Żywe wszy - jak wyglądają? Jak rozpoznać wszawicę?
Opiekunowie słysząc o wszawicy mogą zastanawiać się, jak rozpoznać wszy i po czym poznać, czy dziecko ma wszawicę. Wyjaśnijmy więc, że wszy to pasożyty, które żywią się ludzką krwią. Artykuł poświęcony jest wszom głowowym, ale oprócz nich występują też wszy łonowe i wszy odzieżowe. Jaki jest wygląd wszy głowowych? Dorosła wesz ma długość ok. 2-3 mm (samica może być nieco dłuższa, a samiec zazwyczaj jest krótszy). Jej ciało jest owalne i spłaszczone. Czasami porównuje się je do ziarna sezamu. Długość jej życia wynosi przeciętnie 30 dni. Dorosła samica może każdego dnia składać 5-10 jaj. Cechą charakterystyczną jaj jest ich duża przyczepność do włosa, w pobliżu skóry głowy dziecka. Składane przez wszy jaja to gnidy. Dzięki lekko brązowemu odcieniowi, nie odróżniają się one znacząco od włosów. Czasami bywają mylone z łupieżem. To co odróżnia gnidy od łupieżu, to jednak mocne przywarcie do łodygi włosa i trudniejsze wyczesywanie.
Po nieco ponad tygodniu z gnid wylegają się nimfy, które po upływie kolejnych dni przekształcają się w dorosłe wszy. Obecność wszy można stwierdzić po dokładnym przyjrzeniu się owłosionej skórze głowy. Pasożyty te są na tyle duże, że można dostrzec je gołym okiem. Dotyczy to zarówno dorosłej wszy, jak i nimfy czy też gnidy. Zauważając objawy obecności wszy warto jak najszybciej wprowadzić odpowiednie leczenie wszawicy. Dostępne są różne preparaty na wszawicę, a więcej o ich właściwościach i wskazówkach dotyczących wyboru odpowiedniego środka, będzie mowa w dalszej części artykułu.
Jak dochodzi do zarażenia wszawicą?
Skąd bierze się problem wszy i jak dochodzi do przeniesienia infekcji? Do zakażenia może dojść jedynie przez bezpośredni kontakt. Wzrost ryzyka wszawicy obserwuje się więc wśród większych skupisk ludzi, takich jak żłobki, przedszkola i szkoły, w których dzieci pozostają ze sobą w bliskim kontakcie. Bezpośredni kontakt włosów z włosami osoby zakażonej sprzyja przenoszeniu się wszy na kolejną osobę. Osoba, która ma wszy, może też "pomóc" w przedostawaniu się ich na inne osoby podczas przytulania czy też stykania się głowami. Korzystanie z tego samego grzebienia, ręcznika lub innego przedmiotu, który miał kontakt ze skórą głowy dziecka, również stwarza zagrożenie zakażenia tymi pasożytami.
Warto podkreślić, że nawet największa dbałość o czystość głowy dziecka nie chroni przed zarażeniem wszawicą. Wszy nie są wybredne i podczas zarażania kolejnych osób nie zważają na status społeczny. Jedyne czego potrzebują to owłosiona skóra głowy, przez którą mogą odżywiać się ludzką krwią. Mitem jest również możliwość skakania wszy między kolejnymi osobami. Wszy nie potrafią skakać, a poruszają się poprzez pełzanie. Konieczny jest więc bezpośredni, bliski kontakt z tymi pasożytami, aby doszło do zarażenia. Wszawicą można zarazić się jedynie od ludzi. Nie ma więc obaw, że dziecko może nabyć te pasożyty od zwierząt domowych. Problem wszawicy nie dotyczy jedynie dzieci. Może pojawić się u każdego człowieka z owłosioną skóra głowy, bez względu na jego wiek. O objawach i leczeniu wszy u dorosłych można przeczytać w artykule: Wszawica skóry głowy - objawy, leczenie, profilaktyka. Jak wygrać walkę z wszami na głowie?
Objawy wszawicy
Jakie są pierwsze objawy wszawicy? Do jednych z pierwszych i charakterystycznych objawów wszawicy należy świąd skóry głowy. Swędzenie jest uporczywe i może znacząco pogarszać komfort dziecka. Pacjent może być rozdrażniony. Swędzenie skóry głowy sprawia, że dziecko często ją drapie. Zauważając więc tej objawy, koniecznie należy dokładnie sprawdzić skórę głowy i włosy dziecka w poszukiwaniu pasożytów. Obecność żywych wszy stosunkowo łatwiej jest stwierdzić w okolicy potylicy oraz za uszami. Warto też wypatrywać gnid wszy głowowej, które są mocno przytwierdzone do łodygi włosa.
Jeśli dziecko ma wszawicę, skóra głowy może być widocznie zaczerwieniona i podrażniona. W wyniku jej drapania często dochodzi do rozwoju różnego rodzaju zmian skórnych. Może też dojść do nadkażenia bakteryjnego skóry. Czasami pojawiają się drobne, sączące się ranki. Wydostający się z nich płyn może powodować sklejanie się włosów u ich nasady.
Leczenie wszawicy
Czy każdy przypadek wszawicy wymaga leczenia? Tak, leczenie wszawicy jest potrzebne z kilku powodów. Przede wszystkim ma ono na celu pozbycie się tych pasożytów i wyeliminowanie uciążliwych objawów wszawicy, które mogą znacząco wpływać na nastrój dziecka i powodować chociażby problemy z koncentracją. Dodatkowo, intensywny świąd skóry głowy sprzyja drapaniu. Ono z kolei prowadzi do rozwoju nieestetycznych wykwitów skórnych, które w pewnych przypadkach również mogą wymagać interwencji. Leczenie wszawicy jest też potrzebne dla uniknięcia zarażania kolejnych osób. Brak odpowiedniej terapii może prowadzić do bardzo długiego utrzymywania się zakażenia. Co prawda możliwe jest samowyleczenie, jednak zdarza się ono bardzo rzadko.
Jakie są metody leczenia wszawicy? Dostępne są różne preparaty przeciw wszom. Ze względu na wysoką skuteczność i bezpieczeństwo stosowania, warto zwrócić uwagą na preparaty na bazie dimetikonu lub cyklometikonu. Dimetikon obecny jest np. w aerozolu Nyda Express, płynie Pedicul Hermal oraz żelu w sprayu Hedrin Raz. Blokując układ oddechowy wszy, dimetikon prowadzi do uduszenia tych pasożytów. Działa on nie tylko na dorosłe wszy, ale również na gnidy, choć w tym przypadku siła działania jest nieco słabsza. Standardowo zaleca się więc powtórzenie leczenia przy pomocy dimetikonu po upływie 7-10 dni. Preparaty na bazie dimetikonu są zazwyczaj dobrze tolerowane przez pacjentów. Wysoki profil bezpieczeństwa sprawia, że mogą być one stosowane również przez kobiety ciężarne.
Inną substancją czynną zawartą w preparatach przeciwko wszawicy jest permetryna. Znaleźć ją można np. w szamponie na wszy Sora forte. Permetryna poraża układ nerwowy tego pasożyta. Związek ten jedynie w niewielkim stopniu wchłania się przez nieuszkodzoną skórę głowy. Wśród często występujących działań niepożądanych, które mogą pojawić się w wyniku stosowania leku z permetryną, wymienić można rumień, świąd skóry głowy i wysypkę. Szampon na wszy z permetryną należy użyć ponownie, jeśli po upływie 7-10 dni stwierdzi się dalszą obecność wszy.
Leczenie wszy głowowych jest efektywne, jeśli dany preparat stosowany jest ściśle zgodnie z zaleceniami producenta. Dostępne środki na wszawicę znacząco różnią się sposobem ich użytkowania. Warto więc dokładnie zapoznać się z instrukcją dołączoną do preparatu. Niektóre środki należy nanosić na mokre włosy, inne można aplikować na włosy suche. Niezależnie od użytego preparatu, po jego użyciu warto dokładnie wyczesać włosy, aby pozbyć się martwych wszy i gnid. Przydatny jest wówczas gęsty grzebień, który dołączony jest do niektórych preparatów. Wybierając produkt na wszawicę należy też zwrócić uwagę na ograniczenia wiekowe dotyczące jego użytkowania. Niektóre preparaty nie mają ograniczeń wiekowych, a inne zaleca się aplikować u dzieci dopiero po ukończeniu 3 roku życia. W przypadku dzieci z długimi włosami warto też sprawdzić, czy dany produkt wystarczy na jednorazową aplikację oraz jej powtórzenie.
Profilaktyka wszawicy
Profilaktyka wszawicy polega głównie na przestrzeganiu zasad higieny i unikaniu sytuacji, w których może dojść do przeniesienia wszy. Ważna jest edukacja dzieci o wszawicy, choć może być ona efektywna głównie u starszych pociech. Można jednak odradzać dzieciom już od najmłodszych lat dzielenie się grzebieniem, ręcznikiem, czapką lub innymi osobistymi przedmiotami. Trudno jest jednak uniknąć bliskiego kontaktu z innymi dziećmi w placówkach, takich jak żłobki czy przedszkola.
Jeśli zachodzi ryzyko zarażenia się wszawicą, warto regularnie, nie rzadziej niż raz w tygodniu sprawdzać włosy dziecka i skórę głowy. Dostępne są też specjalne preparaty przeciw wszom, których celem stosowania jest zapobieganie zarażeniu. W ich składzie obecne są olejki eteryczne. Skuteczność tych produktów jest jednak ograniczona.
Wszawica to powszechna choroba, którą z łatwością można zarazić się w wyniku bezpośredniego kontaktu z włosami, skórą głowy lub przedmiotami osobistymi osoby zarażonej. Jest to nie tylko problem natury estetycznej. Nieleczona wszawica może prowadzić do znacznego obniżenia komfortu życia i rozwoju różnego rodzaju zmian skórnych. Wprowadzenie do terapii skutecznego preparatu na wszy umożliwia szybkie i skuteczne pozbycie się tych pasożytów. Leczenie warto rozpocząć jak najszybciej po zauważeniu pierwszych objawów wszawicy i stwierdzeniu obecności wszy na skórze głowy.
Bibliografia:
- Frankowski B. L., Bocchini J.A. Wszawica skóry owłosionej głowy - raport kliniczny. Dermatologia po Dyplomie 2011, 2 (2), 46-59.
- Burgess I.F., Silverston P. Head lice. BMJ Clin Evid. 2015 Jan 14;2015:1703. PMID: 25587918; PMCID: PMC4294162.
- Head lice infestations: A clinical update. Paediatr Child Health. 2004 Nov;9(9):647-657. doi: 10.1093/pch/9.9.647. PMID: 19675856; PMCID: PMC2724133.
