Czym jest krwiomocz?
Krwiomocz (krwinkomocz) to objaw związany z obecnością czerwonych krwinek w moczu. Zależnie od ilości krwinek może być to obecność erytrocytów tylko w osadzie moczu (powyżej 3 w polu widzenia krwinek w powiększeniu 400-krotnym - niektóre źródła podają 5) w badaniu mikroskopowym, gdzie zabarwienie moczu jest "normalne" lub mieć czerwony / krwisty kolor. Skąd w moczu biorą się krwinki? Mogą one pochodzić z różnej części układu moczowego np. nerek, układu kielichowo-miedniczkowego, moczowodów, pęcherz i cewkę moczową, a u mężczyzn również z prostaty (gruczołu krokowego). Są wynikiem zaburzonej szczelności i zaburzeń przesączania w obrębie nerek, ale również ich źródło może występować w dalszych odcinkach układu moczowo-płciowego.
WAŻNE!
Z pojęciem krwiomoczu (krwinkomoczu) ściśle jest związane pojęcie jak hematuria - patologiczne wydalanie erytrocytów w moczu. Wyróżnia się makrohematurię (czerwone zabarwienie widoczne gołym okiem) i mikrohematurie (erytrocyty widoczne pod mikroskopem w próbce moczu).
To warto wiedzieć - Krwiomocz może być objawem, ale również działaniem niepożądanym (skutkiem ubocznym) niektórych leków wykorzystywanych w leczeniu nowotworów.
Co oznacza krew w moczu a czerwony kolor mocz?
Mimo, że oba pojęcia wydają się zbieżne, to nie zawsze czerwony mocz musi oznaczać krwiomocz. Odcień moczu może być związany z obecnością innych składników w moczu. Potencjalne przyczyny czerwonego zabarwienia moczu (znane również jako krwiomocz rzekomy) to:
- spożywanie określonej grupy produktów obfitujących w czerwony barwnik np. buraki, rabarbar, jeżyny, żurawina
- stosowanie niektórych leków np. senesu, metyldopy
- obecność chorób np. porfiria
- zawartość w moczu hemoglobiny (związanej z zespołem hemolitycznym) lub mioglobiny (w przypadku rabdomiolizy).
Krwinkomocz to zwykle zjawisko przejściowe i samoograniczające się, a także często idiopatyczne (o przyczynie trudnej do ustalenia).
Rodzaje krwiomoczu
Krwinkomocz można podzielić na kilka rodzajów zależnie od jego wyglądu, składu osadu, pochodzenia pod kątem źródła krwawienia. Można wyróżnić:
- krwiomocz makroskopowy (makrohematuria) o wyraźnym czerwonym zabarwieniu związanym z obecnością krwinek czerwonych, mogą dodatkowo towarzyszyć skrzepy krwi w moczu
- krwiomocz mikroskopowy (mikrohematuria), gdzie mocz nie nosi widocznych śladów obecności krwi, ale w mikroskopowej ocenie osadu występuje określona ilość erytrocytów tj. powyżej 3
- k. izolowany oznacza obecność w moczu tylko czerwonych krwinek bez stwierdzenia innych nieprawidłowości np. białkomoczu
- k. idiopatyczny, czyli o nieokreślonej przyczynie.
Inny podział określa krwiomocz kłębuszkowy (glomerulopatię np. nefropatia IgA, zespół Alporta) lub zdecydowanie częsty k. pozakłębuszkowy, który dotyczy:
- górnego odcinka układu moczowego m.in. kamica nerkowa, torbiele, nowotwory (miedniczki, kielichów, moczowodu), hiperkalcuria, hiperurykozuria (zwiększone wydalanie kwasu moczowego w moczu), odmiedniczkowe zapalenie nerek, uraz, martwica brodawek nerkowych, zawał nerki, zakrzepica żył nerki, kłębuszkowe zapalenie nerek
- pęcherza moczowego np. rak pęcherza moczowego, polip, kamień
- cewki moczowej - zakażenie, uraz, zwężenie, nowotwór, ciało obce
- stercza - zapalenie, rozrost (przerost), rak.
Przyczyny pozakłębuszkowe stanowią ponad 90% przypadków krwiomoczu.
Krwinkomocz i ICD
W odniesieniu do klasyfikacji ICD (Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych) wyróżnia się 2 podstawowe "typy". Są to:
- k. nieokreślony (R31)
- nawracający i uporczywy krwiomocz (N02) z różnymi podtypami od N02.0 do N02.9, które mogą być związane z uszkodzeniem kłębuszków nerkowych, zapaleniem nerek
Męczą Cię kamienie moczowe? Zobacz leki na kamicę nerkową bez recepty!
Obecność krwi w moczu i możliwe objawy
Krwiomocz sam w sobie stanowi objaw, któremu mogą towarzyszyć inne symptomy ściśle powiązane z przyczyną krwinkomoczu. Zależnie od nasilenia, pacjenci mogą określać krwiomocz jako delikatny, mocny, nagły lub masywny. Dodatkowo może towarzyszyć ból (nasilający się przy siusianiu) lub być bezbolesny. Nie wyklucza się innych objawów jak:
- gorączka (dla powikłanych ZUM)
- ból pleców np. w okolicy lędźwiowej, podbrzusza i brzucha
- objawy dyzuryczne - szeroko pojęte trudności przy oddawaniu moczu obejmujące parcie na pęcherz, trudność w jego utrzymaniu, zwiększona częstość mikcji, pieczenie przy oddawaniu moczu
- uczucie osłabienia
- wymioty
- nadciśnienie tętnicze (w chorobach kłębuszków nerkowych) z towarzyszącymi obrzękami
- u mężczyzn - bolesność i/lub tkliwość prostaty.
Szczególnie alarmujące zestawienie objawów to pacjent powyżej 50. r. ż., przewlekły krwiomocz szczególnie makroskopowy, nadciśnienie i obrzęki
Krew w moczu – przyczyny
Najczęstsze przyczyny krwiomoczu to:
- zakażenie dróg moczowych, zapalenie pęcherza lub inne zakażenia układu moczowego (ZUM)
- kamica nerkowa
- choroby kłębuszków nerkowych, torbielowatość, które można podzielić na pierwotne (nefropatia IgA) lub wtórne choroby nerek (związane ze streptokokami beta-hemolizującymi np. ostry zespół nefrytyczny, śródmiąższowe zapalenie nerek)
- niektóre choroby prostaty u mężczyzn.
Inne przyczyny mogą obejmować:
- nowotwór (rak) np. nerki, prostaty, częściej występuje u pacjentów powyżej 50. roku życia szczególnie z czynnikami ryzyka jak palenie
- inwazyjne badania diagnostyczne np. biopsja prostaty, nerki
- zabiegi chirurgiczne (zabiegi laparoskopowe, operacje ginekologiczne), a także krwinkomocz po RIRS (metoda leczenia kamicy nerkowej), nefrostomii, TURBT (przezcewkowa resekcja guza pęcherza moczowego), TURP (przezcewkowa elektroresekcja gruczolaka prostaty)
- radioterapię
- choroby bakteryjne (streptokoki, rzeżączka) i wirusowe przyczyny (zakażenie wirusem HIV, wirus zapalenia wątroby typu B i C)
- urazy tępe lub penetrujące
- zespół dziadka do orzechów (towarzyszy mu ból jądra, żylaki powrózka nasiennego)
- endometrioza (krwiomocz współistniejący z miesiączkami)
- niedokrwistość sierpowatokrwinkowa (zaburzenie krzepnięcia krwi)
- choroby tkanki łącznej np. toczeń
- pasożyty np. przywra krwi wywołująca schistosomozę
- tętniczo-żylne zmiany naczyniowe, zakrzepica żyły nerkowej
- zabieg cewnikowania np. z użyciem cewnika DJ umieszczanego w moczowodzie lub Foleya.
Leki jako przyczyny krwiomoczu
Inną przyczyną krwi w moczu mogą być stosowane leki. Produkty lecznicze mogące powodować obecność krwi w moczu to NLPZ, leki p/zakrzepowe i antykoagulacyjne (zarówno antagoniści witaminy K jak i doustne leki przeciwkrzepliwe niebędące antagonistami witaminy K - w skrócie NOAC), niektóre antybiotyki (np. aminoglikozydy), leki diuretyczne (moczopędne jak furosemid), cyklosporyna. Inne leki stosowane w chemioterapii, czyli leczeniu nowotworów jak cyklofosfamid, busulfan, idarubicyna, paklitaksel, w podaniu dopęcherzowym - doksorubicyna.
Mężczyzno! Chcesz zadbać o gruczoł krokowy? Zobacz leki na prostatę dostępne bez recepty w Aptece Galen!
Leczenie krwiomoczu
Na czym polega leczenie krwi w moczu? To przede wszystkim:
- leczenie przyczynowe w przypadku zakażeń obejmuje zastosowanie celowanej antybiotykoterapii na podstawie badaniu na posiew lub przeciwbakteryjnych chemioterapeutyków np. fluorochinolonów
- leczenie objawowe z użyciem leków przeciwkrwotocznych jak kwas traneksamowy, etamsylat, witamina K (w przypadku zatrucia acenukumarolem i innymi antagonistami wit. K), a w przypadku prostaty mogą być to leki alfa-adrenolityczne.
Co pić na krwiomocz? W ramach leczenia domowego część osób może zaproponować napar z krwawnika, który ma właściwości p/krwotoczne w przypadku np. silnego krwawienia w czasie miesiączku.
Kiedy zgłosić się do lekarza z krwiomoczem?
W przypadku wystąpienia krwiomoczu należy zawsze udać się do lekarza. Obecność makroskopowego krwinkomoczu może wynikać z istotnych schorzeń, które wymagają dalszej diagnostyki. Do wizyty np. na SOR powinna skłonić również gorączka, silny ból, wymioty, istotne ryzyko odwodnienia. Dodatkowo uwagę zwraca nawracający krwiomocz.
O co może zapytać lekarz w związku z krwiomoczem?
- czy objaw wystąpił po raz pierwszy lub występował (cyklicznie, co ile, jak długo trwał)
- jakie są objawy towarzyszące np. ból, gorączka, objawy dyzuryczne, niekompletna mikcja, nykturia, obecność nadciśnienia tętniczego, obrzęków twarzy i kończyn dolnych, bóle stawów, szumy serca
- czy w ostatnim czasie pacjent przeszedł chorobą bakteryjną jak angina
- czy podróżował w obszary endemiczne
- jakie stosuje leki (zarówno te doraźne jak i stosowane na stałe).
Krwiomocz – diagnostyka i badania laboratoryjne
Zależnie od objawów towarzyszących wykonuje się podstawowe i szczegółowe badania moczu, a także może zaistnieć konieczność wprowadzenia badań obrazowych. Najważniejsze badania obejmują:
- badanie ogólne moczu (niekiedy dobowa zbiórka moczu) i posiew, ocena osadu moczu np. w kierunku wałeczków czerwonokrwinkowych i erytrocytów dysmorficznych o nieprawidłowym kształcie, wypustkach, pofałdowaniu (może świadczyć o schorzenia kłębuszków nerkowych, jeśli więcej niż 80% erytrocytów jest zmienionych, jeśli mniej przyczyna jest niekłębuszkowa)
- USG, TK jamy brzusznej, prostaty, miednicy.
PAMIĘTAJ!
Do badania ogólnego moczu potrzebujesz niejałowy pojemnik na mocz, z kolei na posiew jałowy pojemnik.
Bardziej inwazyjne lub specjalistyczne to:
- biopsja nerki, gruczołu krokowego, cytoskopia np. pęcherza moczowego
- testy serologiczne (np. przy podejrzeniu autoimmunologicznego podłoża krwiomoczu np. dla chorób tkanki łącznej jak toczeń, RZS, kolagenozy np. oznaczenie stężenia C3 dopełniacza
- określenie stężenie PSA u mężczyzn (przy podejrzeniu chorób gruczołu krokowego)
- angiografia w zespole dziadka do orzechów
- testy na krew oceniające wydolność nerek - stężenie mocznika, kreatyniny, elektrolitów; a także OB, CRP, białko całkowite, albuminy, INR,
- oznaczanie ASO przy podejrzeniu infekcji streptokokami
WAŻNE!
Na jakie badania powinien być nastawiony pacjent w gabinecie lekarskim? To przede wszystkim podstawowe badania przedmiotowe osłuchiwanie serca, badanie palpacyjne brzucha (w tym opukiwanie okolicy nerek), per rectum, a także symptomy związane z obrzękiem i zmiany skórne.
Oprócz tego są to również podstawowe badania przedmiotowe w kierunki hipertermii, nadciśnienia, osłuchanie serca, badanie palpacyjne brzucha, badanie per rectum w przypadku mężczyzn (badanie stercza), a także objawy obrzęk twarzy i kończyn, zmiany skórne.
Zmagasz się z infekcją układu moczowego? Zobacz leki bez recepty za zapalenie pęcherza i cewki moczowej! W ramach domowej diagnostyki sięgnij po testy na infekcje układu moczowego - zobacz poniższe propozycje.
Krwiomocz i krwinkomocz - FAQ
Krwiomocz może wystąpić na skutek różnych czynników, a jego diagnostyka jest złożona i wielowątkowa. Poniżej zebraliśmy często zadawane pytania.
Czym grozi brak leczenia krwiomoczu?
Krwiomocz sam w sobie może być powikłaniem źle leczonego zakażenia układu moczowego. Brak podjęcia leczenia może prowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia nerek, a w przypadku przyczyn bakteryjnych nawet do sepsy, która stanowi zagrożenie życia.
Krwiomocz a krwinkomocz - jakie są różnice?
To zamienne nazwy dla obecności krwi w moczu. Kluczowe jest jednak rozróżnienie, że krwiomocz jest zmianą, którą wyłapuje się gołym okiem, ponieważ towarzyszy mu czerwony mocz. Z kolei krwinkomocz stwierdza się badając osad moczu.
Czy krwiomocz po stosunku jest możliwy?
Obecność krwi w moczu może wynikać np. z zakażeń wenerycznych i może wystąpić zarówno po stosunku u kobiet i mężczyzn. Do tego przyczynić mogą się urazy mechaniczne.
Co jest częstsze krwiomocz u kobiet czy mężczyzn?
Brak statystyk określających u kogo krew w moczu występuje częściej. Warto wziąć pod uwagę, że w przypadku mężczyzn krwinkomocz może wynikać z chorób prostaty.
Bibliografia
- Bolenz C, Schröppel B, Eisenhardt A, Schmitz-Dräger BJ, Grimm MO. The Investigation of Hematuria. Dtsch Arztebl Int. 2018 Nov 30;115(48):801-807. doi: 10.3238/arztebl.2018.0801. PMID: 30642428; PMCID: PMC6365675.
- Gajewski, P. and Szczeklik, A. (2021) Interna Szczeklika: Mały Podręcznik 2021/22. Kraków: Medycyna Praktyczna.
- Hahn, J.-M., Skoczyńska, A. and Starczewska, A. (2015) Checklist Choroby Wewnętrzne. Wrocław: MedPharm Polska.
- Moreno JA, Sevillano Á, Gutiérrez E, Guerrero-Hue M, Vázquez-Carballo C, Yuste C, Herencia C, García-Caballero C, Praga M, Egido J. Glomerular Hematuria: Cause or Consequence of Renal Inflammation? Int J Mol Sci. 2019 May 5;20(9):2205. doi: 10.3390/ijms20092205. PMID: 31060307; PMCID: PMC6539976.
- Porter, R.S. et al. (2015) The merck manual: Objawy Kliniczne: Praktyczny Przewodnik Diagnostyki I terapii. Wrocław: Edra Urban & Partner.