,
- guzkowy, pęcherzowy,
- norweski (ciężka odmiana świerzbu),
- odzwierzęcy.
Jak rozpoczyna się świerzb?
Warunkiem koniecznym jest przeniesienie zapłodnionej samicy świerzbowca, która składa jajeczka w warstwie rogowej naskórka. Samica świerzbowca drąży nory w skórze i tam zostawia jaja. Ich obecność, rozwój, a także odchody form dorosłych wiążą się z wystąpieniem silnego świądu (szczególnie wieczorem i w nocy — ciepło pobudza je do aktywności). Standardowe leczenie przeciwświądowe jest zwykle nieskuteczne (co pomaga różnicować ten problem z innymi dermatozami). Może nieco pomóc i złagodzić uczucie jak świąd, ale podstawą leczenia jest eliminacja świerzbowca.
Jak zarazić się świerzbem?
Poprzez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną (np. podczas kontaktu seksualnego) lub za pośrednictwem nośników jak pościel, ubrania, ręcznik, gdzie występują dojrzałe formy tego pasożyta. Świerzb występuje w dużych skupiskach np. w więzieniu. Często przypisuje się świerzb osobom niedbającym o higienę osobistą (np. bezdomni).
Czy świerzb jest chorobą zakaźną?
Tak, jest to pasożytnicza zakaźna dermatoza. Do jej zarażenia potrzebny jest kontakt bezpośredni z osobą lub jej rzeczami, na których znajduje się to roztocze. Szczególnie groźny jest świerzb norweski, który towarzyszy upośledzonej odporności (np. w przebiegu AIDS).
Świerzbowiec ludzki - krótka charakterystyka
Sarcoptes scabiei var. hominis to wyłącznie ludzki pasożyt. Samica osiąga wielkość 0,3-0,4 mm długości, z kolei samiec jest o połowę krótszy. Pasożyty te nie są widoczne gołym okiem. Tuż po kopulacji samiec ginie, a zapłodniona samica przedostaje się do warstwy rogowej za pomocą tzw. żuwaczek. Ile dziennie jaj składa samica świerzbowca? Ok. 2-3 dziennie, które pozostają w wydrążonym tunelu razem z odchodami. Ile żyje świerzbowiec? Zwykle kilka tygodni. Po jakim czasie dojrzewają jaja i co dzieje się dalej? Dojrzewają po ok. 7 dniach, a po 21 dniach to dorosłe dojrzałe osobniki. Na powierzchni skóry żyją larwy i nimfy.
Kiedy pojawiają się objawy zarażenia świerzbem w przypadku zakażenia pierwotnego?
Objawy występują po 3-6 tygodniach. Okres wylęgania świerzbowca to 2-3 tygodnie.
Świerzb — objawy u dzieci, kobiet i mężczyzn
Początkowe objawy świerzbu mogą być mylone ze zmianami alergicznymi. W obu przypadkach u dzieci może wystąpić na powierzchni całego ciała, a u niemowląt na piętach. U wszystkich (niezależnie od wieku) występuje świąd skóry, które może prowadzić do nadkażeń bakteryjnych skóry.
Niekiedy choroba ta występuje u osób szczególnie dbających o higienę (mówi się o tzw. "zadbanym świerzbie"). Czasami może wystąpić jako incognito (bezobjawowo) u osób przewlekle stosujące sterydy na skórę.
Jakie zmiany skórne obserwuje się przy świerzbowcu ludzkim?
Świerzbowiec tworzy na skórze pęcherzyki, z którym sączy się płyn surowiczy i powstaje strup. Ma również wpływ również na włosy (pochewki korzenia) i wywołanie stanu zapalnego, którego efektem może być utrata włosów. Wśród objawów wymienia się rogowacenie (wpływ śliny) lub hiperkeratozę. Objawy świerzbu mogą dotyczyć również narządów płciowych.
Jakie są części ciała, które obejmuje ta parazytoza? Podstawowe lokalizacje to pachy, ramiona, nadgarstki, przestrzenie międzypalcowe, brzuch, okolice pępka, fałdy skórne (pośladkowe, pachwinowe) czy klatka piersiowa. U dzieci często obserwuje się zmiany chorobowe na dłoniach i powierzchniach stóp (podeszwie), u kobiet w okolicy brodawek sutkowych, a u mężczyzn u nasady prącia. Dodatkowo obserwowane są przeczosy, czyli zmiany w obrębie naskórka, które są efektem drapania i silnego świądu.
Świerzb najczęściej nie obejmuje twarzy i okolicy międzyłopatkowej. Może być widoczny jako zmiany pęcherzykowe, krostkowe, guzkowe czy grudkowe. Pamiętaj, że u dzieci świerzb jest zlokalizowany w nieco innych okolicach niż u dorosłych.
Świerzb — leczenie i leki na świerzbowca ludzkiego
Dermatoza ta nie ulega samowyleczeniu, zawsze potrzebna jest interwencja lekarza, najlepiej dermatologa. Co stosuje się i jakie są leki na świerzb? Są to gotowe produkty lub specjalne leki recepturowe, które są przepisywane przez lekarza. Nie bez znaczenia jest utrzymanie odpowiedniego reżimu w domu i obowiązkowe przepierki odzieży, poszewek, prześcieradeł w wysokiej temperaturze.
Czym powinien charakteryzować się środek na świerzb? Być maksymalnie skuteczny, nie powodować podrażnień skóry, ograniczeń wiekowych i wymagać najlepiej 1-krotnego nałożenia.
W lekach gotowych na świerzb znajdziemy:
- krotamiton (Crotamiton) - zawiera 10% N-etylo-o-krotonotoluidyny. Działa na świąd, słabo jednak na świerzbowca.
- benzoesan benzyli (Novoscabin płyn) - stosuje się 2 razy dziennie przez 3 dni.
- permetryna (Infecto-Scab maść) - stosuje się ją u miesięcznych dzieci, kobiet w ciąży i okresie karmienia piersią. Po tygodniu stosowanie tej maści można powtórzyć.
Warto zaznaczyć, że leczeniu świerzbu może towarzyszyć antybiotyk, który w pierwszej kolejności leczy zmiany wynikające z działalności bakteryjnej i przygotowuje skórę na leczenie przeciw świerzbowe.
Ogromne znaczenie mają w dalszym ciągu leki robione na bazie takich składników jak siarka, dziegć, mydło potasowe. W recepturze aptecznej niegdyś stosowano tzw. maść przeciwświerzbową (Ung. Naphtoli compositum vel Ung. scabiei), w skład której wchodziły takie składniki jak: beta-naftol, węglan wapnia, szare mydło i smalec wieprzowy. Obecnie stosuje się 2 receptury jak:
- maść Wilkinsona (zawiera 15% siarki, 15% dziegciu, 10% węglanu wapnia, 30% mydła szarego i 30% smalcu wieprzowego),
- maść siarkowa (10-30% siarki, smalec wieprzowy q.s.).
Jak długo leczy się świerzb?
W zależności od stosowanego środka może być to kilka godzin (dla permetryny) do 2 dni dla Novoscabin czy Crotamiton. Leki recepturowe wymagają kilku czy kilkunastu dni stosowania na powierzchnię skóry. Warto jednak zaznaczyć, że świąd może towarzyszyć przez 2-4 tygodnie od pozbycia się roztoczy.
Świerzb - domowe leczenie
W ramach domowego leczenia bardzo ważne jest dbanie o czystość i regularną zmianę (codzienną!) stosowanych ręczników, pościeli, ubrań. Powinny być prane czy prasowane w wysokiej temperaturze. Można stosować również środki owadobójcze, które wykazują aktywność wobec świerzbowca jak np. DDT. Osoba chora powinna być maksymalnie odizolowana od reszty zdrowych domowników. Spanie w jednym łóżku z osobą chorą to zdecydowanie zły pomysł i spora szansa na złapanie świerzbu.
Odzież, pościel osoby zarażonej nie powinna być używana przez okres minimum 2 tygodni.
Z czym można pomylić świerzb i do czego jest podobny?
Z jakimi chorobami może być pomylony świerzb? M.in. z AZS (niegdyś świerzbiączka), łuszczycą, wypryskiem alergicznym, wszawicą odzieżową, odczynem polekowym czy innymi dermatozami ze świądem, które mogą objąć całe ciało. Dlatego tak ważne jest wykluczenie alergicznego podłoża świądu w przypadku podejrzeń dermatozy wywołanej przez roztocza.
Diagnostyka i różnicowanie świerzbu
Świerzb - powikłania
Brak skutecznego leczenia może prowadzić do wytworzenia się guzkowych zmian (wykwitów jak guzki przetrwałe), które wynikają z odczynu na chitynę pasożyta. Dodatkowo współistniejący świąd zwiększa ryzyko nadkażeń bakteryjnych skóry (zliszajcowacenie).
Czym jest świerzb norweski i odzwierzęcy?
Wersja norweska to duża zmiana z obrazem łuszczycopodobnym, głównie w niedoborach odporności jak HIV czy chorobach hematologicznych. Jest bardzo zaraźliwy! Może obejmować również skórę na twarzy (w porównaniu do "zwykłego świerzbu"). Wśród objawów wymienia się intensywną hiperkeratozę, a niekiedy również pogrubienie płytek paznokciowych i hiperkeratoza podpaznokciowa.
Świerzb odzwierzęcy występuje rzadko u człowieka. Potencjalnie człowiek może załapać świerzb od krów, psów, kotów czy gołębi. Roztocza te są jednak mało zakaźne dla człowieka ze względu na to, że na ludzkiej skórze nie osiągną całego cyklu życiowego.
Bibliografia
- Narbutt, J. (2019). Najczęstsze dermatozy w praktyce lekarza rodzinnego. Wrocław: Edra Urban & Partner.
- Kaszuba, A., & Kuchciak-Brancewicz, M. (2019). Dermatologia dziecięca w pytaniach i odpowiedziach. Lublin: Wydawnictwo Czelej.
- Nowicki, R., Sokołowska-Wojdyło, M., & Wilkowska, A. (2013). Zarys Dermatologii Dla Studentów. Gdańsk: Gdański Uniwersytet Medyczny.
- Bass, D., Kibel, M., & Baker, R. (2012). Pierwsza pomoc dla twojej rodziny. Warszawa: Reader's Digest.