Dlaczego należy usunąć kleszcza?
Kleszcze pospolite to rodzaj pajęczaka, który jest pasożytem odpowiedzialnym za przenoszenie niektórych chorób. Kleszcze nie jest to całoroczna plaga, ale okres letni i wczesnej jesieni to czas zwiększonej aktywności kleszczy. Gdzie możemy złapać kleszcza? Podczas spaceru po lesie, parku czy wypoczynku na łonie natury - szczególnie w obszarach bogatych w lasy liściaste i mieszane. Powrót z niedzielnego grilla może okazać się zabraniem pasażera na gapę - kleszcza, który sprytnie przyssał się na skórze pod kolanem czy pod pachą, czyli w miejscach dobrze ukrwionych. Jakie choroby przenosi kleszcz? Są to przede wszystkim borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu. W samym kleszczu najgroźniejsze jest to, jakie potencjalne bakterie czy wirusy przenosi. Sam kleszcz nie wywołuje swędzących zmian jak w przypadku ugryzienia komara. Nie mniej warto pozbyć się go ze skóry, szczególnie, jeśli osoba posiada nadwrażliwość na którykolwiek ze składników aparatu gębowego kleszcza czy jego “śliny”. Poniżej wymieniono i pokrótce omówiono 2 największe zagrożenia kleszczowego pochodzenia.
Borelioza
W miejscu przyssania się kleszcza do skóry obserwuje się tzw. rumień wędrujący (występuje on w 40% przypadków). Ma on owalny kształt, który z czasem powiększa się. Nie występuje on jednak zawsze. Innymi objawami są symptomy grypopodobne (gorączka, bóle głowy, uczucie rozbicia). Dalszymi konsekwencjami są zakażenia rozsiane, które obejmują m.in. układ nerwowy (mózg), serce, układ kostny i stawowy. Wśród objawów można wymienić: drętwienie kończyn, bóle stawowe, stany depresyjne, sztywność karku czy padaczka. Borelioza wywołana jest przez bakterie należące do krętków, najczęściej Borrelia burgdorferi.
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM)
Wśród objawów wymienia się gorączkę, bóle głowy, nudności, nieżyt górnych dróg oddechowych. To choroba wirusowa wywołana wirusem TBE. Patogen ten jest przenoszony ze śliny kleszcza do ludzkiego krwiobiegu. Jeśli wirus przedostanie się do mózgu, mówi się o kolejnej fazie choroby, gdzie dochodzi do zapalenia rdzenia kręgowego, opon mózgowo-rdzeniowych. W celu ochrony przed tą chorobą można skorzystać z dodatkowych szczepień na kleszczowe zapalenie mózgu.
Usuwanie kleszcza - apteczne przyrządy i preparaty
Przeglądając asortyment apteki w poszukiwaniu preparatów do usuwania kleszczy natkniemy się na kilka rodzajów. Ostatnimi czasy jednym z bardziej popularnych metod jest wymrażanie kleszcza (np. z użyciem zestawu Kick The Tick Expert). Na czym polega usunięcie kleszcza przez wymrażanie? Taki środek zawiera specjalne środki schładzające, które wymrażają kleszcza. Jego zamrożenie sprzyja zatrzymaniu potencjalnie zakaźnej śliny, która może obfitować w różnego rodzaju patogeny. Dodatkowo chroni to przed rozpadnięciem się (rozerwaniem) kleszcza, dzięki czemu bezpiecznie usuwa się go w całości. Po wymrożeniu kleszcza należy usunąć go z użyciem pęsety, specjalnie dołączonych do zestawu szczypiec czy kleszczołapek. Niektóre osoby do wyciągania kleszcze stosują tradycyjnie pęsetę czy dostępne w aptece przyrządy do usuwania kleszcza, które przypominają długopis z rozdwojonym ostrzem. Dzięki czemu możliwe jest podważenie i usunięcie kleszcza. W przypadku tej metody należy być jednak ostrożnym by kleszcze usunąć w całości. Alternatywą jest również usuwanie kleszcza za pomocą np. "Trix Lasso". Przyrząd ten przypomina długopis zakończony pętelką, dzięki której możliwe jest uwiązanie kleszcza i jego bezpieczne usunięcie w całości. Innym rozwiązaniem jest przyrząd przypominający strzykawkę, którą przykłada się do miejsca przyczepienia owada. Kolejno za pomocą specjalnego tłoku (jak w strzykawce) wytwarza się podciśnienie, dzięki temu kleszcz zostaje wyssany z ciała w całości.
Po kilku tygodniach od wyjęcia kleszcza warto rozważyć zrobienie domowego testu służącego do wykrycia bakterii wywołujących boreliozę (Tik'Alert test na boreliozę).
Jak wyjąć kleszcza z użyciem domowych metod?
Podczas wyciągania kleszcze dla zminimalizowania kontaktu skóry człowieka z płynami ustrojowymi kleszcza zaleca się noszenie rękawiczek ochronnych. Warto pamiętać aby miejsca z kleszczem NIE SMAROWAĆ środkami jak benzyna, olejek miętowy, lakier do paznokci. Dlaczego nie należy smarować kleszcza? Gdy kleszcz się dusi wydziela do organizmu gospodarza patogeny jak bakteria odpowiedzialna za boreliozę czy wirus wywołujący KZM.
Co jest ważne podczas wyciągania kleszcza?
Nie należy wykonywać ruchów obrotowych, które mogą sprzyjać rozerwaniu ciała kleszcza czy jego zmiażdżeniu, co uniemożliwia jego bezpieczne usunięcie. Nie należy również wyciskać kleszcza (to nie jest pryszcz!) ani chwytać go za “pełny brzuszek”.
Jak uchronić się przed kleszczami, boreliozą i KZM?
W celu ochrony przed kleszczami możemy stosować repelenty, które również powinny odstraszyć inne owady jako komary czy meszki. Należy rozważyć również ubiór, który chroniłby miejsca najbardziej narażone na przyczepienie się kleszcza. Co zawierają repelenty na kleszcze? W zależności od wieku użytkownika zawierają one olejek eteryczny lub środki biobójcze np. DEET (zwykle dla dzieci powyżej 3-6 roku życia). Alternatywą mogą być plastry lub kolorowe opaski odstraszające owady.
Ultrathon 25% DEET na owady - komary, kleszcze, meszki
Obowiązkowo po powrocie należy obejrzeć dokładnie pachy i pachwiny, zgięcia łokci i kolan czy okolice intymne (okolice pachwin), a u kobiet również obszar skóry pod biustem. Na uwagę zasługuje również pies czy kot, który towarzyszył nam podczas spaceru i który także może być narażony na zwierzęce choroby odkleszczowe jak babeszjoza.
Jeśli czeka nas podróż w miejsce z wysokim ryzykiem KZM można rozważyć szczepienia przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu. Na boreliozę nie odkryto jeszcze szczepionki, warto zadbać o właściwą profilaktykę i pokusić się o wykonanie badań na obecność przeciwciał IgG swoistych dla Borrelia burgdorferi po kilku tygodniach od wyjęcia pajęczaka.
Jak zabezpieczyć skórę po ugryzieniu? Kiedy należy udać się do lekarza?
Po wyjęciu kleszcza miejsce to należy dokładnie obejrzeć - czy usunięcie kleszcze przebiegło pomyślnie i został on usunięty w całości. Nie zaleca się wyciągania kleszcza za pomocą palców, igły - może skończyć się to oderwaniem odwłoku kleszcza, zaś główka z aparatem gębowym i tułowiem może nadal znajdować się w skórze i być źródłem patogenów. Miejsce po kleszczu warto zdezynfekować z użyciem standardowych roztworów jak roztwór chlorowodorku oktenidyny (np. Octenisept), na bazie alkoholu izopropylowego np. Tribactic, inne preparaty dezynfekujące znajdziesz w innej kategorii. Zaleca się również obserwację tego fragmentu skóry, w przypadku wystąpienia rumienia oraz gdy powiększa się ona należy bezzwłocznie udać się do lekarza. Nie oznacza to z automatu boreliozy, nie mniej może wymagać to leczenia antybiotykiem i sterydem. Warto pamiętać, że objawy boreliozy pojawiają się po kilku tygodniach od usunięcia kleszcze. Wśród tych symptomów wymienić można gorsze samopoczucie, gorączkę, bóle mięśni i kości. Podobne objawy występują w początkowej fazie KZM.
Bibliografia
- Narbutt, J. (2019). Najczęstsze dermatozy w praktyce lekarza rodzinnego. Wrocław: Edra Urban & Partner.
- Hahn, J., Skoczyńska, A., & Starczewska, A. (2015). Checklist choroby wewnętrzne. Wrocław: MedPharm Polska.
- Karpińska, B., Halbersztat, J., & Panufnik-Mędrzycka, D. (2008). 1001 rad dla zdrowia. Warszawa: Reader's Digest Przegląd.
- Bass, D., Kibel, M., & Baker, R. (2012). Pierwsza pomoc dla twojej rodziny. Warszawa: Reader's Digest.
