Co to jest aloes, jego rodzaje
Aloes to roślina należąca do sukulentów, posiada mięsiste liście. W Polsce najpopularniejsze odmiany to aloes drzewiasty (Aloe arborescens) i aloes zwyczajny (Aloe vera). Na rynku istnieje wiele ozdobnych odmian aloesu.
Warto podkreślić, że aloes drzewiasty i aloes zwyczajny to 2 różne rośliny!
Właściwości aloesu
Preparaty aloesowe w zależności od potrzeb stosuje się doustnie lub aplikuje na skórę. Stosuje się go w takich chorobach jak otyłość i nadwaga, cukrzyca, niektóre choroby stawów, trudno gojące się rany, trądzik i zmiany skórne przebiegające z ropą (np. zastrzał). Właściwości aloesu docenił również rynek kosmetyczny, który szeroko czerpie z jego łagodzących właściwości. Stąd powstały całe linie produktów, których aloes jest głównym składnikiem np. kosmetyki Aloesove, a także Holika Holika znana ze swojego wielofunkcyjnego żelu do skóry ciała, twarzy i włosów.
Co wytwarza się z aloesu?
Pozyskuje się z niego stężały sok (tzw. alona), żel (wewnętrzna przeźroczysta galaretowata substancja w liściach) czy niezagęszczoną wersję soku. Niektóre z produktów pozyskuje się z całych zmiażdżonych liści.
Sok z aloesu — skład i działanie
Najważniejszą grupą składników w aloesie (m.in. z rodzaju Aloe vera) stanowią antrazwiązki monomeryczne jak aloeemodyna, aloina A i B, aloinozydy A i B. Obecne są one w połączeniu z cukrem jako C-glikozyd np. barbaloina, czyli C-glikozyd-aloiny B. Aloes zawiera poza tym żywice, którą zwykle usuwa się z produktów galenowych ze względu na wywoływane przez nie skurcze brzucha. Warto wspomnieć, że przeczyszczające związki aktywne soku z aloesu są prolekiem — nie wchłaniają się w jelicie i pod wpływem bakterii (z j. grubego) ulegają przemianie do aktywnej postaci. Aloina i emodyna wykazuje działanie przeczyszczające i ich nadmierne spożycie może mieć toksyczny efekt jak biegunka.
Surowce lecznicze aloesu są znakowane na minimum 4% związków antapochodnych w przeliczeniu na aloinę.
Działanie przeczyszczające aloesu
Pozyskiwany z aloesu zagęszczony sok jakim jest alona wykazuje silne działanie przeczyszczające. Wynika to z obecności wspomnianych antrazwiązków (antraglikozydów). Efekt przeczyszczający występuje nie wcześniej niż po 6-7 godzinach od spożycia, a często dopiero po dobie (np. lek Boldaloin). Wyroby aloesu pobudzają perystaltykę jelit, zmniejsza wchłanianie wody i sodu. Dodatkowo odpowiadają ze przekrwienie w obrębie narządów miednicy.
Sok z aloesu na odporność
Istnieje wiele dowodów na immunotropowe działanie aloesu i jego soku. Aloes działa na niektóre elementy układu odpornościowego jak limfocyty B i T, a także neutrofile, makrofagi i składnika C-3 dopełniacza. Działa immunomodulująco na odpowiedź humoralną i komórkową. W wyniku doustnego stosowania dochodzi do wzrostu ilości przeciwciał, spadku reaktywności oskrzeli. Dlatego aloes jest jednym z przedstawicieli ziół na odporność.
Inne zastosowania soku z aloesu
Sok z liści aloesu wykorzystywany jest do leczenia ran, oparzeń, trudno gojących się zmian jak np. odleżyn ze względu na przeciwzapalne właściwości. Wykorzystuje się działanie na niektóre bakterie, grzyby (drożdżaki Candida) i wirusy (np. odpowiedzialne za przeziębienie — rinowirusy, wirusy grypy A i B). Wiele osób chwali pozytywny wpływ na oczyszczanie jelit.
Sok aloesowy — wskazania
Ze względu na skład chemiczny wykorzystywany jest doraźnie w przypadku zaparć (należy do środków typu laxantia). Oprócz tego wykorzystuje się jego potencjał w dietach redukujących masę ciała. Dodatkowo osoby zmagające się z cukrzycą również sięgają po sok ze względu na obniżenie poziomu cukru, ale również ze względu na wpływ na glikolowaną hemoglobinę HbA1c czy ilość cholesterolu. W medycynie ludowej po aloes sięgano przy problemach żołądkowych czy wrzodach trawiennych. Nie zmienia to faktu na wspieranie przez aloes procesów trawiennych i przemiany materii.
Sok aloesowy i inne jego doustne produkty stosowane są na odporność i wsparcie funkcjonowanie układu immunologicznego. Nie bez przyczyny aloes gości w takich lekach jak Bioaron C czy Biostymina (jako płynne wyciągi). Polepsza również apetyt, bierze udział w detoksie jelit. Nic więc dziwnego, że wiele osób decyduje się na oczyszczanie organizmu z toksyn z użyciem soku aloesowego.
Sok z aloesu — stosowanie
Jak należy pić aloes? W zależności od formy można spożywać go bez rozcieńczenia. Część producentów zaleca jego rozcieńczenie w stosunku 1:1, gdzie porcja dobowa sięga zwykle nie więcej niż 50 ml na dobę. Sok można dodać do produktów typu jogurt (aloes nie traci przez to swoich właściwości). Dawka (ilość) dobowa zamyka się we wspomnianych 50 ml (jako dawka 1-razowa, 2- lub 3-razowa). Sok z aloesu stosuje się przed posiłkiem (30-60 minut).
Ważne, aby przed każdym użyciem porządnie wstrząsnąć sok z aloesem w celu jego dokładnego wymieszania! Niekiedy na spodzie może być widoczny osad, który nie świadczy o wadzie jakościowej produktu. Jest to ważne, gdy stosujemy sok z aloesu z miąższem.
Jak smakuje sok z aloesu? Alona, czyli zagęszczony sok ma specyficzny zapach. W smaku czysta alona jest bardzo gorzka. Soki aloesowe nie będą aż tak gorzkie ze względu na to, że nie posiadają wysokich stężeń niektórych składników odpowiedzialnych za charakterystyczny smak.
Sok z aloesu — jak stosować i przechowywać?
Doustne produkty aloesowe stosuje się maksymalnie do 8 tygodni. Niektórzy producenci zalecają 14 dni stosowania i 14 dni przerwy (np. na odporność). Na zaparcia przez tydzień-2 tygodnie.
Większość soków od otwarcia przechowuje się w lodówce (aloes nie jest tutaj wyjątkiem). Najczęściej zaleca się spożycie w ciągu 3 tygodni od otwarcia. Nieotwarty sok zwykle wymaga przechowywania w temperaturze pokojowej.
Nadmierne spożyciu soku z aloesu
Ze względu na obecność związków przeczyszczających nadmierne spożycie soku z aloesu może wywołać biegunkę. Warto zaznaczyć, że biegunka (rozwolnienie) wpływa niekorzystnie na gospodarkę wodno-elektrolitową. Na jej zmiany szczególnie wrażliwe są dzieci i osoby starsze. Obecność biegunki wpływa na wchłanianie się niektórych leków i ich działanie. Dlatego należy uważać ze stosowaniem soku z aloesu i nie przekraczać zalecanych dziennych dawek.
Czym grozi długotrwałe stosowanie aloesu doustnie?
Stosowanie przez długi czas może wywołać białkomocz, krwiomocz. W jelitach obserwuje się zmiany barwnikowe. Istotny jest wpływ na stężenie jonów potasowych w organizmie, które przekłada się na działanie serca i mięśni szkieletowych. Długie stosowanie może wiązać się z późniejszym spowolnieniem perystaltyki i wytworzeniu zespołu leniwego jelita.
Aloes do picia — przeciwwskazania
Nie stosuje się soku z aloesu w przypadku uczulenia (nadwrażliwości) na sok i jego składniki czy antrazwiązki (glikozydy antracenowe). Niewskazane jest jego stosowanie w stanach zapalnych jelit jak choroba Leśniowskiego-Crohna, WZJG (wrzodziejące zapalenie jelita grubego). Inne przeciwwskazania obejmują ból brzucha o nieznanej etiologii, zapalenie wyrostka robaczkowego, niedrożność lub atonia jelit, odwodnienie.
Ze względu na właściwości wykorzystywane dla wzmocnienia odporności okres stosowania leków immunosupresyjnych może wykluczać stosowanie soku z aloesu. Podobnie w przypadku chorób na tle autoimmunologicznych jak choroba Hashimoto.
Ważne, aby aloes i jego przetwory doustne stosować w odstępie 2 tygodni od szczepienia.
Bezpieczne stosowanie soku z aloesu — przykładowe zasady
Sok aloesowy w okresie ciąży i karmienia piersią
Nie zaleca się stosowania soku z aloesu w okresie ciąży ze względu na możliwe wywołanie przekrwienia w obrębie narządów miednicy mniejszej, co może wpłynąć na poronienie czy przedwczesny poród.
Niektóre badania stwierdzają obecność antrazwiązków w mleku matki. Dlatego nie zaleca się jego stosowania w okresie karmienia piersią soku z aloesu.
Aloesowy sok u dzieci i młodzieży
Dotychczasowe dane związane z bezpiecznym stosowaniem soku z aloesu sugerują możliwość jego stosowania od 12. roku życia. Nie zaleca się u młodszych ze względu na większą szansę bólu brzucha, skurcze czy biegunkę. Wyjątek mogą stanowić niektóre leki jak wspomniany Bioaron C na apetyt i odporność, który można stosować od 3. roku życia.
Sok z aloesu — skutki uboczne
Aloes jest zwykle dobrze tolerowany. Skutki działania niepożądane mogą pojawić się u osób nadwrażliwych na ten surowiec. Przykładowe skutki tyczą się zwykle problemów gastrycznych lub dyspeptycznych jak bóle brzucha i w nadbrzuszu, wzdęcia, biegunka.
Stosowanie większych dawek i/lub przez dłuższy czas może wiązać się z problemami z nerkami czy wątrobą, a także obecnością krwi w moczu czy niskim poziomem potasu (np. zaburzenia pracy serca, osłabienie siły mięśniowej).
Aloesowy sok i możliwe interakcje z lekami
Soku aloesowego nie należy łączyć z innymi produktami na bazie tej rośliny. Może dojść do nadmiernego przyjęcia związków przeczyszczających, co może skończyć się biegunką! Produkty jak aloes nie powinny być łączone z innymi lekami typu laxantia czyli liść senesu, kora kruszyny czy bisakodyl.
Potencjalnie aloes może obniżać poziom cukru, dlatego osoby stosujące leki hipoglikemizujące powinny częściej kontrolować poziom cukru przy spożywaniu soku z aloesu. Znaczenie mają m.in. takie leki jak glimepiryd, insulina, glipizyd, pioglitazon.
Aloes może wpłynąć na wchłanianie niektórych leków z jelit jak warfaryna, leki moczopędne, które nie oszczędzają potasu. Bardzo istotna jest interakcja soku i digoksyny (lub innych glikozydów nasercowych otrzymywanych z naparstnicy). Niski poziom potasu przyczynia się do nasilonego działania tego leku, w tym działań niepożądanych jak zaburzenie pracy serca.
Aloes potencjalnie może zmieniać kolor moczu podobnie jak senes — dzieje się tak, ze względu na antrazwiązki.
Jaki sok z aloesu wybrać?
Na rynku obecne są różne rodzaje soków z aloesu. Można spotkać takie jak:
- soki z aloesu z miąższem
- bez dodatku cukru
- bez konserwantów
- z dodatkiem konserwantów — benzoesan sodu, sorbinian potasu
Niekiedy spotyka się również żel aloesowy do picia. Oprócz tego dostępne są postacie pasteryzowane, które nie wymagają już konserwantów. Najczęściej spotyka się wersje w butelkach 500 ml, 1000 ml lub niekiedy duopakach (np. 2 x 1000 ml soku).
Jak zrobić sok z aloesu?
Należy odpowiednio przygotować się z kilka solidnych liści aloesowych. Istnieją 2 metody — można spróbować ręcznie wycisnąć jak największe ilości soku lub w przypadku grubszych liście odpowiednio je obrać i wybrać np. z użyciem łyżeczki gęsty miąższ ze środka liścia. Nie ma przeciwwskazań by mieszaninę soku i "galaretki" zmiksować. Jednak nie należy oczekiwać, że z kilka liści będziemy w stanie wycisnąć szklankę soku. Warto pamiętać, że nie zaleca się zwykle więcej niż 50 ml soku dziennie! Środek liścia może posłużyć również jako dodatek np. do soków owocowych typu pomarańczowy.
Bibliografia
- Frohne, D. (2010). Leksykon roślin leczniczych. Wrocław: MedPharm Polska.
- Gehrmann, B., Palczewska, W., & Noculak-Palczewska, A. (2006). Profile działania leków roślinnych. Wrocław: MedPharm Polska.
- Cieślik W, Turcza K, (2015) Właściwości prozdrowotne aloesu zwyczajnego Aloe vera (L) Webb. (Aloes barbadensis Mill.), Postępy Fitoterapii, 16(2)
- Kukułowicz A, Steinka I, (2010) Aloes - możliwość wykorzystania jako suplementu diety, Problemy Higieny i Epidemiologii, 91(4)
