Co to jest hydrokortyzon?
Hydrokortyzon to glikokortykosteroid, który należy do szerokorozumianej grupy sterydów bez recepty. Występuje również w niektórych lekach na receptę. Jego podstawowe wskazania to łagodzenie stanów zapalnych pochodzenia alergicznego. Lek ten nie działa szybko, jednak jest czas działania jest długi. Pierwsze efekty lecznicze są widoczne najczęściej po dobie od zastosowania zgodnie z ulotką leku.
Hydrokortyzon należy do hormonów kory nadnerczy.
Jak działa octan hydrokortyzonu i hydrokortyzon?
Hydrokortyzon może być obecny w lekach również w postaci soli, czyli jako octan hydrokortyzonu. Niezależnie od tego wykazuje słabe / łagodne działanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne, przeciwświądowe, łagodzi zaczerwienienie, zmniejsza obrzęk - ma właściwości przeciwobrzękowe.
Mechanizm działania hydrokortyzonu
Hydrokortyzon jest składnikiem, który oddziałuje na różnym etapie szlaku związanego ze stanem zapalnym. M.in. hamuje fosfolipazę A2 i inne czynniki zapalne wpływając na transkrypcję genów kodujących czynniki prozapalne. Oprócz tego ogranicza migrację (przechodzenie) leukocytów do miejsca, gdzie toczy się stan zapalny. Związek ten łączy się z receptorem glukokortykoidowym mającym znaczenie dla ekspresji genów powiązanych m.in. ze zmianami zapalnymi i alergicznymi. Związek ten hamuje wytwarzanie pochodnych przemiany kwasu arachidonowego, promuje przeciwzapalne geny, które odpowiadają m.in. za produkcję interleukiny-10.
Wskazania do stosowania hydrokortyzonu
Hydrokortyzon stosuje się przede wszystkim w przypadku uczulenia skóry związanej z uczuleniem na owady i ich jad, a także inne czynniki alergiczne tj. alergeny wywołujące odczyn alergiczny (uczuleniowy) np. niektóre metale jak nikiel. Lek ten stosuje się również w łagodzeniu chorób autoimmunologicznych na skórze, jaką jest m.in. AZS, czyli atopowe zapalenie skóry. Preparaty na skórę przydają się również w przypadku wyprysku kontaktowego, łojotokowego zapalenia skóry, łuszczycy. Z racji hamowania stanu zapalnego może pomóc w łagodzeniu np. zmian jak opryszczka na ustach pod warunkiem połączenia hydrokortyzonu z acyklowirem.
Inne wskazania dla stosowania hydrokortyzou to m.in. hemoroidy (choroba hemoroidalna) w połączeniu (tj. składnik leku złożonego) z substancją znieczulającą miejscowo, związkiem uszczelniającym naczynia i neomycyną, a także dostępna jako krople do oczu np. w połączeniu z kwasem hialuronowym do stosowania w przypadku chorób alergicznych i autoimmunologicznych spojówki.
W leczeniu jakich schorzeń może przydać się krem , maść, aerozol z hydrokortyzone? M.in. w łagodzeniu schorzeń dermatologicznych jak liszaj płaski z silnym swędzeniem, oparzenia I i II stopnia, a także skórne odczyny polekowe. Lek jest wykorzystywany miejscowo w leczeniu stanów zapalnych nieuszkodzonej, niezainfekowanej skóry, gdzie podstawą patomechanizmu jest odczyn alergiczny.
Jak dawkować hydrokortyzon na skórę?
Zależnie od potrzeb i stężenia leku hydrokortyzon w kremie i aerozolu stosuje się 1-2 razy dziennie, niekiedy 3 razy na dobę. Lek każdorazowo aplikuje się na oczyszczoną skórę i tylko na miejsce zmienione chorobowo. Nie stosuje się bowiem hydrokortyzonu na zdrową skórę - jest to niezasadne.
W przypadku innych leków z hydrokortyzonem do oczu i w podaniu doodbytniczym należy kierować się ulotką dołączoną do leku / wyrobu medycznego.
Szukasz innych leków jak maść na uczulenie bez recepty? Zobacz dedykowaną kategorię.
Przeciwwskazania dla hydrocortisonum bez recepty
Leków z tą substancją nie stosuje się w przypadku uczulenia na wspomnianą substancję czynną i/lub jakikolwiek ze składników dodatkowych leku o charakterze np. technologicznym. Inne schorzenia i choroby mogą być również przeciwwskazaniem i są to m.in. jaskra, zakażenia wirusowe, grzybicze i bakteryjne, trądzik pospolity / różowaty, atrofia (zanik) skóry, otwarte rany, zmiany gruźlicze na skórze.
Przeciwwskazaniem zależnie od celu stosowania tego leku jest również gruźlica, osteoporoza, zakrzepica żylna w przypadku stosowania hydrokortyzonu doodbytniczo na hemoroidy.
Hydrokortyzon i środki ostrożności
Lek z hydrokortyzonem stosuje się przez krótki okres czasu - nie dłużej niż kilka dni, a okres ten może ulec skróceniu, jeśli krem z hydrokortyzonem jest stosowany np. na twarz. W takim przypadku stosuje się go nie dłużej niż 2-3 dni, gdzie w przypadku zmian w obrębie rąk, dłoni można stosować przez ok. tydzień.
Leku nie stosuje się na uszkodzoną skórę np. z ranami, skaleczeniami, ponieważ może dochodzić do wchłaniania leku do krążenia ogólnego, a hydrokortyzon może spowalniać proces gojenia się ran. Ważne jest również to, aby nie stosować preparatów z tym składnikiem pod szczelnym i nieprzepuszczalnym dla powietrza opatrunkiem, ponieważ zabieg taki potęguje wchłanianie leku przez skórę i zwiększa ryzyko działań niepożądanych ogólnoustrojowych.
Ze względu na możliwość wchłaniania leku przez skórę należy stosować go punktowo i na jak najmniejszą powierzchnię skóry. Należy unikać stosować na duże połacie skóry. Może to grozić wtórną niewydolnością kory nadnerczy.
Większość leków z hydrokortyzonem nie należy stosować w okolicy oczu, ponieważ niesie to ryzyko podwyższenia ciśnienia w gałce ocznej.
Długotrwałe stosowanie hydrokortyzonu może prowadzić do zaburzonej pracy nadnerczy i przysadki.
Skutki uboczne i hydrokortyzon
Leki z hydrokortyzonem bez recepty stosuje się miejscowo na skórę. Najwięcej działań niepożądanych występuje w miejscu stosowania hydrokortyzonu. Wymienia się tutaj zanikowe zapalenie skóry, zapalenie mieszków włosowych, alergia kontaktowa, zapalenie okołooczne (dermatitis periorbicularis), nadmierne owłosienie, opóźnienie gojenia ran i owrzodzeń, wybroczyny, rozstępy, plamica posteroidowa (przebarwienia i odbarwienia skóry), trądzik posteroidowy, pieczenie, zaczerwienienie, podrażnienie, suchość skóry. Oprócz tego wymienia się zwiększone ryzyko nadkażeń bakteryjnych, grzybiczych, wirusowych, a także wybroczyny, rozszerzenie naczyń krwionośnych (co może być widoczne gołym okiem).
Interakcje hydrokortyzonu z innymi substancjami
W podaniu miejscowym hydrokortyzon nie wchodzi w interakcje z innymi lekami. W przypadku jest doustnego stosowania (tylko na receptę) lek ten wchodzi w interakcje m.in. z lekami na nadciśnienie, diuretykami, NLPZ.
Przykładowe leki zawierające hydrokortyzon
Preparaty z hydrokortyzonem to w przeważającej części kremy, maści, aeorozole na skórę o stężeniu 0,5-1%.
Wyjątek stanowią pojedyncze preparaty na hemoroidy w postaci kremu (maści) doodbytniczej i czopków z dodatkiem substancji znieczulającej (np. cynchokaina), antybiotyku (neomycyny).
Zdecydowana większość kropli do oczu z hydrokortyzonem dostępne są wyłącznie na receptę. Składnik ten można spotkać w niektórych wyrobach medycznych do łagodzenia alergii ocznych.
Hydrokortyzon w pytaniach i odpowiedziach
Czy hydrokortyzon wchłania się do krążenia ogólnego, a jeśli tak, to co się z nim dzieje?
W podaniu miejscowym praktycznie nie wchłania się. Jeśli dostaje się do krążenia ogólnego, to w bardzo małych ilościach, ulega metabolizmowi wątrobowemu i ulega wydaleniu z moczem.
Pamiętaj!
Wchłanianie hydrokortyzonu przez skórę potęguje szczelny, okluzyjny opatrunek, którego nie stosuje się w przypadku kremów, maści i aerozolu z tym składnikiem. Dlatego też leczenie hydrokortyzonem należy prowadzić krótko i w jak najmniejszych, ale terapeutycznych dawkach.
Czy hydrokortyzon stosuje się na choroby zakaźne np. bakteryjne zakażenie skóry?
Przyjmowanie hydrokortyzonu bez substancji o działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwgrzybiczym czy przeciwwirusowym jest niezasadne. Podstawą leczenia zakażeń skórnych jest terapia celowana z pomocą składników przeciwko patogenom, a dodatek hydrokortyzonu pomoże złagodzić objawy towarzyszące zakażeniu jak swędzenie, zaczerwienienie.
Czy działania niepożądane ogólnoustrojowe są częste przy stosowaniu hydrokortyzonu w kremie?
Po pierwsze terapia hydrokortyzonem powinna trwać możliwie krótko. Po drugie zależnie od sposoby stosowania kremu / maści / aerozolu z hydrokortyzonem ryzyko wystąpienia skutków ogólnoustrojowych jest odpowiednio małe lub wprost przeciwnie. Ryzyko działań ogólnoustrojowych po hydrokortyzonie rośnie, jeśli jest on stosowany w zbyt dużych dawkach np. gruba warstwa kremu, zbyt często (częściej niż 3 razy dziennie) i przez czas dłuższy niż kilka tygodni. Do tego przyczynia się również stosowanie kremu na duże powierzchnie skóry i pod szczelnym opatrunkiem.
Doustne stosowanie hydrokortyzonu - kiedy jest potrzebne?
W przypadku rozległych stanów alergicznych, gdzie stosowanie tego składnika miejscowo nie jest pomocne ani zasadne. Warto pamiętać, że odstawianie hydrokortyzonu stosowanego doustnie należy prowadzić stopniowo, ponieważ nagłe zaprzestanie stosowania grozi niedoczynnością kory nadnerczy. UWAGA - pacjenci przyjmujący hydrokortyzon doustnie są narażeni na objawy ze strony m.in. układu pokarmowego, dlatego przeciwwskazane jest łączenie hydrokortyzonu z alkoholem, który może nasilić podrażnienie, ból żołądka.
Czy hydrokortyzon jest w lekach na receptę?
Tak można spotkać go w postaci kremów, maści z innymi składnikami jak natamycyna, neomycyna, oksytetracykliną. Oprócz tego to częsty składnik w lekach recepturowych. Hydrokortyzon można spotkać również w postaci tabletek, które stosuje się doustnie.
Jakie są 4 podstawowe działania istotne dla łagodzenia chorób dermatologicznych na tle alergicznym / uczuleniowym?
Hydrokortyzon działa przeciwalergicznie, przeciwświądowo, przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo. Wynika to z jego przynależności tj. hydrokortyzon należy do grupy kortykosteroidów.
Czy bez recepty mogę nabyć hydrokortyzon w formie czopków, maści doodbytniczej?
Tak, ilość tego składnika wynosi 5mg/g maści lub 5 mg/czopek.