Narkotyki, szczególnie te wciągane nosem, prowadzą do wyniszczenia całego organizmu. Dla wielu osób jednym z pierwszych pojawiających się problemów jest wieczny katar po narkotykach i sucha, podrażniona błona śluzowa. Pierwszy krok do regeneracji nosa po narkotykach, to próba odstawienia substancji psychoaktywnych. To jest jednak proces, który trwa jakiś czas. Co można stosować na zatkany nos po narkotykach? Jak wspomóc gojenie strupków w nosie? Co zrobić jeżeli powstanie dziura w nosie po narkotykach?
Co to jest zespół suchego oka (ZSO) - przyczyny, objawy, diagnostyka. Co pomaga na suche oczy?
Osoby, które pracują w klimatyzowanych pomieszczeniach, przy komputerze, w środowisku zapylonym skarżą się niekiedy na uczucie piasku pod powiekami, suche oko, a niekiedy może towarzyszyć wrażenie ciała obcego w oku. Objawy te mogą wskazywać na przewlekłą dolegliwość jak zespół suchego oka. Zależnie od zaawansowania wystarczające mogą okazać się krople do oczu, a niekiedy w grę wchodzi zamknięcie punktów łzowych.
- Co to jest zespół suchego oka (ZSO)?
- Po co jest potrzebny film łzowy?
- Jaki jest skład (warstwy) filmu łzowego?
- Zespół suchego oka i jego przyczyny
- Czy leki wpływają na film łzowy?
- Objawy zespołu suchego oka
- Do czego prowadzi gorszy film łzowy?
- Leczenie zespołu suchego oka
- Krople do oczu na zespół suchego oka ZSO
- Zamglone widzenie po kroplach?
- Konserwanty w kroplach do oczu i ile są one ważne po otwarciu?
- Składniki kropli do oczu
- O czym warto pamiętać w zespole suchego oka?
- Diagnostyka zespołu suchego oka
Co to jest zespół suchego oka (ZSO)?
Zaburzenia w produkcji filmu łzowego (pod względem zarówno składu jak i ilości) to tzw. zespół suchego oka. Dochodzi w nim do niedostatecznego wytwarzania łez lub wady jakościowej filmu, co wpływa na właściwości fizyczne (np. utrzymywanie się na powierzchni oka, poziom nawodnienia, lepkość, stabilność).
Zaburzenia ze zmniejszoną ilością filmu łzowego korelujące z ograniczoną produkcją łez i/lub jakościowym odstępstwem w składzie filmu i jego poszczególnych warstwach stanowi przyczynę zespołu suchego oka.
Z czym wiąże się zespół suchego oka? Dochodzi w nim do złuszczania się nabłonka spojówki i rogówki, szybszego parowania warstwy wodnej filmu.
ZOBACZ RÓWNIEŻ preparaty, leki i krople wspierające zdrowy wzrok bez recepty!
Po co jest potrzebny film łzowy?
Film łzowy jest istotny dla procesów fizjologicznych rogówki, spojówki. Stanowi także element aparatu ochronnego przedniej powierzchni oka, dodatkowo ułatwia ruchy powiek. Film zapewnia prawidłowe załamanie promieni świetlnych na powierzchni rogówki. Odpowiada za właściwy "poślizg" dla zamykających się powiek, co ogranicza tarcie wewnętrznej powierzchni powieki i gałki ocznej. W filmie łzowym gromadzony jest tlen dla nieukrwionych części oka, film chroni przed infekcjami, pomaga usuwać zanieczyszczenia.
Jaki jest skład (warstwy) filmu łzowego?
Film łzowy składa się z trzech warstw ma grubość 6-10 µm. Zasadniczą jest jej środkowa część - warstwa wodna produkowana przez gruczoły łzowe oraz dodatkowe spojówkowe Krausego. Oprócz tego występuje zewnętrzna lipidowa i wewnętrzna mucynowa, która zapewnia stabilność płynu łzowego. Poniżej po krótce omówiono warstwy filmu:
- dolna warstwa śluzowa, mucynowa (0,5% całkowitej grubości) - umożliwia utrzymanie się łez na powierzchni oka, jest produkowana przez komórki kubkowe w spojówce
- środkowa - wodna (ponad 98% grubiści), - magazyn tlenu dla rogówki, są tu obecne składniki przeciwbakteryjne jak lizozym
- lipidowa - jest najbardziej zewnętrzną (ok. 1%) - zapobiega wysychaniu na skutek ograniczenia parowania i wymiany ciepła; składniki warstwy lipidowej produkowane są przez gruczoły Meiboma.
Prawidłowa lepkość płynu łzowego umożliwia szybkie ruchy gałek ocznych. Warstwa filmu łzowego jest odnawiana każdorazowo przy mruganiu powiek. Trwałość jednak tez warstwy to kilkanaście sekund.
Ile razy człowiek mruga na minutę? Statystycznie to 15 mrugnięć na 60 sekund. Wbrew powszechnej opinii kobiety nie mrugają częściej - ta częstotliwość nie zależy od płci. Prawdą natomiast jest to, że dzieci mrugają częściej niż dorośli (dochodzi do stabilizacji odruchu mrugania). Co jeszcze o mruganiu mówi statystyka? Przez cały dzień mrugamy 14-15 tysięcy razy, a przez cały rok to ponad 5 milionów mrugnięć!
Zespół suchego oka i jego przyczyny
Rozważając przyczynowość w ZSO z góry należy zaznaczyć, że jest to złożony problem diagnostyczny, obarczony niekiedy więcej niż 1 przyczyną. Można podzielić je na 2 grupy, ponieważ wynikają z zaburzeń układu wydzielniczego lub samej produkcji łez.
- Przyczyny wynikające z zaburzonej pracy układów wydzielniczych, a są to: wiek, gospodarka hormonalna, czynniki immunopatogenetyczne, farmakologiczne, niedobór składników (np. witaminy A).
- Przyczyny wynikające z zaburzonej produkcji łez: niedrożne gruczoły łzowe, czynniki zapalne, zmiany pourazowe, zaburzenia unerwienia układu łzowego, nieprawidłowa budowa powierzchni gałki oka i powiek przy właściwej produkcji łez.
Osoby w starszym wieku częściej cierpią na zespół suchego oka. Z wiekiem produkcja łez maleje, a ich parowanie wzrasta. Przekłada się to na wzrost osmolalności (czyli ilości składnika osmotycznie czynnego w określonej objętości). Z wiekiem zmieniają się gruczoły łzowe pod względem funkcjonowania, co ma podłoże morfologiczne i fizjologiczne. Film może być bardziej śluzowy niż wodnisty.
Oprócz, że osoby starsze są częściej ofiarami ZSO, to płeć piękna nie ma łatwo i to kobiety częściej cierpią na ZSO. Przyczynia się do tego okres klimakterium, okres postmenopauzalny, laktacja, stosowanie antykoncepcji. Stosunek ten zrównuje się u pacjentów starszych, gdzie menopauza u kobiet to rozdział zamknięty.
Zespół suchego oka występuje jako objaw oczny w chorobach układowych jak reumatoidalne zapalenie stawów, zespół Sjögrena.
Na objaw suchego oka wpływ ma codzienna higiena oczu. Wśród przykładów można wymienić:
- ilość godzin spędzonych przy komputerze, telewizor,
- palenie papierosów ze względu na drażniący dym może zwiększyć ryzyko zespołu suchego oka,
- wysoką temperaturę, suche powietrze, zmniejszona wilgotność powietrza np. w okresie grzewczym,
- klimatyzacja (wzrost odparowywania przez uszkodzenie warstwy lipidowej).
Oprócz tego ZSO sprzyja nadciśnienie, cukrzyca, przewlekłe zapalenie spojówek, które może prowadzić do zaburzeń w warstwie śluzowej - spadek ilości mucyny i powstanie niestabilnego filmu łzowego.
Czy leki wpływają na film łzowy?
Leczenie farmakologiczne innych chorób może wpłynąć na film i jego warstwy. Wymienia się tutaj:
- leki cholinolityczne, antydepresanty, leki przeciwalergiczne, leki moczopędne, środki do znieczulenia ogólnego, antykoncepcja ograniczają środkową warstwę wodną filmu,
- beta-adrenolitykia, leki adrenergiczne mogą wpływać niekorzystnie na warstwę śluzową (mucynową).
Osoby z ZSO często kiepsko tolerują soczewki kontaktowe.
Objawy zespołu suchego oka
Podstawowe objawy suchego oka to m.in. pieczenie, swędzenie, zaczerwienienie oczu. Oprócz tego osoby z zespołem suchego oka skarżą się na uczucie piasku pod powiekami, podrażnieniem brzegów powiek, długotrwałe uczucie suchości, "obecność" ciała obcego. Dodatkowo obecne może być przekrwienie spojówek, uczucie zmęczonych oczu, częste mruganie (efekt szybkiego przerwania filmu łzowego).
Inne objawy zespołu suchego oka to:
- nadmierne łzawienie,
- nadwrażliwość na światło,
- trudność w poruszaniu gałek ocznych (wzrost tarcia na skutek ograniczonego poślizgu między dwoma powierzchniami),
- ucisk w oczach, ból oczy w nocy, obecność śluzowatej wydzieliny i jej zbieranie w kącikach zewnętrznych (niekiedy w worku spojówkowym zauważalne są nitki gęstego śluzu),
- zaburzenia widzenia, światłowstręt w zaawansowanej postaci ZSO.
Paradoksem w ZSO są tzw. krokodyle łzy. To występująca wzmożona produkcja łez na początku zespołu suchego oczu. Zatem nie tylko uczucie suchości oczu powinno skłonić Cię do odwiedzenia lekarza okulisty, który dobierze odpowiednie leczenie.
Do czego prowadzi gorszy film łzowy?
Szybsze przerwanie ciągłości filmu łzowego ma nieco szersze konsekwencje jak m.in. mętnienie rogówki, uszkodzenie powierzchni oka, upośledzone widzenie. Z natury swojej powierzchnia oka nie powinna być sucha, dlatego wysuszony nabłonek na powierzchni oka łuszczy się, co stwarza wrota dla bakterii. Oprócz tego na powierzchni oka mogą utrzymywać się inne czynniki zewnętrzne jak pył, kurz prowadząc do stanu zapalnego, niekiedy o podłożu alergicznym. Mogą pojawić się owrzodzenia na powierzchni gałki ocznej.
Leczenie zespołu suchego oka
Osoby z zespołem suchego oka stosują krople do oczu szczególnie w początkowej fazie choroby, a także przy jej pierwszych symptomach. Jakie jest ich zadanie? Krople te łagodzą "suche oko", pomogą pozbyć się większości objawów suchego oka. Zatem w ZSO największe wzięcie mają nawilżające krople do oczu, znane jako sztuczne łzy. Mają one na celu naśladować film łzowy. Minusem ich jest konieczność wielokrotnej aplikacji w ciągu dnia i najczęściej pozostają w podręcznej apteczce do końca życia.
Innym rozwiązaniem są zatyczki do kanalików łzowych, które zwiększają ilość łez w oku poprawiając jego nawilżenie. Alternatywą może być czasowe lub na stałe zamknięcie punktów łzowych.
Krople do oczu na zespół suchego oka ZSO
Nawilżające krople do oczu, czyli sztuczne łzy składają się z dwóch zasadniczych składników, czyli wody i substancji ją zatrzymującą oraz utrudniającą jej wypływanie z oka. Pod względem innych właściwości środki na pieczenie oczu powinny cechować się właściwym pH (7,2-7,4), osmolarnością (zbliżona do warstwy wodnej płynu łzowego tj. 285-300 mOsml/l), lepkością, wysoką przejrzystością, długotrwale przylegać do oka. Krople do oczu pomagają zwilżyć powierzchnię oka.
Niezgodność w pH, osmolarności w kroplach do oczu może wywołać wzmożone pieczenie i łzawienie. Spora część pacjentów wybierając krople do oczu sugeruje się brakiem środka konserwującego, długim okresem od otwarcia, stężeniem popularnego składnika jak kwas hialuronowy (hialuronian sodu).
Zamglone widzenie po kroplach?
Krople mimo, że są bardzo podobne i zgodne z naturalnymi łzami to pierwszym chwilom od zakroplenia mogą powodować chwilowe zaburzenie ostrości. Zazwyczaj kilkakrotne mrugnięcie powiekami załatwia sprawę. Więcej czasu potrzebują oczy w przypadku stosowania nieco gęstszych środków jak maść lub żel do oczu. Początkowe gorsze widzenie to kwestia załamania światła przez oczny preparat i rogówkę.
Konserwanty w kroplach do oczu i ile są one ważne po otwarciu?
Produkty do oczu bez konserwantom dedykowane są dla użytkowników soczewek kontaktowych. Dlaczego? Niektóre środki konserwujące mogą wpływać na zmętnienie soczewki kontaktowej. Stąd zaleca się 15-30 minutowy odstęp czasu między zakropleniem, a ponownym założeniem soczewek.
Zależnie od rodzaju zastosowanej butelki kropli wyroby medyczne mogą być ważne i zdatne do użycia przez 4-6 tygodni, a niektóre nawet do pół roku względem daty pierwszego użycia (oczywiście z zachowaniem wszystkich wymagań dotyczących przechowywania). Alternatywę mogą stanowić pojedyncze pojemniczki z małą porcją kropli (tzw. minimsy).
Jaki jest dobry preparat sztucznych łez? Taki, który wymaga jak najrzadszej aplikacji, jest ona łatwa. Dodatkowo nie powinien powodować skutków ubocznych jak dodatkowe podrażnienie czy zaczerwienienie oka, a także niwelować uczucie ciała obcego w oku.
Składniki kropli do oczu
Składowymi preparatów imitujących naturalny film łzowy są:
- poliwidon - PVP,
- hydroksypropylometyloceluloza - HPMC,
- kwas poliakrylowy - PAA,
- alkohol poliwinylowy - PVA,
- kwas hialuronowy (hialuronian sodu),
- trehaloza.
Więcej na ich temat przeczytasz w artykule nawilżające krople do oczu - ranking!
Są to składniki wpływające na lepkość tych wyrobów medycznych. Im większa lepkość kropli ocznych, tym rzadsza ponowna aplikacja.
Zależnie od składu krople te mogą być nieco bardziej płynne, gęste i żelowe. Alternatywą jest żel do oczu o zdecydowanie większej gęstości niż krople. Ostatnimi czasy można spotkać również krople żelowe, u których można spodziewać się większej lepkości niż w postaci bardziej płynnych postaci.
O czym warto pamiętać w zespole suchego oka?
Czy są inne sposoby aby ograniczyć suchość oczu? Warto pamiętać o stosowaniu kropli nawilżających. Oprócz tego warto ograniczyć kontakt oczu (lub całkowicie go wyeliminować) z dymem papierosowy, zadbać o nawilżenie powietrza (suche im nie sprzyja). O rozwagę oczy również mogą prosić w przypadku klimatyzacji - nie tylko w biurze czy samochodzie. Co jeszcze? Oczy nie obrażą się na okulary, które ułatwią ochronę przed słońcem czy wiatrem. Oko musi czasem odpocząć, dlatego warto oderwać się od ekranu i dać zregenerować się wzrokowi. Dieta nie jest oczom obojętna, więc dobrze gdy obecne są w niej kwasy omega-3 (składnika tego można szukać w rybach, ale również w tabletkach na oczy).
Niekiedy suche oczy mogą wymagać dokładniejszej pielęgnacji, dlatego higiena brzegów powiek jest ważna. W tym celu w aptece dostępne są płyny micelarne do powiek i oczu, alternatywnie czyszczące chusteczki okulistyczne do oczu. Oprócz tego masaże brzegów powiek wspierają produkcję warstwy tłustej (lipidowej) i filmu łzowego.
Diagnostyka zespołu suchego oka
Diagnozę w związku z ZSO stawia lekarz okulista. W pierwszej kolejności lekarz od oczu przeprowadza z pacjentem / pacjentką wywiad związany z objawami, stylem życia, rodzajem wykonywanej pracy, stosowanych leków. Warto jednak pamiętać, że ZSO bywa niekiedy objawem innych chorób jak choroby reumatyczne, zaburzenia hormonalne.
Oprócz wywiadu przeprowadza się również badania (m.in. w lampie szczelinowej) wśród których wymienia się kilka testów. Są nimi:
- test przerwania filmu łzowego przeprowadzany z wykorzystaniem lampy szczelinowej. W badaniu tym podaje się specjalny barwnik, który uwidacznia ewentualne bezwodne fragmenty gałki ocznej. Jeśli tak, to mówi się o przerwaniu ciągłości filmu łzowego. Barwnikiem może być fluoresceina (pokazuje ona uszkodzenia nabłonka pokrywającego rogówkę), zielenią lizaminową lub róż bengalski, który stosuje się w zaawansowanej postaci ZSO, gdzie wody w filmie łzowym jest bardzo mało. Wartość ta określa "jakość" filmu łzowego - jego trwałość;
- test Schirmera, który określa ilość wydzielanych łez. Badanie to polega na umieszczeniu paseczka bibułki pomiędzy powieką dolną i powierzchnią rogówki. NA podstawie nasiąknięcia bibuły ocena się ilość wydzielanych łez;
- badanie gruczołów Meiboma, które oceniają wydzielinę wydostającą się z ujść gruczołów w krawędzi powieki (lekarz może zadecydować np. o punkcji, udrożnieniu gruczołów Meiboma).
Za pomocą lampy szczelinowej okulista może ocenić stan powieki, powierzchnię oka, gruczoły Meiboma i ich wydzielinę, menisk łzowy, czas przerwania filmu. Uwaga - osoby, które noszą soczewki kontaktowe nie powinny zakładać ich na wizytę, na której planowane jest badanie oczu.
Bibliografia
- Szandruk, M., Skrzypiec-Spring, M. and Szeląg, A., 2015. Leczenie i profilaktyka zespołu suchego oka. Strzelectwo sportowe (Nowoczesne rozwiązania szkoleniowe) Wrocław, zeszyt nr 12.
- Lennecke, K., Hagel, K., Przondziono, K., Filipek, B., Orłowska, A., & Smolińska, M. (2018). Opieka farmaceutyczna w samoleczeniu wybranych chorób. Wrocław: MedPharm Polska.