Krew w kale widoczna gołym okiem lub utajona jest patologią, która wymaga diagnostyki w kierunku raka jelita grubego, ale również może się do niej przyczynić szereg nienowotworowych chorób. Z tego artykułu dowiesz się jakie są przyczyny, objawy i badania jakie należy zrobić do ustalenia potencjalnego źródła krwawienia.
Zmiany w jamie ustnej - afty, pleśniawki, leukoplakia, opryszczka
Zmiany w jamie ustnej mogą przybierać różne kształty i bardzo często powodować ból utrudniający jedzenie i picie. Najczęściej jesteśmy narażeni na afty i pleśniawki, ale możemy zachorować także na leukoplakię czy opryszczkę jamy ustnej. Jak powstają i wyglądają te zmiany? Czym najlepiej je leczyć?
- Afty w jamie ustnej
- Afta – co to jest i jak powstaje
- Jak wygląda afta i czym się objawia
- Leczenie aft - co na afty
- Domowe sposoby na afty
- Pleśniawki u dzieci i dorosłych
- Pleśniawka – co to jest i jak powstaje
- Objawy i wygląd pleśniawek
- Jak zapobiegać pleśniawkom?
- Leczenie pleśniawek - co na pleśniawki
- Leukoplakia jamy ustnej
- Leukoplakia – co to jest i jak powstaje
- Objawy i wygląd leukoplakii
- Leczenie leukoplakii
- Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej
- Opryszczka w jamie ustnej – co to jest i jak powstaje
- Objawy i wygląd opryszczki w jamie ustnej
- Leczenie opryszczkowego zapalenia jamy ustnej
Afty w jamie ustnej
Afta – co to jest i jak powstaje
Afta to zmiana w jamie ustnej na policzkach lub na wargach, w postaci owrzodzenia albo nadżerki. Choroba dotyka częściej kobiet, niż mężczyzn i ma skłonność do nawracania. Mówimy wtedy o nawracającym aftowym zapaleniu jamy ustnej.
Przyczyny powstawania aft nie są do końca znane. Podejrzewa się, że w ich rozwoju bierze udział wiele czynników, takich jak:
- urazy jamy ustnej (np. po wizycie u dentysty, po przygryzieniu policzka),
- niedobory żelaza, cynku, kwasu foliowego oraz witaminy B12,
- predyspozycje genetyczne,
- alergie,
- zakażenia bakteriami m.in. S. sanguis,
- choroby zapalne jelit,
- choroby pasożytnicze jelit u dzieci,
- niektóre leki, np. progesteron,
- zmiany hormonalne w przebiegu cyklu miesięcznego u kobiet.
Afty na policzku, wardze czy w innych miejscach jamy ustnej, rozwijają się u wielu osób chorujących na AIDS. Zmiany utrzymują się wtedy dłużej i nieraz są też bardziej bolesne.
Czy afty są zaraźliwe? Nie, aftami nie można się zarazić. Nadżerki są uzależnione wyłącznie od zmian zachodzących w naszym organizmie.
Jak wygląda afta i czym się objawia
Pojedyncza afta ma zaokrąglony kształt, białą nadżerkę i zaróżowioną obwódkę zapalną. Biały nalot nadżerki jest włóknikowy i w przeciwieństwie do pleśniawek, nie zmniejsza się pod wpływem pocierania. Na dzień lub dwa przed ukazaniem się zmiany, u części osób pojawia się czerwona swędząca lub mrowiąca plamka.
Nadżerki rozwijają się wewnątrz jamy ustnej, najczęściej spotkamy aftę na wardze lub na policzku. Rzadko występuje afta pod językiem i na podniebieniu. Te dwie ostatnie strefy zajmowane są zazwyczaj przez pleśniawki.
Zmiany nie zawsze są pojedyncze – często występuje kilka aft na raz. W przebiegu aftozy, szczególnie z dużymi zmianami, chory może odczuwać osłabienie, podniesioną temperaturę ciała i mieć powiększone węzły chłonne.
Niekiedy w obrębie kącika ust występuje zmiana, która jest mylnie określana jako afta na ustach. W rzeczywistości pękające kąciki ust to zajady, które są najczęściej spowodowane niedoborami witamin. Zajady można leczyć stosując tabletki z witaminą B2 i preparaty jak krem na zajady.
Leczenie aft - co na afty
Małe owrzodzenia jamy ustnej – do 1 cm średnicy zwykle goją się same w ciągu 14 dni. Jednak nawet niewielka afta na wardze, na policzku lub w innym miejscu może boleć i utrudniać jedzenie. Warto wtedy sięgnąć po preparaty, które pomogą wyleczyć afty, a także zmniejszą dolegliwości bólowe im towarzyszące.
Skuteczne leki na afty możemy podzielić na działające przeciwbólowo i przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, znieczulająco i regeneracyjne.
Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne:
- benzydamina,
- salicylan choliny.
Leki przeciwbakteryjne:
- chlorheksydyna – dostępna w preparatach do płukania ust Corsodyl, Eludril classic.
Leki znieczulające:
- benzokaina – przynosi szybką ulgę, działa również przeciwzapalnie i odkażająco. Można ją znaleźć w ziołowym płynie do pędzlowania Dentosept A,
- polidokanol.
Leki przyspieszające gojenie:
- hialuronian sodu,
- panthenol.
Domowe sposoby na afty
Jeśli preferujesz naturalne sposoby na afty jamy ustnej, to wypróbuj płukanie ust roztworami ziół. W tym celu dobrze sprawdzą się napary z koszyczków rumianku i liści szałwii lub odwary z korzenia lukrecji gładkiej.
Zadbaj też o zmianę szczoteczki na miękką oraz używaj łagodnej pasty do zębów bez SLS (bez laurylosiarczanu sodu). Unikaj twardych pokarmów z ostrymi krawędziami, które mogłyby podrażnić śluzówkę. Również bardzo kwaśne, słone i ostre jedzenie nie jest wskazane.
Pleśniawki u dzieci i dorosłych
Pleśniawka – co to jest i jak powstaje
Niewielkie białe zmiany w jamie ustnej to właśnie pleśniawki. Za ich pojawienie się odpowiada grzyb z rodzaju drożdżaków – Candida albicans. Grzyb ten naturalnie występuje u nawet 70% osób na świecie. Bytuje na błonach śluzowych i na skórze, nie powodując żadnych szkodliwych działań. Pleśniawki rozwijają się dopiero w przypadku nadmiernego rozmnożenia tego drożdżaka, w sprzyjających dla niego warunkach.
Na pleśniawki chorują najczęściej małe dzieci i osoby starsze. Jest to związane z niższą odpornością obu tych grup. Ponadto dzieci często wkładają do ust zabrudzone przedmioty lub własne ręce, co jeszcze bardziej sprzyja rozwojowi pleśniawek.
Oprócz obniżonej odporności wśród czynników ryzyka rozwoju pleśniawek możemy wymienić:
- choroby gruczołów ślinowych, cukrzycę, chorobę Cushinga, AIDS,
- leki, np. sterydy wziewne, antybiotyki, immunosupresanty,
- radioterapię i chemioterapię,
- nadmierne używanie płynów do płukania,
- nieprawidłową higienę jamy ustnej i protez,
- niedożywienie,
- braki witamin (A, B6, B9) i minerałów (żelazo, magnez, cynk),
- dietę bogatą w cukry proste,
- palenie papierosów.
Objawy i wygląd pleśniawek
Pleśniawki w jamie ustnej mają wygląd niewielkich białych plamek, które pojawiają się najczęściej na języku i podniebieniu. Rzadziej rozwijają się na wewnętrznej stronie policzków i na dziąsłach. Czasem pleśniawki zlewają się ze sobą, tworząc większe skupiska, a ich wygląd przypomina wtedy zsiadłe mleko.
Po potarciu pleśniawki na języku, podniebieniu, dziąsłach może ona zacząć krwawić. Chorobie czasem towarzyszy swędzenie i uczucie pieczenia. Utrudnia to przełykanie posiłków i napojów.
Jak zapobiegać pleśniawkom?
Aby zapobiec rozwojowi pleśniawek należy zadbać o dobrą higienę jamy ustnej, włączając do codziennej pielęgnacji płyn do płukania jamy ustnej. Szczególnie skuteczne będą preparaty z chlorheksydyną w składzie.
O profilaktyce dobrze pamiętać także w przypadku stosowania wziewnych sterydów. Po każdej inhalacji wystarczy wypłukać usta z wodą, aby znacząco zmniejszyć ryzyko zachorowania na pleśniawki.
Leczenie pleśniawek - co na pleśniawki
Najskuteczniejsze leki na pleśniawki w jamie ustnej to czteroboran sodu (boraks) i chlorchinaldol. Obie te substancje zabijają komórki grzyba Candida albicans, a więc działają bezpośrednio na przyczynę choroby. Boraks wchodzi w skład roztworu o nazwie Aphtin, a chlorchinaldol znajdziemy w tabletkach do ssania na gardło o podobnej nazwie – Chlorchinaldin.
Pomocniczo w leczeniu pleśniawek stosuje się chlorek cetylopirydyny i wspomnianą wcześniej chlorheksydynę.
Jeśli mimo próby leczenia pleśniawki nie ustępują, wskazana jest wizyta u lekarza. Do walki z chorobą może on przepisać preparaty na receptę z substancjami przeciwgrzybiczymi – nystatyną, flukonazolem czy mikonazolem.
Leukoplakia jamy ustnej
Leukoplakia – co to jest i jak powstaje
Leukoplakia, czyli inaczej rogowacenie białe, to biaława zmiana w jamie ustnej, która bardzo często przekształca się w nowotwór. Jej rozwojowi sprzyja:
- nadmierne spożywanie alkoholu,
- palenie papierosów,
- przewlekłe mechaniczne podrażnienie jamy ustnej, np. przez źle dopasowaną protezę,
- brak odpowiedniej higieny.
Leukoplakia jamy ustnej dotyka zwykle osoby starsze, najczęściej mężczyzn. Szczególną uwagą należy otoczyć zmiany umiejscowione na języku, gdyż to one najczęściej przekształcają się w nowotwór.
Objawy i wygląd leukoplakii
Każda zmiana w jamie ustnej na policzkach, podniebieniu, dziąsłach, wargach czy na języku powinna zostać obejrzana przez lekarza lub stomatologia, może się bowiem okazać, że jest to właśnie leukoplakia.
Zazwyczaj leukoplakia przyjmuje postać białej płytki lub smugi. Całość może być jednolita, nakrapiana lub zawierać czerwone pajączki. Niektóre zmiany, zwane brodawkowatymi, są wypukłe.
Leczenie leukoplakii
Leczenie leukoplakii zawsze wymaga konsultacji z lekarzem lub stomatologiem. Wśród zaleceń pojawia się codzienna obserwacja zmiany, rzucenie palenia i ograniczenie picia alkoholu. W przypadku większych zmian, często konieczne jest chirurgiczne wycięcie leukoplakii, tak aby ograniczyć ryzyko rozwoju nowotworu jamy ustnej. Po zakończonym zabiegu wnętrze ust należy dalej obserwować, ponieważ przypadłość często nawraca.
Przy niewielkich zmianach leczenie polega na stosowaniu preparatów z retinoidami, karotenoidami (beta-karotenem, likopenem), witaminami A, C, K. Może się jednak okazać, że w przyszłości i tak będzie konieczny zabieg chirurgiczny.
Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej
Opryszczka w jamie ustnej – co to jest i jak powstaje
Za rozwój opryszczki jamy ustnej odpowiedzialny jest wirus opryszczki zwykłej typu 1 (Herpes simplex virus, w skrócie HSV-1). Jest to patogen wszechobecny i bardzo zaraźliwy. Szacuje się, że jest nim zarażonych prawie 4 miliardy osób na całym świecie.
Wirus przedostaje się do naszego organizmu przez bezpośredni kontakt ze śliną podczas pocałunków, rzadziej poprzez używanie wspólnych naczyń i sztućców. Przy pierwszym zetknięciu się z patogenem, powstająca zmiana rozwija się zazwyczaj właśnie w jamie ustnej. Mówimy wtedy o opryszczkowym zapaleniu jamy ustnej, które dotyka najczęściej niemowlęta i małe dzieci poniżej 5. roku życia. Rzadziej chorują na nie młodzież i dorośli, a sama choroba ma wtedy łagodniejszy przebieg.
Objawy i wygląd opryszczki w jamie ustnej
Opryszczka jamy ustnej może pojawić się na dziąsłach, wewnętrznej stronie policzków i na podniebieniu. Występuje w postaci pęcherzyków, które po pewnym czasie pękają i tworzą bolesne owrzodzenia jamy ustnej. U dzieci chorobie towarzyszy gorączka, opuchnięcie dziąseł, brak apetytu i powiększenie węzłów chłonnych.
Po ustąpieniu pierwszej infekcji wirus jest w stanie schować się w komórkach nerwowych naszego organizmu i zaatakować ponownie nawet po wielu miesiącach lub latach. Sprzyjają temu przeziębienia, osłabienie odporności, stres, ekspozycja na słońce, czy urazy. Jednak nawracająca choroba ma zazwyczaj postać opryszczki wargowej – czyli zmiany na ustach, a nie wewnątrz jamy ustnej.
Leczenie opryszczkowego zapalenia jamy ustnej
Skuteczny lek na opryszczkowe zapalenie jamy ustnej to przeciwwirusowy acyklowir, który mogą używać nawet niemowlęta od 3 miesiąca życia. Przed zakupem preparatu dla dziecka najlepiej skonsultować się z lekarzem, który dobierze odpowiednią dawkę leku.
Inną substancją, która pomoże zwalczyć chorobę, jest pranobeks inozyny - lek przeciwwirusowy do stosowania od 1. roku życia. Podstawowe leczenie opryszczki jamy ustnej obejmuje również podawanie leków przeciwbólowych, np. paracetamolu.
U najmłodszych należy zadbać o odpowiednie nawodnienie, ponieważ prawie 90% dzieci, które chorują na opryszczkowe zapalenie jamy ustnej, pije mniej niż zwykle. Dobrze również unikać cytrusów i napojów gazowanych, które mogą podrażniać zmiany. Podawane pokarmy powinny być miękkie i łatwe do spożycia. Przykłady to mus jabłkowy, puree z bananów, czy płatki owsiane.
Domowe sposoby na opryszczkę jamy ustnej obejmują używanie różnych płukanek. Przykładem jest roztwór słonej wody. Aby go przygotować, wystarczy pół łyżeczki soli rozpuścić w szklance ciepłej wody. Ulgę może przynieść również płukanie ust naparem z szałwii lub picie mocno zaparzonej herbaty.
Choroby jamy ustnej mogą spotkać każdego z nas i dotyczą wszystkich grup wiekowych - od niemowląt po osoby starsze. Zmiany mogą być związane z zakażeniami grzybami lub wirusami, z uzależnieniem od tytoniu, a czasem ich pochodzenie jest nieznane.
Aby ograniczyć ryzyko rozwoju chorób jamy ustnej warto zadbać o jej higienę i prawidłowe odżywianie. Dobrze zaopatrzyć się w miękką szczoteczkę i płyn do płukania ust oraz zdecydować się na różnorodną dietę bogatą w owoce i warzywa. Na afty, pleśniawki i opryszczkowe zapalenie jamy ustnej dostępne są leki bez recepty, które można zakupić w aptece. Jeśli jednak uciążliwe objawy nie ustępują, a choroba jamy ustnej się przeciąga warto skonsultować się z lekarzem.
Bibliografia
- Altenburg, A., El-Haj, N., Micheli, C., Puttkammer, M., Abdel-Naser, M. B., & Zouboulis, C. C. (2014). The treatment of chronic recurrent oral aphthous ulcers. Deutsches Ärzteblatt International, 111(40), 665.
- Seyyedi, S. A., Sanatkhani, M., Pakfetrat, A., & Olyaee, P. (2014). The therapeutic effects of chamomilla tincture mouthwash on oral aphthae: a randomized clinical trial. Journal of Clinical and Experimental Dentistry, 6(5), e535.
- Antoniv, R., Lipska, W., Kęsek, B., Lipski, M., Gałecka-Wanatowicz, D., & Chomyszyn-Gajewska, M. (2014). Afty nawracające-przegląd piśmiennictwa. Nowa Stomatologia, 19(3).
- Aphtin, ChPL
- Chlorchinaldin, ChPL
- Kumar, A., Cascarini, L., McCaul, J. A., Kerawala, C. J., Coombes, D., Godden, D., & Brennan, P. A. (2013). How should we manage oral leukoplakia?. British Journal of Oral and Maxillofacial Surgery, 51(5), 377-383.
- Parlatescu, I., Gheorghe, C., Coculescu, E., & Tovaru, S. (2014). Oral leukoplakia–An update. Maedica, 9(1), 88.
- Aguirre‐Urizar, J. M., Lafuente‐Ibáñez de Mendoza, I., & Warnakulasuriya, S. (2021). Malignant transformation of oral leukoplakia: Systematic review and meta‐analysis of the last 5 years. Oral Diseases, 27(8), 1881-1895.
- Atyeo, N., Rodriguez, M. D., Papp, B., & Toth, Z. (2021). Clinical manifestations and epigenetic regulation of oral herpesvirus infections. Viruses, 13(4), 681.
- Kulkarni, A., Wadne, S., Birangane, R., Chaudhari, R., Kole, N., & Sankpal, S. (2021). Asymptomatic shedding of herpes simplex virus in oral cavity. Journal of Indian Academy of Oral Medicine and Radiology, 33(1), 22.
- Abdullayevich, B. E., & Uchqun o’g’li, B. S. (2021). TRANSITIONAL FEATURES OF ACUTE HERPETIC STOMATITIS IN CHILDREN AND MODERN APPROACHES TO TREATMENT. World Bulletin of Public Health, 1(1), 1-3.
- Fathilah, A. R., Himratul-Aznita, W. H., Fatheen, A. R. N., & Suriani, K. R. (2012). The antifungal properties of chlorhexidine digluconate and cetylpyrinidinium chloride on oral Candida. Journal of Dentistry, 40(7), 609-615.
- Patil, S., Rao, R. S., Majumdar, B., & Anil, S. (2015). Clinical appearance of oral Candida infection and therapeutic strategies. Frontiers in microbiology, 6, 1391.