Katar w ciąży może być objawem przeziębienia, alergii lub zmian hormonalnych. Bywa uciążliwy i negatywnie wpływa na samopoczucie kobiety ciężarnej. Co na katar w ciąży można bezpiecznie stosować? Jakie domowe sposoby na katar mogą pomóc złagodzić ten nieprzyjemny objaw?
Ząbkowanie u dzieci — co pomaga na ból, objawy oraz jak rozpoznać wyrzynanie się zębów u niemowląt?
Wielu rodziców zastanawia się co na ząbkowanie będzie najlepsze dla dziecka. Sam temat ząbkowania to mocno emocjonalna kwestia ze względu na wyczekiwanie pierwszego zęba, który pojawia się zwykle w 6. miesiącu życia dziecka. Niektóre z symptomów ząbkowania związane są z faktycznym wyrzynaniem się zębów, część z nich może wskazywać na inny problem występujący równolegle. Dla każdego rodzica zdrowie dziecka jest ważne, a ząbkowanie nie powinno budzić żadnych wątpliwości, tak samo jak higiena pierwszych ząbków! Jeśli nie wiesz jaki wybrać żel na ząbkowanie — przeczytaj ten artykuł! Ząbkowanie Cię nie zaskoczy!
- Co to jest ząbkowanie u niemowląt i dzieci — jak przebiega?
- Ząbkowanie a rozwój dziecka
- Czynniki wpływające na ząbkowanie u niemowląt
- Kalendarz ząbkowania — kolejność wyrastania zębów mlecznych
- Kiedy wyrastają poszczególne zęby mleczne?
- Pierwsze zęby i objawy ząbkowania
- Typowe objawy ząbkowania
- Rzadki i nietypowe objawy ząbkowania
- Leki na ząbkowanie u niemowląt i dzieci
- Doustne leki przeciwbólowe i przeciwzapalne na ząbkowanie
- Miejscowe preparaty — maść i żel na ząbkowanie u dzieci i niemowląt
- Domowe sposoby na ból przy ząbkowaniu
- Ząbkowanie a gorączka — kiedy do lekarza?
- Ząbkowanie — często zadawane pytania (FAQ)
- Kiedy powstają zęby mleczne?
- Kiedy ząbkowanie boli najbardziej?
- Dlaczego ząbkowanie dokucza w nocy?
- Jak długo trwa ząbkowanie? Kiedy dziecko zaczyna ząbkować?
- Objawy wyrzynania się zębów i ząbkowanie u dwulatka i trzylatka
- Ile zębów mają dzieci?
- Co zawiera maść lub żel na ząbkowanie?
Co to jest ząbkowanie u niemowląt i dzieci — jak przebiega?
Na samym początku warto wyjaśnić, że proces ząbkowania a wyżynania zębów to nie są synonimy. Wyrzynanie się ząbków jest procesem długotrwałym i swój początek ma na długo przed ich ukazaniem się w jamie ustnej. Początkowo ząb może być wyczuwalny pod błoną śluzową, jednak pierwsze zęby (najczęściej trzonowe) wymagają zwykle kilku miesięcy aby całkowicie się odsłonić. Średni czas wyrzynania się określa się jako 0,7 mm na miesiąc. Wychodzenie mleczaków to proces zwykle bezbolesny, chociaż budzi niepokój u wielu rodziców - chociażby z powodu nieprzespanych nocy czy grymaśnego dziecka.
Przed pojawieniem się pierwszego zęba występuje intensywne ślinienie niemowląt, które jest mylnie łączone z ząbkowaniem. To efekt rozwoju ślinianek i gruczołów ślinowych. Ślinienie zwyczajnie wzmaga się w okresie wzrostu i wychodzenia zębów. Nie należy zapominać o miejscowej zmianie tkliwości dziąseł, z którym dziecko próbuje sobie radzić wkładając rączki do buzi. W wyniku tego dochodzi do dodatkowej stymulacji wydzielania śliny.
Okres wyrzynania się zębów u dzieci jest nieco zróżnicowany i literaturze fachowej wyłania się kilka grup ząbkowania, są to:
- przedwczesne ząbkowanie (zęby wrodzone i noworodkowe)
- wczesne ząbkowanie (3. i 4. miesiąc)
- ząbkowanie o czasie (5.-8. miesiąc, najczęściej 6.)
- opóźnione ząbkowanie (w wieku 9-11 miesięcy)
- późne ząbkowanie po 12. miesiącu życia dziecka.
Ząbkowanie a rozwój dziecka
Ząbkowanie u dzieci i niemowląt to istotny wskaźnik rozwojowy dziecka. Opóźnienie w ząbkowaniu obserwuje się, gdy pierwszy ząb nie pojawia się przed ukończeniem 1. roku życia. W określonych sytuacjach lekarz może zlecić badanie RTG szczęki żuchwy. Opóźnienie w wyrzynaniu zębów to przykładowo niedobór witaminy D, który przekłada się na rozwój zęby stałe i występowanie próchnicy. Opóźnienie ząbkowania obserwowano u dzieci urodzonych przedwcześnie, inkubowanych, niewłaściwie odżywianych. Niekiedy towarzyszą również zespołowi Downa, Turnera, a także w przedawkowaniu witaminy D, przebytej krzywicy czy niedoczynnością tarczycy. W niektórych zespołach genetycznych obserwowane są zaburzenia morfologiczne czy odmienna kolejność ich wyrzynania się.
Pierwszy rok życia dziecka to podstawa, na której opiera się dalszy rozwój.
Czynniki wpływające na ząbkowanie u niemowląt
Często dzieci z większą masą urodzeniową i mniejszą długością ząbkują wcześniej, co może przekładać się na szybsze osiąganie dojrzałości zębowej. Niekiedy w literaturze pojawia się informacja, że to chłopcy zaczynają ząbkować wcześniej - brak jednoznacznych danych potwierdzających ten fakt. Niektórzy badacze doszukali się również zależności względem pory roku - wcześniej ząbkują dzieci urodzone w okresie wiosennym niż jesienno-zimowym.
Kalendarz ząbkowania — kolejność wyrastania zębów mlecznych
Pierwszy ząb to długo wyczekiwana przez rodziców chwila. Kiedy wychodzą zęby mleczne u niemowlaka i dziecka? Sam proces rozpoczyna się w okolicach 6. miesiąca. Jego początek może być nieco przesunięty np. u wcześniaków. Na co warto zwrócić uwagę? Wyrzynanie się zębów jest związane z ogólnym rozwojem dziecka i skorelowane z wiekiem. Niekiedy noworodki potrafią zaskoczyć swoich rodziców i urodzić się z zębem lub nawet kilkoma, są to tzw. wrodzone zęby mleczne.
Jako pierwsze, gdy dziecko osiąga 6. miesiąc życia pokazują się dolne zęby sieczne przyśrodkowe żuchwy (czyli jedynki dolne). Początek ich wyrzynania sięga zwykle 2-3. miesiąca życia dziecka, a ostatecznie kończy się w okolicy 1. i 2. roku życia. Jako ostatnie ukazują się zęby trzonowe szczęki i żuchwy (piątki, między 21. a 31 miesiącem życia).
Kiedy wyrastają poszczególne zęby mleczne?
- Dolne jedynki (dolne siekacze przyśrodkowe) to okolica 6-10. miesiąca życia.
- Kolejno jedynki górne (8-12 miesiąc).
- Dwójki (siekacze boczne) to czas 9-13 miesiąca dla górnych i 10-16 dla dolnych.
- Dolne i górne czwórki (pierwsze zęby trzonowe) to 13(14)-18(19) miesiąc.
- Górne i dolne trójki (kły) 16(17)-22(23) miesiąc.
- Piątki dolne i górne (trzonowce drugie) to okolica 23(25)-31(33) miesiąca życia dziecka.
Kolejność wychodzenia zębów jest zwykle taka sama u wszystkich dzieci. W momencie wyrośnięcia pierwszych ząbków warto wprowadzić regularną higienę jamy ustnej, która obejmuje odpowiednią pastę i szczoteczkę do zębów dla dzieci i niemowląt. Obecnie dostępne są żele/pasty z fluorem dla dzieci, które w porównaniu z tymi dla dorosłych zawierają mniejsze ilości tego pierwiastka. W obrocie dostępne są również pasty do zębów dla dzieci bez fluoru (np. Nenedent), w składzie których mogą znajdować się wyciągi roślinne, a duża część z tych produktów do higienizacji jamy ustnej oparta jest na ksylitolu.
Jeśli stosujesz u dziecka pasty do zębów z fluorem istotne jest stosowanie jej w odpowiedniej ilości - dla dzieci w wieku 6-36 miesięcy należy stosować śladową ilość pasty o zawartości 1000 ppm. Z kolei 3-6 lat ilość pasty powinna odpowiadać ziarnku groszku. Dla dzieci powyżej 6 lat można stosować już nieco mocniejsze pasty na poziomie 1450 ppm w ilości 1-2 cm pasty. Dlaczego o tym wspominamy? Nadmierne spożywanie fluoru przez dzieci (a może mieć to miejsce przy połykaniu pasty do zębów) może prowadzić fluorozy - to choroba metaboliczna, gdzie dochodzi do zmniejszenia stężenia wapnia (w zębach i kościach).
W przypadku doboru szczoteczki do zębów należy rozpatrzeć oczywiście wiek dziecka, ale również czy mamy do czynienia z pojawieniem się pierwszego ząbka. Wielu producentów oferuje np. silikonowe szczoteczki zakładane na palec, którymi można myć zarówno "pierwsze zęby", jak i taka szczoteczka może posłużyć do masażu dziąseł (zobacz silikonową szczoteczkę Jack'n'Jill do czyszczenia ząbków). Dostępne są również takie, które swoim wyglądam przypominają te dla dorosłych jak np. Jordan szczoteczka dla dzieci 0-2 lat) jest ona jednak nieco mniejsza.
Jeśli masz wątpliwości odnośnie doboru pasty do zębów, szczoteczki - warto zasięgnąć porady w przychodni stomatologicznej! Warto również wziąć pod uwagę zmieniające się wytyczne PTS (Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego).
Pierwsze zęby i objawy ząbkowania
Objawy ząbkowania mogą obejmować symptomy miejscowe i ogólne. Jednak w przeważającej części to wyłącznie proces fizjologiczny, któremu nie towarzyszy aż tyle powikłań, jak mogłoby się wydawać nadopiekuńczym rodzicom. Kiedy obserwuje się objawy ząbkowania w jamie ustnej? Częściej podczas wyrzynania zębów siecznych w drugim półroczu życia dziecka. Objawy te mogą zyskać na sile w przypadku wyrzynania się kilku zębów w jednym czasie.
Symptomy obserwuje się w przeciągu 8-dniowego okna wyrzynania zęba, czyli 4 dni przed ukazaniem się i 3 dni po jego wyrznięciu. Wśród potencjalnych przyczyn części objawów wymienia się mediatory stanu zapalnego, które są produkowane w okolicy wyrzynającego się zęba. Wbrew pozorom nikogo nie powinien dziwić katar (trwa poniżej 10 dni i nie posiada nieprzyjemnego zapachu) przy ząbkowaniu i podwyższona temperatura ciała.
Ząbkowanie - objawy miejscowe i ogólne u niemowląt i dzieci starszych
Typowe objawy ząbkowania
Najczęściej to miejscowe objawy (np. ból), przy których zauważalne jest zaczerwienienie, obrzmienie w okolicy wyrzynającego się zęba i jego dziąsła. Jak wyglądają dziąsła przy ząbkowaniu? Są podrażnione, niekiedy z obrzękiem, często określa się je jako rozpulchnione dziąsła. W tym okresie dziecko bardzo często próbuje wkładać rączki lub zabawki, którymi może delikatnie masować dziąsło, oprócz, że to istotny element w poznawaniu świata. Kulminacja tego zachowania przebiega zwykle pomiędzy 6. a 9. miesiącem życia, a zanika w wieku 9,5-15,5 miesięcy. Niekiedy obecne jest również zasinienie dziąsła, które zwykle znika samoistnie.
Rozpulchnienie dziąseł to dobrze znany objaw przy ząbkowaniu. Oprócz tego towarzyszy temu zaczerwienienie, obrzęk, podrażnienie i zwiększona tkliwość dziąsła. Bolesne ząbkowanie może towarzyszyć szczególnie pierwszym zębom.
Inne objawy, które można przypisać ząbkującemu dziecku to złe samopoczucie, problemy ze spaniem, spadek apetytu, stan podgorączkowy . Gorączka (do 38 stopni) przy ząbkowaniu nie powinna trwać dłużej niż 2-3 dni.
Rzadki i nietypowe objawy ząbkowania
Dłużej utrzymujące się zasinienie dziąsła może wiązać się z objawem torbieli wyrzynającego się zęba. Istotne objawy kliniczne torbieli to miękka "górka" na dziąśle, która przybiera kolor bezbarwny, niebieskawy, fioletowy. Zmiany te mogą zniknąć samoistnie, jednak w niektórych przypadkach wymagana jest wizyta u stomatologa, który pomoże w odsłonięciu problematycznego zęba i jego odbarczeniu. Z objawów ogólnych zdecydowanie rzadziej pojawiają się wymioty czy biegunka. Niekiedy w okresie ząbkowania pojawia się kaszel. Wielu rodziców doszukuje się związku pomiędzy ząbkowaniem a kaszlem. Istnieje duża szansa, że dolegliwości te współistnieją równolegle i wymagają innych schematów leczenia. Okres nietypowych objawów ząbkowania niekiedy nakłada się na czas, gdy w organizmie dziecka przestają działać matczyne przeciwciała.
Kaszel, biegunka czy wymioty to nie są typowe objawy ząbkowania!
Leki na ząbkowanie u niemowląt i dzieci
W zależności od potrzeb istnieją leki do stosowania miejscowego na bolące dziąsełka dziecka lub syropy / zawiesiny doustne z ibuprofenem. Niekiedy istnieje zasadność do ich łącznego stosowania np. w przypadku gorączki i bólu wywołanego wychodzeniem ząbka. Lek na ząbkowanie powinien być maksymalnie bezpieczny i skąpy w skutki uboczne.
Doustne leki przeciwbólowe i przeciwzapalne na ząbkowanie
Najczęściej stosuje się syropy z ibuprofenem (np. Ibum, Nurofen, Ibuprom dla dzieci Forte), który posiada przeciwbólową, przeciwzapalną i przeciwgorączkową komponentę działania. Niektórzy rodzice mogą zastosować paracetamol w zawiesienie / syropie czy krople. Nie jest to oczywiście błąd, ale warto pamiętać, że nie posiada on właściwości przeciwzapalnych, co ma istotne znaczenie dla wytwarzania się niektórych czynników stanu zapalnego.
Alternatywą mogą być np. czopki jak Nurofen dla dzieci 125 mg czy Paracetamol Farmina 250 mg.
Miejscowe preparaty — maść i żel na ząbkowanie u dzieci i niemowląt
Na bolące dziąsła stosuje się miejscowe środki znieczulające na bazie chlorowodorku lidokainy. Substancja ta znieczula miejsce aplikacji, dzięki czemu zmniejsza się tkliwość tego miejsca. Żele na ząbkowanie rzadko posiadają przeciwzapalne właściwości. Niekiedy można spotkać takie produkty jak Calgel, czyli żel znieczulający i delikatnie odkażający. W obrocie dostępny jest również produkt z rumiankiem i miejscowym znieczulaczem jak Dentinox-Gel N żel.
Alternatywą może być wyrób medyczny Bobolen żel na ząbkowanie, który działa poprzez łagodzenie bólu i stanu zapalnego lub Anaftin Baby żel.
Żele stomatologiczne to często wybierane rozwiązanie przy bólu towarzyszącym ząbkowaniu.
Domowe sposoby na ból przy ząbkowaniu
Podstawową metodą w łagodzeniu dolegliwości bólowych towarzyszących niekiedy ząbkowaniu jest ich schłodzenie. Jak pomóc dziecku, które odczuwa ból przy ząbkowaniu? W tym celu można zastosować kilka domowych metod, które mogą pomóc wraz z lekami miejscowo znieczulającymi złagodzić dolegliwości ząbkowania. Jakie przedmioty można schłodzić by ulżyć dziecku w ząbkowaniu? Przykładowo może być to wodny gryzak, schłodzona łyżeczka, zimne jedzenie i przekąski jak np. kawałek jabłka czy mrożony banan. Można skorzystać z gotowych kostek lodu, które owija się we materiał i pociera obolałe dziąsła.
Niska temperatura np. schłodzonego gryzaka miejscowo znieczula dziąsła i zmniejsza odczuwanie bólu w buzi dziecka. Należy jednak uważać, aby nie doprowadzić do odmrożenia dziąseł.
Alternatywę dla przykładania schłodzonego np. owocu może być mieszanka olejku goździkowego i oleju roślinnego. Zwykle należy wymieszać łyżka oleju roślinnego (minimum) i 2 krople olejku goździkowego. Zanim posmarujesz dziąsła dziecka, sprawdź czy mieszanka nie jest za mocna na Twoich dziąsłach! Nie należy używać bezpośrednio olejku na dziąsła - jest po prostu za mocny. Dla łagodzenia podrażnień można skorzystać z olejku rumiankowego czy naparu z kwiatów rumianku, które działają miejscowo przeciwzapalnie.
Ząbkowanie a gorączka — kiedy do lekarza?
Jeśli ząbkowaniu zaczyna towarzyszyć biegunka, wymioty, kaszel i wysoka gorączka (przekraczająca 38°C) należy zasięgnąć porady lekarza. Nie są to typowe wyrzynania się zębów. Wysoka temperatura czy znaczna utrata łaknienia (brak apetytu) może wskazywać na chorobę ogólnoustrojową. Jeśli ząbkowaniu towarzyszy gorączka, która trwa dłużej niż 2-3 dni wskazana jest konsultacja z lekarzem.
Ząbkowanie — często zadawane pytania (FAQ)
Wyrzynanie się mleczaków — często zadawane pytania
Kiedy powstają zęby mleczne?
Początek tworzenia się mleczaków datuje się na 4. tydzień życia płodowego, gdzie w 7. tygodniu tworzy się 20 zawiązek mleczaków. Ich mineralizacja to 4. miesiąc życia płodu.
Kiedy ząbkowanie boli najbardziej?
Ból w okresie ząbkowania to kwestia indywidualna każdego dziecka. Część z nich wyrzynanie się mleczaków przechodzi łagodnie. Najbardziej nasilone są zwykle w okresie wychodzenia pierwszych mleczaków (2-4). Niektóre dzieci mogą jednak odczuwać bólowe dolegliwości ząbkowania do 3. roku życia.
Dlaczego ząbkowanie dokucza w nocy?
Póki co brak jest doniesień na ten temat. Potencjalne przyczyny mogą wynikać np. z zaburzonego cyklu dobowego dziecka, które nie potrafi odróżnić dnia od nocy i zwyczajnie spać krócej. Część dzieci staje się marudne, drażliwe i grymaśne w okresie ząbkowania.
Jak długo trwa ząbkowanie? Kiedy dziecko zaczyna ząbkować?
To proces, który trwa zwykle do 31. miesiąca życia, jednak u wielu maluchów jest to kwestia indywidualna. Nie mniej należy pamiętać o opóźnionym wyrzynaniu ząbków, jako powodzie konsultacji z lekarzem. Dziecko zaczyna ząbkować najczęściej w okolicy 6. miesiąca życia.
Objawy wyrzynania się zębów i ząbkowanie u dwulatka i trzylatka
Objawy ząbkowania nie różnią się pomiędzy rocznym dzieckiem, 2-latkiem czy trzylatkiem. Powyżej opisano typowe i atypowe symptomy ząbkowania. Należy jednak podkreślić, że zespół objawów to mocno indywidualna kwestia każdego dziecka.
Ile zębów mają dzieci?
W zależności od wieku mówimy o 20 zębach mlecznych, które wyrastają do 2,5-3. roku życia. Po 6.-7. roku zaczyna się wymiana mlecznych na zęby stałe. Proces ten trwa nawet do 30. roku życia, gdzie ostatnie zęby to tzw. ósemki. Do 14. roku powinny wyrosnąć już wszystkie zęby włącznie z ostatnimi czyli siódemkami.
Co zawiera maść lub żel na ząbkowanie?
W zależności od składu spotyka się roślinne żele na ząbkowanie na bazie np. rumianku, a także leki zawierające znieczulającą lidokainę (np. na bolesne ząbkowanie). Alternatywę stanowią wyroby medyczne w postaci żelu, które osłaniają i łagodzą podrażnienie wynikające z wyrzynania się zęba. Mogą posiadać w swoim składzie substancje osłonowe jak np. makrogol czy kwas hialuronowy.
Bibliografia
- Torlińska-Walkowiak N, Rataj-Kulmacz A, (2013) Wyrzynanie się zębów mlecznych - symptomy towarzyszące czy przypadkowe współistnienie w czasie?, Pediatria i Medycyna Rodzinna, 9(3)
- Boguszewska-Gutenbaum H, Janicha J, Sobiech S, Olczak-Kowalczyk D, (2014) Symptomy ogólne i miejscowe związane z wyrzynaniem zębów mlecznych, Nowa Stomatologia, 4:127-130
- Schilcher, H., & Dorsch, W. (2010). Ziołolecznictwo w pediatrii Podręcznik dla lekarzy i farmaceutów. Wrocław: MedPharm Polska.
- Bass, D., Kibel, M., & Baker, R. (2012). Pierwsza pomoc dla twojej rodziny. Warszawa: Reader's Digest.