Co to jest trądzik różowaty?
Trądzik różowaty (rosacea) to przewlekła zapalna choroba skóry twarzy, której mogą towarzyszyć zmiany przerostowe. Osoby dotknięte tą dolegliwością mają skłonność do częstego występowania rumienia na skórze m.in policzków, czoła, brody, powiek, nosa. Kiedy rosacea ma swój początek? Dotyczy osób z przedziału 20-30 lat. Wraz z wiekiem dochodzi do nasilenia rumienia, co jest często zauważalne u osób w wieku 40-50 lat. Podwyższone ryzyko zachorowania wiąże się z występowaniem łojotokowego zapalenia skóry oraz ostrej postaci trądziku młodzieńczego.
Choroba ta najczęściej dotyczy kobiet po 40 roku życia, jednak ciężkie zmiany przerostowe w obrębie nosa częściej występują u mężczyzn. Najbardziej narażone są osoby z jasną karnacją. Stosunek chorujących kobiet do mężczyzn to obecnie 3:1.
Trądzik różowaty — przyczyny
W dalszym ciągu brak jest jednorodnego wyjaśnienia, to choroba wieloczynnikowa. Co ma wpływ na pojawienie się rosacea? M.in. odporność i układ odpornościowy, zaburzenia naczyniowe (ich nadmierna reaktywność), promieniowanie UV, infekcje, wolne rodniki tlenowe. Istotną rolę odgrywają zmiany hormonalne — większa zapadalność jest związana z okresem menopauzy, a nawet owulacji, menstruacji czy ciąży. Dodatkowo nerwy czuciowe skóry twarzy na zmianę temperatury cechują się zwiększoną podatnością. Nie bez znaczenia są predyspozycje genetyczne.
Zaburzenia naczyniowe
W trądziku różowatym obserwuje się występowanie czasowego rumienia, który wraz z nasileniem objawów może stać się tzw. rumieniem utrwalonym i wystąpi teleangiektazja. Co nasila objawy naczyniowe trądziku? Stres, ciepło/zimno, ostre przyprawy, menopauza, promieniowanie słoneczne. Zauważalny jest również wzmożony przepływ przez skórę objętą trądzikiem rosacea. Oprócz tego obserwuje się wzmożoną angiogenezę, czyli tworzenie nowych naczyń m.in. za sprawą VEGF.
Układ immunologiczny a rosacea
Nie bez znaczenia jest wpływ systemu immunologicznego, gdzie dochodzi do nadmiernej reakcji z jego strony, wytworzenia stanów zapalnych spowodowanych przez nadmierne uwalnianie nieprawidłowych katelicydyn (białkowy czynnik przeciwbakteryjny) czy wzrost ilości prozapalnych cytokin. W zależności od rodzaju mogą posiadać prozapalne i proangiogenne właściwości. Duże znaczenie ma również receptor Toll-like 2.
Wpływ promieniowania UV na skórę z trądzikiem różowatym
Promieniowanie ultrafioletowe ma ogromne znaczenie — w wywołaniu choroby, zaostrzaniu przebiegu. Wpływa na wystąpienie rumienia, rozszerzenie naczyń krwionośnych w skórze twarzy, czego efektem jest wytwarzanie tzw. czynników proangiogennych (VEGF).
Promieniowanie słoneczne pogarsza stan skóry objętej trądzikiem u ok. 80% pacjentów.
Trądzik różowaty a nużeniec i bakterie
Przyczyny infekcyjne odgrywają dużą rolę w rozwoju t. różowatego. Najważniejszą rolę przypisuje się poniższym patogenom:
- Demodex folliculorum (nużeniec ludzki) — u ludzi z rosacea obserwuje się wzrost ilości tego pasożyta w porównaniu do ludzi zdrowych
- Bacillus oleronius — ma wpływ na pojawienie się zmian grudkowo-krostkowych
- Helicobacter pylori — często występuje zwiększona ilość przeciwciał skierowanych przeciwko tej bakterii.
Reaktywne formy tlenu (ROS) w trądziku różowatym
Wolne rodniki tlenowe (np. aniony nadtlenkowe, rodniki hydroksylowe, tlen cząsteczkowy) mogą powodować uszkodzenia w obrębie komórki jak i jego DNA. Niejednokrotnie dochodzi do ich wzmożonej produkcji przez neutrofile, leukocyty, keranocyty. Wzrost ROS wpływa na rozwój stanu zapalnego i degenerację kolagenu. Oprócz tego mogą przyczyniać się do wystąpienia stanu zapalnego.
Trądzik różowate i zmiany występujące na skórze twarzy
Trądzik różowaty — objawy i jego rodzaje
W zależności od klinicznej postaci trądziku wyróżnia się cztery postaci trądziku różowatego:
- rumieniowo-teleangiektatyczna — występuje tutaj rumień w środkowej części twarzy, może być trwały lub utrzymywać się przez kilka minut. Oprócz tego teleangiektazja (rozszerzone naczynia śródskórne);
- grudkowo-krostkowa —obrzęk skóry twarzy i stały rumień, drobne guzki, krostki, kopulaste grudki;
- guzowata — stały rumień, obrzęk twarzy, grudki, krosty, guzy, pogrubienie na powierzchni twarzy, zajęcie okolic nosa (tzw. rinophyma), łuków jarzmowych, oczu, uszu, czoła; obecne są tutaj liczna nacieki zapalne;
- postać oczna — zapalenie brzegów powiek, nadwrażliwość na światło, kłucie+pieczenie oczu, możliwe zapalenie spojówek.
Acne rosacea w postaci zmian rumieniowych, grudkowo-krostkowych często występują u kobiet na tle hormonalnym.
Trądzik różowaty — główne objawy
W przebiegu występują takie zmiany jak rumień (przemijający tzw. "flushing" lub trwały), zaburzenia naczynioruchowe mogą wystąpić m.in. na policzkach, wokół nosa, czole, brodzie, wokół ust. teleangiektazje (poszerzone naczynia krwionośne, zaburzenia naczyniowe (często towarzyszy określenie "nerwica małych naczyń skóry", a zaczerwienienie występuje w centralnej części twarzy). Do tego mogą dochodzić zmiany grudkowe, krostkowe. Charakterystyczny objaw tyczy się mężczyzn, którzy na ten rodzaj trądziku zapadają rzadziej niż kobiety — jest to rinophyma, określana jako kalafiorowaty nos (postać z dominacją zmian przerostowych). Oprócz tego inne zmiany przerostowe widoczne są w obrębie powiek czy uszu.
Jakie są czynniki zaostrzające trądzik różowaty?
W zależności od pochodzenia wyróżnia się kilka rodzajów czynników mogących zaostrzyć objawy, nasilenie czy przebieg.
| fizyczne |
wysoka temperatura, wiatr, zimno, mróz, wilgotność, słońce, promieniowanie UV |
| chemiczne |
kosmetyki zawierające np. alkohol etylowy, benzylowy, glikol propylenowy, środki ściągające / złuszczające |
| dieta (jedzenie i napoje) |
produkty mleczne, czekolada, kawa, herbata, ostre przyprawy (pieprz, chili z kapsaicyną), alkohole, sos sojowy / winegret |
| leki |
rozszerzające naczynia krwionośne (nitrogliceryna, GSK), blokery kanału wapniowego, statyny |
| inne czynniki (emocje, aktywność, stan kliniczny) |
gniew, stres, napięcie
gimnastyka, wysiłek fizyczna
gorączka, reakcje alergiczne, menopauza (przekwitanie i uderzenia gorące)
|
Tabela. Czynniki zaostrzające trądzik różowaty
Trądzik różowaty — leczenie i leki
W leczeniu trądziku różowatego stosuje się różne metody jak preparaty miejscowe, antybiotyki doustne, a niekiedy leczenie pomocnicze jak laseroterapia (np. naświetlanie lampą Sollux z niebieskim filtrem). Leczenie miejscowe trądziku skupia się na obniżeniu ilości krostek i grudek, złagodzeniu stanu zapalnego, wpływu na częstość występowania zaostrzeń. Oprócz tego miejscowe leki jak krem na trądzik różowaty zmniejszają takie odczucia jak pieczenie, kłucie, świąd. Co wchodzi w skład tego leczenia?
- metronidazol żel (działa na zmiany jak grudki, krostki),
- iwermektyna krem (działanie przeciwzapalne, niszczy nużeńca — właściwości przeciwpasożytnicze),
- kwas azelainowy krem/żel/maść (wielokierunkowe działanie, właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, ogranicza nadmierną keratynizację); przykładowe produkty to: Acne-Derm krem, Skinoren Rosacea żel, Hascoderm lipożel.
Leczenie ogólne — doustne trądziku różowatego obejmuje określone antybiotyki, do których należą m.in.:
Oprócz tego antybiotyki są stosowane w postaci kremu, żelu lub maści na skórę, a wymienić można takie produkty jak:
- żel z klindamycyną,
- płyn z ertytromycyną.
Jak wyleczyć trądzik różowaty?
Nie ma możliwości całkowitego wyleczenia trądziku różowatego. Minimalny okres leczenia wynosi zwykle 12 tygodni i obejmuje terapię doustną i miejscową (np. maść na trądzik różowaty). Jest to choroba, w której można skutecznie łagodzić objawy, ale brak jest obecnie leczenia przyczynowego.
Leki i leczenie stosowane w trądziku różowatym
Dermokosmetyki w pielęgnacji skóry z trądzikiem różowatym
Istotnym aspektem w doborze dermokosmetyków do cery z trądzikiem różowatym jest obecność, a także brak niektórych składników. Wśród składników pożądanych wymienia się substancje przeciwzapalne jak niacynamid i alantoina, składniki wspierające naczynia: kasztanowiec, hesperydyna, wąkrota azjatycka, miłorząb japoński, rutyna, witamina C.
Czego należy unikać w pielęgnacji cery z rosacea? Produktów, które zawierają w swoim składzie alkohol (np. niektóre toniki), kosmetyków jak peelingi mechaniczne (wskazane są peelingi enzymatyczne)! Oprócz tego nie zaleca się oczyszczania skóry twarzy soniczną szczoteczką. Wskazane są produkty z łagodnymi substancjami myjącymi, które nie będą naruszać warstwy hydrolipidowej skóry.
Ważna wskazówka — unikaj gorących kąpieli, pryszniców i sauny. Osoby z trądzikiem różowatym powinny ich unikać!
Bardzo ważnym aspektem jest stosowanie filtrów przeciwsłonecznych, ponieważ promieniowanie UV wpływa na występowanie stanów zapalnych w skórze.
Trądzik różowaty — dieta
W diecie istnieje wiele pokarmów, które mogą wpływać na stan naczyń krwionośnych, który jest istotny w podłożu trądziku różowatego. Produkty, które mogą rozszerzać naczynia krwionośne to: pikantne przyprawy, pieprz, owoce cytrusowe, czekolada, śmietana, jogurty, rośliny strączkowe, napoje z kofeiną, herbata, alkohol.
Nie bez znaczenia jest również temperatura posiłku czy napoju — w przebiegu trądziku różowatego obserwuje się wzmożoną aktywność naczyń krwionośnych względem zmian temperatur. W diecie nie powinny występować substancje słodzące jak aspartam, który może nasilać zaczerwienienie twarzy.
W diecie istnieją za to produkty, które mogą pomóc w walce z rumieniem, są to: wiśnie, borówki, jeżyny, kwasy omega-3 i NNKT. Oprócz tego produkty bogate w witaminę PP, C i B2 — produkty pełnoziarniste i zielone warzywa.
Trądzik różowaty w pytaniach i odpowiedziach — FAQ
Poniżej zebrano niektóre z częściej zadawanych pytań związanych z acne rosacea. Jeśli nie znalazłaś/eś odpowiedzi na swoje pytanie — zadaj je w komentarzu.
Jaki lek, krem na trądzik różowaty?
W zależności od zaostrzeń, podłoża choroby stosuje się kremy na bazie kwasu azelainowego, iwermektyny, metronidazolu, a niekiedy również antybiotyków.
Czym różni się trądzik pospolity od różowatego?
Trądzik pospolity jest związany z nieprawidłowym funkcjonowaniem gruczołów łojowych, wydzielaniem sebum, zmianami u ujścia mieszków włosowych. Charakterystyczne są tutaj zaskórniki, nadkażenia bakteryjne wywołane Propionibacterium acnes. Niekiedy występują ropne torbiele, krosty. Występuje on na twarzy, ale również plecach i dekolcie. Występuje w okresie dojrzewania, ale także u dorosłych.
Z kolei rosacea występuje w obrębie twarzy, związany jest z występowaniem napadowego rumienia. Związany jest ze zmianami naczyniowymi, występuje częściej u kobiet i tyczy się wieku 30 lat i więcej. Najwięcej kobiet dotyka w okresie menopauzy. Nie występują tutaj zaskórniki, ale obszary w których występuje zaczerwienienie / rumień to broda, okolice nosa, policzki i czoło. Choroba ta częściej dotyczy osób z jasną karnacją.
Jakie kosmetyki stosuje się w trądziku różowatym?
Unika się stosowania produktów z alkoholem np. niektórych toników. Warto stosować produkty wzmacniające naczynia krwionośne i wysokie filtry.
Czy są zioła na trądzik różowaty?
Niektóre źródła podają następujące zioła jak kopytnik, złocień, zieloną herbatę, arnikę górską, rdest ptasi, jeżówkę wąskolistną.
Czy kurkuma na trądzik różowaty to dobry wybór?
Ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne jest wykorzystywana do przygotowanie domowej maseczki na trądzik różowaty.
Ile może trwać leczenie trądziku różowatego?
Leczenie trądziku różowatego trwa zwykle kilkanaście tygodni. Zwykle minimum 12. Bardzo często jednak schorzenie to ma charakter nawrotowy i wymaga stosowania np. właściwej pielęgnacji przez wiele miesięcy.
Czy trądzik różowaty jest zaraźliwy?
Nie. Wymienia się wprawdzie kilka czynników zakaźnych jak nużeniec czy bakterie, ale najważniejsza jest reakcja organizmu na te patogeny, które prowadzą do zaburzeń naczyniowych i odpowiedzi immunologicznej. Nie ma 1 patogenu bakteryjnego czy innego, który były w 100% odpowiedzialny za ten typ trądziku.
Czy objawy trądziku różowatego mogą pogłębić się jeśli nie stosuję ochrony przeciwsłonecznej?
Tak, promieniowanie odgrywa istotną rolę - może stymulować wystąpienie stanu zapalnego w skórze. Poza tym należy wziąć pod uwagę inne przyczyny trądziku różowatego jak gorące kąpiele.
Bibliografia
- Martini, M., Placek, W., Bobrowska, M., & Romańska-Gocka, K. (2008). Kosmetologia i farmakologia skóry. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
- Nowicki, R., Sokołowska-Wojdyło, M., & Wilkowska, A. (2013). Zarys Dermatologii Dla Studentów. Gdańsk: Gdański Uniwersytet Medyczny.
- Draelos, Z., Pugliese, P., Marcińczak, B., Pytrus-Sędłak, B., & Chlebus, E. (2014). Fizjologia skóry. Wrocław: MedPharm Polska.
- Nowicka D., (2007), Dermatologia Podręcznik dla studentów kosmetologii, Wrocław: Górnicki Wydawnictwo Medyczne
