Narkotyki, szczególnie te wciągane nosem, prowadzą do wyniszczenia całego organizmu. Dla wielu osób jednym z pierwszych pojawiających się problemów jest wieczny katar po narkotykach i sucha, podrażniona błona śluzowa. Pierwszy krok do regeneracji nosa po narkotykach, to próba odstawienia substancji psychoaktywnych. To jest jednak proces, który trwa jakiś czas. Co można stosować na zatkany nos po narkotykach? Jak wspomóc gojenie strupków w nosie? Co zrobić jeżeli powstanie dziura w nosie po narkotykach?
Wszawica skóry głowy — objawy, leczenie, profilaktyka. Jak wygrać walkę z wszami na głowie?
Wszy to niechciany prezent, z którym może przyjechać dziecko z kolonii, ale nie tylko - miejsca użyteczności publicznej jak szkoły i przedszkola nie są wolne od zagrożeń bakteryjnych, wirusowych czy pasożytniczych. Jak właściwie podejść do tego tematu? Co zrobić w przypadku wszawicy? Jak często sprawdzać skórę głowy, kiedy zastosować preparat na wszy, jak rozpoznać koniec choroby?
- Co to jest wszawica (pediculosis), jej rodzaje i co ją powoduje?
- Wszawica głowowa (pediculosis capitis)
- Inne rodzaje wszawicy
- Wszy i gnidy — co warto o nich wiedzieć?
- Objawy wszawicy, czyli wszy nie tylko we włosach
- Leczenie wszawicy prosto z Apteki
- Domowe sposoby na wszy
- Domowy sposób na swędzącą głowę przy wszach
- Walka z wszawicą - przydatne informacje
- Wszawica w pytaniach i odpowiedziach
- Co jest lepsze - szampon, lotion, emulsja na wszawicę?
- Czy środki na wszy zwalniają z wyczesywania skóry głowy?
- Czego nie lubią wszy?
- Dlaczego wszawica powraca?
- Po czym rozpoznać wszawicę skóry głowy?
- Jak można zarazić się wszami (wszawicą)?
- Co świadczy o aktywnej wszawicy głowy?
- Czego nie stosuje się w walce z wszawicą?
Co to jest wszawica (pediculosis), jej rodzaje i co ją powoduje?
Wszawica to choroba pasożytnicza wywołana wszami - jest mało wybredna - dotyka zarówno człowieka i zwierząt. Zależnie od gatunku wszy mogą one bytować na różnych powierzchniach ciała i nie tylko. W przyrodzie wyróżniamy następujące gatunki tych stawonogów:
- wesz głowowa Pediculus humanus capitis,
- wesz łonowa Pthirus pubis = Pediculus pubis,
- wesz odzieżowa Pediculus humanus corporis.
To najczęściej choroba owłosionej skóry, w przeciwieństwie do odzieżowej, gdzie wszy żyją i bytują na ubraniach i pościeli. Do zarażenia się wszawicą może dojść poprzez bezpośredni kontakt, ale nie tylko! W grupie najwyższego ryzyka są dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym.
Wszawica głowowa (pediculosis capitis)
Ten rodzaj jest spowodowany przez wesz ludzką głowową. Jej częstą ofiarą są dzieci, przedszkolaki, młodzież szkolna, rzadziej dorośli.
Statystycznie wesz głowowa to problem w grupie 4-11. latków, częściej dotyczy dziewczynek ze względu na długość włosów.
Gdzie można złapać wszawicę głowy? M.in. w miejscach użyteczności publicznej jak szkoły, przedszkola, żłobki. Z tą chorobą mamy do czynienia w dużych skupiskach ludzi. Istnieją 2 sposoby zarażenia się:
- bezpośredni kontakt z osobą chorą, będącą gospodarzem dla form dorosłych (np. w czasie wspólnej zabawy)
- pośredni kontakt poprzez używanie tych samych akcesoriów do czesania włosów, na których znajdują się wszy i gnidy. Innym źródłem mogą być np. czapki zimowe czy inne nakrycia głowy.
Skutkiem bytowania tego pasożyta na głowie jest swędząca, pogryziona skóra- wszy żywią się krwią gospodarza. Uporczywe swędzenie prowadzi do nadprogramowego drapania, a to sprzyja innym skórnym dolegliwościom jak nadżerki czy nadkażenia bakteryjne. Oprócz nieprzyjemnych doznań na skórze głowy wszy mogą być nosicielami bakterii duru powrotnego (Borrelia recurrentis).
Dojrzała postać wszy wkłuwa się w skórę, karmi krwią gospodarza, w efekcie skóra pogryziona swędzi i dostarcza innych zmian skórnych. Zaczerwienienie skóry na linii włosów czy za uszami to dość typowe symptomy.
Warto zaznaczyć, że osoby chorujące na aktywną wszawicę nie powinny chodzić do szkoły, przedszkola czy pracy, ponieważ są rezerwuarem (chodzącym) i zwyczajnie zarażającym.
Inne rodzaje wszawicy
Pozostaje rodzaje to w. odzieżowa i łonowa. Poniżej zostały one opisane pokrótce.
Wszawicę odzieżową (pediculosis vestimenti) wywołuje Pediculus humanus corporis, która jest mocno spokrewniona z gatunkiem bytującym na głowie. W przypadku tej choroby dotyczy ona osób, które mają olewczy stosunek do zasad higieny, a także są zaliczane do bezdomnych - rzadko występuje w warunkach higienicznych. Jak można się nią zarazić? Poprzez bezpośredni kontakt lub pośredni z pościelą / odzieżą stanowiącej źródło wesz. Gospodarz jest jedynie źródłem pokarmu tj. krwi. W jej przebiegu pojawia się świąd skóry, zmiany grudkowe, przeczosy, brunatne przebarwienia skóry, wtórne ropne zakażenia, bąble, rumienie, zmiany pokrzywkowe. Miejsca objęte tymi zmianami to powierzchnie bezpośrednio stykające się z odzieżą czy też pościelą (klatka piersiowa, pośladki, szyja, ramiona).
Gnidy wszy odzieżowej często spotyka się w okolicy szwów ubrań. Wesz odzieżowa to potencjalne źródło bakterii duru epidemicznego, d. powrotnego i gorączki okopowej.
Pediculosis pubis, czyli w. łonowa powoduje najmniejsza wesz z całej przedstawionej wyżej trójki. Bytuje ona na ciele człowieka, a konkretnie w okolicy łonowej czy pachowej. Do zarażenia się nią potrzebny jest bezpośredni kontakt seksualny z nosicielem tego zwierzątka. W zespole objawów pojawiają się błękitne zmiany na skórze będące efektem ugryzienia (ich kolor wynika z kontaktu hemoglobiny ludzkiej ze śliną wszy). Wesz łonowa zwiedza niekiedy również inne okolice jak brwi, rzęsy, nawet brzuch czy klatka piersiowa. W przypadku w. łonowej niezbędne jest pozbycie się owłosienia w okolicy narządów płciowych.
Wszy i gnidy — co warto o nich wiedzieć?
Co to właściwie są te gnidy? To jajeczka składane przez wesz, która osiągnęła dojrzałość płciową. W dalszej kolejności uwalnia się z nich larwa - poczwarka, która w wyniku rozwoju linieje 3-krotnie. Gnidy są przymocowane do włosów czy odzieży za pomocą gęstej i lepkiej substancji produkowanej przez samicę. Jak szybko wylęgają się gnidy? Zwykle potrzebują na to 8 dni (niektóre źródła 6-9 dni), a potem 2-3 tygodni na osiągnięcie dojrzałości. Dorosła wesz żyje zwykle ok. 30 dni.
Trudno jest zmyć gnidy ze skóry głowy - są one przyklejone do włosów specjalną substancją zwaną cementem.
Objawy wszawicy, czyli wszy nie tylko we włosach
Podstawowym miejscem bytowania wszy jest skóra owłosiona (włosy na głowie, rzęsy, brwi). Ich obecność wiąże się z pojawieniem się szeregu objawów jak swędzenie skóry, rumienie, bąble, wysypki grudkowe - to efekt ugryzienia przez wszy i reakcji organizmu na ślinę tych pasożytów. W przebiegu tej choroby mogą wystąpić zmiany bakteryjne, które są efektem nadkażeń pochodzących m.in. z drapania nie zawsze czystą ręką. Charakterystyczne dla wszy i innej choroby skóry jak świerzb ludzki jest występowanie przeczosów (linijne ubytki w skórze). Oprócz tego występują również zmiany jak posklejane włosy - to efekt obecności gnid i lepkiej substancji, która utrzymuje je u nasady włosa.
Warto jednak zwrócić uwagę, że swędzenie skóry nie jest pierwszym objawem i może świadczyć, że impreza pt. "wszawica" na skórze głowy trwa mimo naszej nieświadomości. Statystyka podaje, że świąd towarzyszy zaledwie 1/3 chorym.
Leki, preparaty bez recepty na wszy i gnidy - co kupisz w aptece?
Leczenie wszawicy prosto z Apteki
W leczeniu wszawicy istotne jest zrozumienie podstawowego mechanizmu - duża część środków dostępnych w aptece działa TYLKO na żywe formy - np. osobniki dorosłe, gnidy - czyli jajeczka to inna historia i na nie działa jedynie upierdliwe wyczesywanie - monotonna i długa (współ)praca z grzebieniem w celu ich eliminacji. Jednokrotne zastosowanie produktu prawdopodobnie nie wystarczy, a jeśli tak, to po kilku dniach kurację należy powtórzyć (chociażby dla czystej profilaktyki). Często jednak okazuje się, że powtórne użycie produktu wieńczy koniec niechcianej pladze.
Apteka to miejsce, gdzie preparaty na wszawicę stoją na wyciągnięcie ręki, jednak ich skład może nieco zaskakiwać jak również rodzaje tych produktów. Stosowanie leków na wszawicę nie zwalnia z wyczesywania - to pewne i obowiązkowe do zapamiętania. Co zatem znajdziemy w lekach jak szampon i płyn na wszy? W kwestii składników są to:
- permetryna - np. szampon Sora Forte,
- ziele piołunu - np. Artemisol płyn,
- ziele ostróżeczki polnej - np. Delacet,
- dimetykon (olej silikonowy) + opcjonalnie olej mineralny - np. Sora Med, Paranit szampon, Nyda, Hedrin.
Inne preparaty do walki z wszami znajdziesz w kategorii wszawica!
Oprócz tego w medycynie tradycyjnej można było spotkać się z wyrobami zwanym "octem na wszy". To tzw. ocet sabadylowy (Acetum Sabadillae) produkowany z nasion sabadyli (kichawca lekarskiego, który rośnie w Ameryce Środkowej - nie mylić z krwawnikiem kichawcem) i jej kwaśna nalewka (Tinctura Sabadillae acetosa). Oba środki wg dostępnej literatury są skuteczne, jednak zawierają toksyczne alkaloidy.
Domowe sposoby na wszy
Cześć osób zanim odwiedzi aptekę zapewne spróbuje kilka domowych sposobów, które de facto mają rację bytu. Domowa metoda skupia się na częstym wyczesywaniu za pomocą odpowiedniego grzebienia (im mniejsze oczka tym lepiej). Zanim jednak weźmiemy się za czesanie pomocne jest nałożenie odżywki, dzięki której zmniejszy się ryzyko szarpania za włosy (szczególnie, gdy włosy są długie, kręcone, plączą się). W źródłach można spotkać się z następującą częstością stosowania: zabieg trwa co najmniej pół godziny, powtarzany jest co 4 dni (najpóźniej) i przez okres minimum 2óćh tygodni. Takie konsekwentne czesanie pozwala pozbyć się wszy i gnid. Wśród domowej medycyny kuchennej pomocne (podobno) jest połączenie włosów z majonezem, który pozostawia się na włosach, przykrywa czepkiem kąpielowym i udaje się na nocny spoczynek. Tymczasem rano w majonezie powinny znaleźć się martwe wszy. Metoda ta nie jest jednak doskonała - jajeczka pozostają. Niektórzy zamiast majonezu mogą skorzystać z właściwości wazeliny, która potem usuwa się w pierwszej kolejności za pomocą oliwki dla dzieci. Jaki jest jednak niuans tych metod? Zużycie szamponu może mocno wzrosnąć ze względu na ilość tłustych substancji. Wśród domowych receptur znalazła się również taka, która pomaga odklejenie gnid od włosów. Przepis na płukankę to 2 łyżki octu na 1 litr wody.
Trudno nie zgodzić się ze stwierdzeniem, że grzebień stanowi niejako podstawę do walki z wszawicą. Dlatego warto zwrócić uwagę kupując grzebień na wszy czy przeglądając domową kolekcję która raczej okaże się nieprzydatna do walki z tym pasożytem. Grzebień do wyczesywania wszy powinien mieć gęste ulokowanie "zębów", czyli jak najmniejsze przestrzenie między nimi. Niektóre grzebienie mogą przypominać nieco grzebienie do wyczesywania psów na wypadek pojawienia się pcheł.
Jakie są domowe sposoby na wszawicę oraz swędzącą głowę od wesz?
Domowy sposób na swędzącą głowę przy wszach
Wszawicy towarzyszy zespół objawów, wśród których najbardziej dokuczliwy jest świąd. Co zatem możemy z tym zrobić? Można pokusić się o domową recepturę na swędzącą skórę głowy. Jej podstawą jest olej roślinny i olejki eteryczne. Poniżej proporcje:
- 2 łyżki oleju roślinnego
- 20 kropli olejku z drzewa herbacianego
- 10 kropli olejku rozmarynowego
- 15 kropli olejku cytrynowego LUB tymiankowego
- 15 kropli olejku lawendowego.
Taką mieszankę (uprzednio wymieszaną) nakłada się w suche włosy, zakłada czepek, głowę należy opatulić dodatkowo ręcznikiem i cierpliwie czekać godzinę. Następnie należy przeprowadzić mycie głowy z pomocą szamponu.
Walka z wszawicą - przydatne informacje
Warto zdać sobie sprawę, że walka z wszawicą to nie tylko indywidualna walka z pasożytem, ale równolegle grupowa prewencja. Jak należy to rozumieć? Obecność wszawicy powinna być rozpatrywana również względem osób towarzyszących, które mając kontakt z osobą chorą same mogły paść ofiarą wszy. Dlatego sprawdzanie skóry głowy, prewencyjne mycie włosów szamponem na wszy z permetryną to istotne elementy leczenia i ograniczenia zakażenia. Dzieci czy osoby cierpiące na wszawicę powinny zostać odizolowane od osób zdrowych i czasowo odpuścić wizyty w szkole, pracy itd. Oprócz tego, że człowiek jest rezerwuarem wesz, to ich źródłem może być garderoba, która powinna zostać poddana gruntownemu praniu w temperaturze co najmniej 60°C. Dotyczy to nie tylko ubrań, ale również pościeli, bielizny, czapek, szalików, ręczników.
Cześć osób w ramach prewencji stosuje środki odstraszające wszy (dostępne jako plasterki, spraye czy gumki do włosów).
Cicho Wsza gumki do włosów
Wszawica w pytaniach i odpowiedziach
Rozumiemy, że temat wszawicy i wesz to niewygodny temat do rozmów, dlatego poniżej zebraliśmy kilka często zadawanych pytań związanych z tą chorobą.
Co jest lepsze - szampon, lotion, emulsja na wszawicę?
Wszystko zależy od wielkości inwazji - najkrócej na głowie stosuje się szampon, lotiony i emulsje trzyma się zwykle kilka-kilkanaście godzin. Szampon dostępny bez recepty Sora Forte to typowy środek przeciwpasożytniczy i może mieć zwolenników wśród metod chemicznych.
Czy środki na wszy zwalniają z wyczesywania skóry głowy?
W przypadku wszawicy można wesprzeć się preparatami na wszy, większość z nich nie działa na gnidy i wyczesywanie jest niezbędne i nieodłączne.
Czego nie lubią wszy?
Wszy są wrażliwe na wysoką temperaturę - pranie w przynajmniej 60°C. Oprócz tego nie lubią leków na wszawicę z permetryną czy innych preparatów z substancjami przeciwpasożytniczymi, a także nie chcą być wyczesane.
Dlaczego wszawica powraca?
Powrót wszawicy może oznaczać niepowodzenie pierwszego leczenia, w którym pominięto / niezauważono pozostawionych gnid, z których wyrosły wszy. Terapię taką należy powtórzyć z większą starannością, ewentualnie spróbować wychwycić potencjalne błędy. Powrót wszawicy może również wiązać się z pojawieniem się nowego ogniska wszawicy wśród osób z otoczenia.
Po czym rozpoznać wszawicę skóry głowy?
Po pierwsze jest to obecność pasożyta - żywych dorosłych form i gnid przyczepionych lepką substancją do włosów. Poza tym istotne są symptomy jak zaczerwienienie, uporczywe swędzenie, nadżerki czy przeczosy.
Jak można zarazić się wszami (wszawicą)?
Można zarazić się bezpośrednio od osoby będącej nosicielem lub poprzez kontakt z przedmiotami, na których znajdują się żywe formy lub gnidy.
Co świadczy o aktywnej wszawicy głowy?
Obecność żywych dorosłych form. Błędnym przekonaniem jest obecność samych gnid - to puste jajeczka, które nie są dowodem na bieżącą infekcje. W momencie występowania obu - żywych i gnid- tak wszawica jest aktywna. Obecność samego świądu bez obecności gnid i żywych form świadczy o alergii skóry głowy, łupieżu, łojotkowym zapaleniu skóry, ale wyklucza chorobę pasożytniczą jaką jest wszawica.
Czego nie stosuje się w walce z wszawicą?
Kiedyś dobór środków na wszy był bardzo ograniczony, dlatego w babcinych praktykach nie powinno nas dziwić chęć zastosowania rozcieńczalnika do farb, nafty czy parafiny. Dziś obecne są bezpieczniejsze środki, które pozbawione są efektu drażniącego czy łatwopalnego.
Bibliografia
- Narbutt, J. (2019). Najczęstsze dermatozy w praktyce lekarza rodzinnego. Wrocław: Edra Urban & Partner.
- Bass, D., Kibel, M., & Baker, R. (2012). Pierwsza pomoc dla twojej rodziny. Warszawa: Reader's Digest.
- Khot, A., Polmear, A., Steciwko, A., Stricker, A., Szetela, B., & Wencka, B. (2019). Standardy medyczne w praktyce lekarza rodzinnego. Wrocław: Edra Urban & Partner.
- Karpińska, B., Halbersztat, J., & Panufnik-Mędrzycka, D. (2008). 1001 rad dla zdrowia. Warszawa: Reader's Digest Przegląd.
- Hahn, J., Skoczyńska, A., & Starczewska, A. (2015). Checklist choroby wewnętrzne. Wrocław: MedPharm Polska.