Szczepienie przeciwko COVID-19 — co to jest?
To szczepienie ma na celu zapobiegnięciu zachorowania na chorobę COVID-19 wywołaną wirusem SARS-CoV-2. Większość szczepionek na COVID-19 są wskazane do podawania osobom dorosłym lub powyżej 16 roku życia (zależnie od producenta). Jak działa szczepionka na COVID-19? Składniki znajdujące się w szczepionce "uczą" nasz układ odpornościowy (immunologiczny) do wytwarzania specyficznych dla tego patogenu (wirusa) przeciwciał i innych komórek odpornościowych, które mają za zadanie dezaktywację wirusa, czyli ochronę przez chorobą COVID 19.
Duża część szczepionek nie zawiera samego wirusa. Bazą do zbudowania odporności jest mRNA wirusa. Na jego podstawie układ odpornościowy odczytuje i wytwarza odpowiednie składniki ochronne. Obecny program szczepień obejmuje podawanie szczepionki mRNA firmy Pfizer.
Szczepienie przeciw COVID-19 — jak to zrobić?
Szczepienie na koronawirusa przeprowadza się w ośrodkach do tego przygotowanych - specjalne oddziały szczepień. Schemat takiego szczepienia obejmuje zwykle 2 dawki. W zależności od producenta podaje się drugą dawkę po 14, 21 lub 28 dniach względem pierwszej dawki. Obecnie podawana szczepionka to wersja w iniekcji podskórnej lub domięśniowej. Brak póki co doustnej wersji szczepionki.
Istotna jest również kolejność szczepień, która została wytypowana względem ilości dostępnych szczepionek i innych czynników (np. miejsce pracy czy zakres pełnionych obowiązków). Jak możemy przeczytać na https://www.gov.pl/ kolejność wytypowana przez rząd to:
- pracownicy służby zdrowia,
- mieszkańcy Domów Pomocy Społecznej (DPS) i pacjenci Zakładów Leczniczo-Opiekuńczych;
- osoby powyżej 60. roku życia;
- służby mundurowe, które wspomagają walkę z COVID-19 – m.in. policja i wojsko.
Jak wygląda szczepienie na COVID-19?
Szczepienie na covid to iniekcja domięśniowa (najczęściej w mięsień naramienny). Schemat zawiera 2 dawki, a odstęp czasowy między nimi to 21 dni (pomiędzy 1. i 2. dawką). Jaka jest dawka szczepionki? 1 dawka to 0,3 ml roztworu. Zaszczepienie możliwe jest z użyciem tylko 1 rodzaju szczepionki!
Pełne szczepienie zawiera 2 dawki szczepionki tego samego producenta!
Dawka dla osób dorosłych nie różni się od tej dla osób starszych. Na szczepienie należy zachować zalecany reżim sanitarny (maseczka, dezynfekcja rąk). Brak innych zaleceń w związku z tym szczepieniem jak np. bycie na czczo przed badaniem krwi. Przed szczepieniem należy powiedzieć osobie szczepiącej lub lekarzowi o ciężkich reakcjach poszczepiennych, zemdleniu po szczepieniu, chorobach przewlekłych i bieżących, o stosowaniu sterydów, leków immunosupresyjnych czy przeciwkrzepliwych środków lub gdy Twoja odporność jest osłabiona. Po zaszczepieniu zostaniesz na obserwacji przez 15 minut.
Szczepienie na COVID-19 w Polsce
Obecnie w obrocie znajduje się kilka rodzajów szczepionek. Polska zaplanowała zakup m.in. szczepionki Pfizer, która została użyta po raz pierwszy 27 grudnia 2020. Zakup szczepionek będzie pokryty z budżetu państwa. Pierwsza grupa trafiła już do grupy szpitalnej jak pracownicy sektora ochrony zdrowia. Kolejno do domów pomocy społecznej, służb mundurowych. Schemat szczepienia wszystkich obywateli to tzw. program szczepień na covid-19.
Szczepionka na koronawirusa i jej rodzaje
W zależności od rodzaju szczepionki na covid-19 wyróżnia się mRNA, podjednostkową i tzw. wektorowe. Niezależnie od typu szczepionki należy pamiętać, że są to leki, u których mogą spowodować umiarkowane lub ciężkie objawy alergiczne. Środki te mogą odpowiadać za wystąpienie skutków ubocznych (nie wystąpią one zawsze u każdego pacjenta). W wielu przypadkach dopuszcza się zaszczepienie mimo podniesionej temperatury lub delikatnej infekcji górnych dróg oddechowych jak przeziębienie. Osoby borykające się z obniżoną odpornością np. cierpiące na HIV czy przyjmujące sterydy lub inne leki wpływające na odporność przed zastosowaniem szczepionki powinny poinformować o tym lekarza.
Poniżej krótkie omówienie każdego z rodzajów szczepionek na koronawirusa.
Szczepionka wektorowa opiera się na tzw. wektorach, którymi są zmienione i aktywne wirusy (są to tzw. wirusy szczepionkowe), które nie wywołują u człowieka choroby. Wirus w postaci wektora stanowi swojego rodzaju nośnik i to przeciwko niemu w organizmie dochodzi do syntezy i właściwej reakcji odpornościowej przeciwko właściwej chorobie.
Szczepionka mRNA (genetyczna) zawierają ważną informację genetyczną zapisaną jako mRNA. Jest ona odczytywana i na jej podstawie dochodzi do syntezy białek patogenu przeciw, którym układ immunologiczny wytwarza odporność. Istotny w tych szczepionkach jest fakt, że informacja genetyczna mRNA nie wnika do jądra komórkowego, gdzie znajduje się jej właściwa informacja genetyczna DNA. Nie wpływa zatem na tzw. genom osoby zaszczepionej. mRNA ulega szybkiej degradacji.
Szczepionka podjednostkowa "subunit" zawiera immunogenne białka wirusowe, na które w organizmie wytwarza się odporność (na wybrany antygen dzięki wytworzeniu swoistej odpowiedzi immunologicznej). Skuteczność tej szczepionki ocenia się niżej w porównaniu do nowszych szczepionek jak mRNA lub innych nowszej klasy.
Comirnaty Pfizer (szczepionka mRNA przeciw COVID 19)
Szczepionka ta uzyskała zgodę Unii Europejskiej, w tym EMA (Europejskiej Agencji Leków, 21/12/2020) i jest stosowana do szczepienia Polaków od końca grudnia. Podaje się ją w 2óch dawkach w odstępie 21 dni. Należy do rodzaju mRNA, która posiada surowe warunki przechowywania tj. -70 °C ± 10 °C.
Bardzo istotne dla skuteczności szczepionki Comirnaty na COVID-19 są warunki przechowywania. Poniżej cytat z CHPL tego leku:
Na podstawie danych dotyczących stabilności podczas użycia wykazano jednak, że po wyjęciu z zamrażarki, nierozcieńczoną szczepionkę można przechowywać przed użyciem przez okres do 5 dni w temperaturze od 2°C do 8°C lub przez maksymalnie 2 godziny w temperaturze do 30°C. Po rozcieńczeniu szczepionkę należy przechowywać w temperaturze od 2°C do 30°C i użyć w ciągu 6 godzin. Wszelkie niewykorzystane resztki szczepionki należy usunąć.
W przebiegu badań klinicznych oznaczono wysokie ilości przeciwciał IgG, limfocytów T CD4+ i CD9, szczególnie po dawce przypominającej. Comirnaty może wywołać reakcję alergiczną umiarkowaną lub zagrażającą życiu. W miejscu podania może pojawić się ból i zaczerwienienie. Inne objawy ogólne to zmęczenie, dreszcze, bóle mięśni, stawów i gorączka. Skuteczność tej szczepionki określono na poziomie 95%.
Szczepionka przeciw COVID-19 Moderna
Moderna (mRNA-1273 SARS-CoV-2 Vaccine) to również wersja mRNA, która również posiada ostre kryteria względem przechowywania tj. -25° do –15 °C. W jej przypadku również przewiduje się podanie 2óch dawek. mRNA-1273 to zawiesina stabilizowana i ukryta w nanocząsteczce lipidowej (4-częściowej). Skutki uboczne szczepionki Moderna to: gorączka, ból głowy, zmęczenie, bolesność w miejscu iniekcji. Są zatem zbliżone do tych z Pfizera. Wykazuje 94% skuteczności. Na początku stycznia uzyskała "zielone światło" w UE.
Szczepionka CureVac na koronawirusa sars cov-2
To wersja mRNA na covid-19 (zawiera informację genetyczną). Jej schemat obejmuje 2 podania. Przechowywanie w temperaturze -70 °C ± 10 °C. Badania są prowadzone głównie w Belgii, ale także w trzech ośrodkach w Niemczech, a zaplanowane na okres czerwiec 2020 – sierpień 2021 r.
Szczepionka AZD 1222 przeciw covid 19 firmy Astrazeneca
Znana również jako (w nomenklaturze angielskiej) Oxford-AstraZeneca vaccine, Covishield, lub ChAdOx1 nCoV-19. Jest to wersja wektorowa, która wymaga jednego z łagodniejszych przechowywań, bo w temperaturze lodówkowej 2 – 8 °C. Skutki uboczne to ból, gorączka, złe samopoczucie. Ogólna skuteczność jest na poziomie 70% (zakres 62-90%).
Inne szczepionki na covid-19
Janssen Pharmaceutica NV / Johnson&Johnson
To szczepionka wektorowa przeciwko covid-19, która zawiera zmienione aktywne części wirusa. Lek oczekuje na zgodę do wprowadzenia do obrotu.
Sanofi-GSK ("subunit")
To wersja podjednostkowa, która obejmuje 2 dawki, podawana jest domięśniowo. Powinna być przechowywana w temperaturze 2-8°C.
Szczepionka przeciw COVID - często zadawane pytania
Szczepionki i szczepienia na covid budzą wiele pytań i wątpliwości. Poniżej zestawienie jednych z najczęstszych pytań.
Kiedy szczepionka na koronawirusa (Covid-19)?
Szczepienia prowadzone są już od 27. grudnia 2020 roku w Polsce szczepionką genetyczną (mRNA) firmy Pfizer.
Fazy szczepienia na Covid-19 w Polsce
W obecnej sytuacji pacjentami pierwszego rzutu do szczepień jest kadra medyczna, pracownicy sektora ochrony zdrowia. W dalszej kolejności szczepione zostaną osoby starsze po 60. roku życia.
Wg rządowej strony www.gov.pl dalsze etapy szczepień to:
Proces rejestracji powszechnych szczepień Polaków przeciwko COVID-19 rozpocznie się 15 stycznia 2021 r. Procedura będzie prosta i bezpieczna. W kolejnych etapach szczepieni będą:
etap 1: pensjonariusze domów pomocy społecznej oraz zakładów opiekuńczo-leczniczych, pielęgnacyjno-opiekuńczych i innych miejsc stacjonarnego pobytu, osoby powyżej 60. roku życia w kolejności od najstarszych, służby mundurowe, w tym Wojsko Polskie, nauczyciele;
etap 2: osoby w wieku poniżej 60. roku życia z chorobami przewlekłymi zwiększającymi ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19, albo w trakcie diagnostyki i leczenia wymagającego wielokrotnego lub ciągłego kontaktu z placówkami ochrony zdrowia, osoby bezpośrednio zapewniające funkcjonowanie podstawowej działalności państwa i narażone na zakażenie ze względu na częste kontakty społeczne;
etap 3: przedsiębiorcy i pracownicy sektorów zamkniętych na mocy rozporządzeń w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Realizowane będą także powszechne szczepienia pozostałej części dorosłej populacji.
Kilka miesięcy temu miałam/em COVID, czy mimo wszystko mogę się zaszczepić?
Przechorowanie COVID nie jest przeciwwskazaniem do zaszczepienia. Temat szczepienia na covid-19 omów z lekarzem.
Mam pozytywny wynik na obecność koronawirusa SARS-CoV-2, czy mogę się zaszczepić?
Tak, pod warunkiem, że przechodzisz to bezobjawowo. W przypadku objawowego COVIDu nie podaje się szczepionki.
Czy szczepionka na COVID może być podana kobietom w ciąży?
Brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania szczepionki na COVID w okresie ciąży. Wg dotychczasowych informacji jest to niezalecane.
Gdzie i jak się zaszczepić?
Szczepienie na covid-19 wykonuje się w ośrodkach szczepień, AOS lub placówkach medycznych. Szczepienia będą podawane w ramach POZ. Dodatkowo ze względu na skalę przedsięwzięcia mogą zostać zorganizowane dodatkowe punkty szczepień lub mobilne zespoły szczepiące.
Obecnie istnieje uzasadniona kolejność szczepień. Zabieg ten będzie wymagał umówienia się na 2 terminy (np. przez internetowe konto pacjenta).
Czy szczepionka na koronawirusa jest bezpieczna?
Każda szczepionka czy lek jest poddana szczególnym testom i badaniom, które dopiero dopuszczają wybrany produkt do obrotu. Decyzje te podejmują specjalne urzędy jak URPL czy w przypadku UE jest to EMA lub Komisja Europejska lub Radę UE. Każdy produkt leczniczy wymaga szczegółowych danych i rygorystycznej dokładności.
W przypadku szczepionki COVID-19 skrócono niektóre terminy administracyjne, nie wpłynęło to negatywnie na ocenie jej bezpieczeństwa do masowego stosowania.
Czy szczepionka na Covid-19 jest płatna ?
NIE, szczepionki na covid 19 są finansowane z budżetu państwa. Szczepienie na covid-19 jest DARMOWE.
Jak przygotować się do szczepienia przeciwko covid-19?
Trzeba być zdrowym, bez gorączki, objawów infekcji. Tak samo przed drugim szczepieniem (dawką). Należy zgłosić się w określonych dniach do przychodni. Dawki nie można pominąć ani przesuwać w czasie.
Czy szczepienie przeciwko COVID 19 jest obowiązkowe?
Zaszczepienie jak największej ilości osób prowadzi do wyhamowania epidemii koronawirusa. W niektórych przypadkach może istnieć przeciwwskazanie do jej podania - jest to nadwrażliwość na jakikolwiek ze składników szczepionki.
Na stronach rządowych widnieje informacja o tym, że jest to szczepienie dobrowolne, aczkolwiek mocno rekomendowane dla skuteczniejszej walki z koronawirusem (oprócz dystansu, maseczki czy właściwej higienie rąk).
Czy szczepionka może wywołać chorobę COVID-19?
NIE, ponieważ nie zawiera w swoim składzie wirusa, jedynie jego mRNA, które nie wywołuje choroby lub zawiera tylko jego części, które nie wywołują choroby (szczepionki subunit).
Ile podaje się dawek szczepionki na SARS-CoV-2?
Większość szczepionek przewiduje dwukrotne podanie. W zależności od producenta okres ten rozciąga się od 2,3 do 4 tygodni.
Jak podaje się szczepionkę przeciwko covid-19?
W drodze iniekcji domięśniowej w mięsień naramienny.
Każdego dnia przyjmuję tabletki na ciśnienie, leki na cholesterol etc. Czy stanowi to przeciwwskazanie do zaszczepienia na COVID?
NIE, osoby przyjmujące leki na stałe mogą zaszczepić się. WYJĄTEK stanowi terapia immunosupresantami (brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania w tej grupie pacjentów).
Np. u osób po przeszczepach szczepionka może wykazywać niższą skuteczność, są oni jednak kwalifikowani do szczepień na COVID.
Kiedy pojawia się pełna ochrona przed koronawirusem?
Pełna ochrona występuje po 7 dniach od zastosowania DRUGIEJ dawki szczepionki. W przypadku dopuszczenia szczepionek 1-dawkowych pełna ochrona pojawi się po określonym czasie po 1 dawce.
Czy szczepionka przeciwko COVID 19 daje ochronę do końca życia?
Jak w przypadku każdej szczepionki zastosowanie właściwego dawkowania szczepionek może nie zapewnić pełnej ochrony. Nie jest wiadome również jak długo działa szczepionka i będzie chronić przed COVID-19.
Jakie są przeciwwskazania do podania szczepionki przeciwko COVID 19?
Nie zaleca się szczepień u kobiet w ciąży i karmiących piersią, osób poddanych leczeniu immunosupresyjnemu. Oprócz tego występowanie ostrej infekcji lub wysokiej gorączki stanowi p/wskazanie do jej podania.
Jakie są najczęstsze skutki uboczne po szczepionce przeciw koronawirusowi SARS-CoV-2?
Może pojawić się obrzęk, ból i zaczerwienienie w miejscu podania. Dodatkowo mogą wystąpić bóle głowy i mięśni, uczucie osłabienia i zmęczenia oraz podwyższona temperatura. Bardzo rzadko występuję umiarkowane i ciężkie reakcje alergiczne.
Bibliografia
- https://www.gov.pl/web/szczepimysie/szczepienie-przeciwko-covid-19
- https://www.gov.pl/web/szczepimysie/dlaczego-warto-sie-zaszczepic-przeciwko-covid-19
- https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/covid-19-2/
- https://www.nia.org.pl/szczepionki-przeciwko-covid-19/
