Katar w ciąży może być objawem przeziębienia, alergii lub zmian hormonalnych. Bywa uciążliwy i negatywnie wpływa na samopoczucie kobiety ciężarnej. Co na katar w ciąży można bezpiecznie stosować? Jakie domowe sposoby na katar mogą pomóc złagodzić ten nieprzyjemny objaw?
Ostre, przewlekłe i eozynofilowe zapalenie oskrzeli — przyczyny, symptomy, leki na zapalenie oskrzeli
Zapalenie oskrzeli to choroba dróg oddechowych, często dotykająca dzieci i dorosłych w okresie jesienno-zimowym. Niegdyś zwana bronchitem, dziś kojarzymy ją głównie z uciążliwym, niekiedy kilkutygodniowym kaszlem. W zależności od czynnika wywołującego wyróżniamy kilka rodzajów zapalenia oskrzeli, które nieco różnią się schematem leczenia. Jeśli masz wątpliwości związane czy antybiotyk powinien być stosowany w zapaleniu oskrzeli, jakie są objawy zapalenia oskrzeli — przeczytaj ten artykuł!
- Co to jest zapalenie oskrzeli (bronchit) — podział i ile trwa?
- Ostre zapalenie oskrzeli
- Objawy ostrego zapalenia oskrzeli a zapalenie płuc
- Zapalenie oskrzeli a astma
- Przewlekłe zapalenie oskrzeli i postać obturacyjna
- Eozynofilowe zapalenia oskrzeli (EZO)
- Alergiczne zapalenie oskrzeli
- Przyczyny zapalenia oskrzeli i dróg oddechowych
- Zapalenie oskrzeli — objawy
- Inne objawy zapalenia oskrzeli
- Czy zapalenie oskrzeli jest zaraźliwe?
- Zapalenie oskrzeli u dzieci i dorosłych
- Zapalenie oskrzeli — leczenie i leki bez recepty
- Zapalenie oskrzeli i leczenie domowe
Co to jest zapalenie oskrzeli (bronchit) — podział i ile trwa?
Zapalenie oskrzeli (niegdyś znany jako bronchit) to choroba układu oddechowego, której często towarzyszy zapalenie tchawicy i krtani. W zależności od długości trwania choroby wyróżnia się jej 3 postaci, a jednym z objawów jest męczący kaszel.
Zwykle stosuje się następujący podział zapalenia oskrzeli:
- ostre, które trwa nie dłużej niż 3 tygodnie (np. o podłożu wirusowym, częściej u dzieci),
- podostre utrzymujące się 3-8 tygodni (np. na skutek atypowych bakterii lub bakterii wywołujących krztusiec),
- przewlekłe, czyli powyżej 8 tygodni (częstsze u dorosłych, np. nałogowych palaczy).
Oprócz tego w klasyfikacji chorób ICD (tzw. międzynarodowa klasyfikacja chorób) wyróżnia następujące rodzaje zapalenia oskrzeli:
- eozynofilowe,
- obturacyjne / przewlekłe ,
- alergiczne.
Będą one krótko scharakteryzowane w dalszej części artykułu. Dowiesz się również czy świszczący oddech towarzyszy wszystkich zapaleniom tego narządu.
Ostre zapalenie oskrzeli
Ostre zapalenie oskrzeli (bronchitis acuta) związane jest z wystąpieniem suchego kaszlu lub kaszlu mokrego z odkrztuszaniem wydzieliny (flegmy). W ostrym zapaleniu oskrzeli kaszel utrzymuje się do 3 tygodni. Chorobę tą wywołują ją wirusy i bakterie np. wirus Coxsackie, rinowirusy i koronawirusy, a także bakterie jak paciorkowce.
Niekiedy ostre zapalenie może być potencjalnie mylone z zapaleniem płuc.
Objawy ostrego zapalenia oskrzeli a zapalenie płuc
Przeciwko zapaleniu płuc przemawiają takie objawy jak:
- częstotliwość rytmu serca (<100/min)
- częstotliwość oddechów (<24/min)
- temperatura mierzona w jamie ustnej i nie przekraczająca 38°C
- brak zmian ogniskowych wskazujących na naciek zapalny (widoczne w RTG).
Za zapalenie oskrzeli może odpowiadać np. Bordetella pertussis, która jest odpowiedzialna za krztusiec. U osób szczepionych na pałeczkę krztuśca obserwowany jest łagodniejszy przebieg. Zakażenie to zaliczane jest do tzw. podostrych zapaleń oskrzeli.
Zapalenie oskrzeli a astma
Niekiedy kaszel i początkowa nadreaktywność oskrzeli może sugerować zmiany zachodzące w astmie. Za wykluczeniem astmy przemawia badanie spirometryczne i uciszenie kaszlu w przeciągu 3 tygodni.
Przewlekłe zapalenie oskrzeli i postać obturacyjna
W literaturze medycznej występuje również przewlekła i obturacyjna postać zapalenia. Wśród czynników etiologicznych tego schorzenia wymienia się wpływ zanieczyszczenia powietrza, palenie tytoniu i tendencja do częstych infekcji wirusowych.
Przewlekłe zapalenie oskrzeli to postać, która występuje przez co najmniej 3 miesiące/rok w minimum 2óch postępujących u siebie latach.
W postaci przewlekłej zapalenie oskrzeli odnotowuje się takie objawy jak kaszel z odkrztuszaniem (szczególnie rano, przez większość dni w tygodniu), w badaniu osłuchowym klatki piersiowej słyszalne jest furczenie i świsty.
Diagnostyka przewlekłego zapalenia oskrzeli obejmuje przeprowadzenie badań jak spirometria, RTG klatki piersiowej, gazometria krwii, badania krwii na przeciwciała, badanie bakteriologiczne w przypadku ropnej wydzieliny na posiew oraz bronchoskopię.
Leczenie przewlekłego zapalenia oskrzeli obejmuje ograniczenie lub całkowite wyeliminowanie czynników ryzyka jak np. rzucenie papierosów i palenia. Potencjalnymi przyczynami mogą być również alergeny roślinne lub zwierzęce, kurz, roztocza. Niektóre źródła podają również alergeny pokarmowe.
Spastyczne, czyli obturacyjne zapalenie oskrzeli wiąże się ze zwężeniem oskrzeli, który jest następstwem skurczu oskrzeli / oskrzelików. Pojawia się trudność w oddychaniu i przepływie powietrza w obrębie dolnych dróg oddechowych. Może towarzyszyć temu stanowi obrzęk nabłonka oddechowego i zwiększona produkcja flegmy (śluzu, plwociny). Oprócz tego występować może duszność, ucisk w klatce, świszczący oddech.
Jeśli przewlekłemu zapaleniu oskrzeli zaczyna towarzyszyć rozedma w niedalekiej przyszłości pacjent może doświadczyć POCHP, czyli przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.
Eozynofilowe zapalenia oskrzeli (EZO)
EZO opisywane jest jako nieastmatyczne eozynofilowe zapalenie oskrzeli, to choroba układu oddechowego, której towarzyszy kaszel (przewlekły) z odkrztuszaniem plwociny. Flegma może być nieobecna. Schorzenie to ma charakter nawrotowy z okresami remisji.
Ważnym kryterium diagnostycznym jest zawartość eozynofilów powyżej 3% w płucnej plwocinie pobrane w badaniu BAL (popłuczyny oskrzelowo-pęcherzykowe). W schorzeniu tym nie występuje nadreaktywność oskrzeli, ani zmiany parametrów wentylacyjnych w próbie rozkurczowej.
Leczenie polega zwykle na stosowaniu wziewnych sterydów w połączeniu z lekiem przeciwleukotrienowym jak montelukast w tabletkach. Przyczynami jest adsorpcja czynników mających zdolność wywołania stanu zapalnego jak np. formaldehyd, chloramina czy izocyjany.
W diagnostyce EZO należy wykluczyć astmę oskrzelową, GERD, spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, które może być wynikiem przewlekłego zapalenia zatok czy stosowanie inhibitorów konwertazy angiotensynowej (lek hipotensyjny na ciśnienie).
Alergiczne zapalenie oskrzeli
W alergicznym zapaleniu musi dojść do kontaktu z alergenem — to podstawowy patomechanizm, któremu towarzyszy wytwarzanie czynników prozapalnych jak histamina, która jest również mediatorem alergii. Predyspozycjami do tego schorzenia są zaburzenia w pracy systemu odpornościowego, czego efektem są m.in. reakcje alergiczne.
W alergicznym zapaleniu oskrzeli pojawia się kaszel i duszność lub inne trudności w oddychaniu. Ponieważ nie jest to stan infekcyjny nie występuje tutaj gorączka i stan uznaje się zwykle za dobry.
Objawy zapalenia oskrzeli alergicznego nieco przypominają symptomy wersji infekcyjnej, jednak ich leczenie to stosowanie leków na alergię i sterydów.
Przyczyny zapalenia oskrzeli i dróg oddechowych
Należy pamiętać, że zapalenie oskrzeli nie jest tylko chorobą infekcyjną i mogą ją powodować podrażnienia chemiczne jak inhalacja gazów drażniących / spalinowych. To także potencjalny efekt niewydolności krążenia jak zastoinowe zapalenie oskrzeli w niewydolności lewej komory serca.
Najczęściej jednak chorobę tą wywołują patogeny (bakterie, wirusy, rzadziej grzyby).
Wirusy w porównaniu do bakterii mają stosunkowo krótki czas inkubacji (2-3 dni), stanowią one 90% przypadków zapalenia oskrzeli. Patogeny wywołujące wirusowe zapalenie oskrzeli to:
- wirus grypy A i B,
- rinowirusy,
- wirusy paragrypy,
- adenowirusy,
- koronawirusy,
- wirus RSV (syncytialny wirus oddechowy),
- myksowirusy,
- wirus ECHO.
Bakterie również mogą stanowić przyczynę zapalenia oskrzeli. Wśród potencjalnych “winowajców” wymienia się: chlamydia (Chlamydophila pneumoniae), mycoplasma (Mycoplasma pneumoniae, okres inkubacji 7-14 dni) odpowiedzialne za pierwotne bakteryjne zapalenie oskrzeli. Inne drobnoustroje odpowiedzialne za bakteryjną wtórną postać zapalenia oskrzeli to:
- gronkowce,
- paciorkowce (np. Streptococcus pneumoniae),
- pneumokoki,
- Haemophilus influenzae.
Nieżyt oskrzeli może towarzyszyć takim chorobom jak grypa, odra, płonica (szkarlatyna), dur brzuszny, krztusiec. Grzyby i ich zarodniki są bardzo rzadko przyczyną zapalenia oskrzeli, może wystąpić na skutek stosowania leków immunosupresyjnych, które obniżają odporność.
Dla postaci przewlekłej i nawracającej wśród przyczyn epidemiologicznych są częste infekcje dróg oddechowych, palenie papierosów i zanieczyszczenie powietrza. Nie bez znaczenia są również przyczyny endogenne jak zaburzone funkcjonowanie nabłonka migawkowego, który obecny jest w drogach oddechowych, a także niedobory przeciwciał IgA i IgG. Inną przyczyną zapalenia oskrzeli jest niedobór alfa-1-antytrypsyny.
Zapalenie oskrzeli — objawy
Objawy kliniczne zapalenia oskrzeli obejmują kaszel z odkrztuszaniem. Plwocina ta może mieć charakter ropny przy nadkażeniu bakteryjnym.
Jakie są inne objawy zapalenia oskrzeli?
Oprócz tego występują typowe objawy, które znane są przy przeziębieniu czy grypie jak:
- wysoka gorączka (nie zawsze) i dreszcze,
- bóle mięśni, głowy i całego ciała,
- osłabienie, złe samopoczucie.
Objawy przewlekłego zapalenia oskrzeli obejmują:
- kaszel i plwocina - przeważnie rano, “kaszel palacza”, ropna plwocina,
- duszność wysiłkowa, niekiedy duszność spoczynkowa,
- przy dużych ilościach wydzieliny dodatkowe szmery; w obturacji wydłużenie furczenia i świstów,
- nawracające zapalenia oskrzelowo-płucne.
Inne objawy zapalenia oskrzeli
W przypadku inhalacji substancji drażniących istnieje ryzyko wystąpienia toksycznego obrzęku płuc. W jego konsekwencji dochodzi do degradacji naczyń włosowatych i nabłonka pęcherzyków płucnych. Kolejno przemieszcza się treść surowicza z naczyń do światła i przestrzeni pęcherzykowej oraz międzypęcherzykowej. W wyniku tego może narastać uczucie duszności, trudności w oddychaniu i np. płytki oddech, świsty i trzeszczenie w obrębie płuc.
Czy zapalenie oskrzeli jest zaraźliwe?
Odpowiedź brzmi TAK, jeśli:
... ma podłoże infekcyjne, czyli jest wywołane bakteriami, wirusami lub zarodnikami grzybów jest zaraźliwe. Można zarazić się na drodze kropelkowej, w wyniku zetknięcia się ze skażonymi przedmiotami. Drobnoustroje są przenoszone z dłoni w okolicę ust, nosa czy oczu.
Osoby zdrowe powinny unikać bądź zminimalizować kontakt z osobami chorymi. Należy pamiętać o myciu i dezynfekcji rąk, właściwym odstępie od chorego. Chory powinien maksymalnie zakrywać usta i nie rozsiewać zapalnej wydzieliny!
Odpowiedź brzmi NIE, jeśli:
... ma charakter nieinfekcyjny, szczególnie jeśli jest np. wynikiem niewydolności krążenia czy inhalacją drażniących gazów lub innych czynników, które są w stanie wywołać odczyn zapalny. Podobnie jest w przypadku podłoża alergicznego (tutaj należy rozważyć niekiedy wywiad rodzinny i tendencję genetyczną do niektórych chorób).
Zapalenie oskrzeli u dzieci i dorosłych
Zapalenie oskrzeli najczęściej dotyczy dróg oddechowych u dzieci m.in. w wieku szkolnym (7-15 lat). Choroba ta może być również u dzieci do 3. roku życia. Objawy zapalenia zależą m.in. od wieku dziecka i patogenu, który wywołał infekcję. U dzieci jest szczególnie groźne gdy dojdzie do zajęcia oskrzelików. Początek zwykle zaczyna się od kataru i bólu gardła, kolejno suchy kaszel z plwociną i świszczący oddech. Gorączka nie zawsze jest obecna u dzieci, może za to występować złe samopoczucie. Zapalenie oskrzeli u niemowlaka wymaga hospitalizacji.
Postać ostra rzadziej występuje u dorosłych. Najczęściej ma podłoże wirusowe niż bakteryjne ze względu na większą zjadliwość wirusów, które mogą przyczynić się z kolei do nadkażenia bakteryjnego. U dorosłych częściej może występować postać przewlekła, szczególnie, gdy występują dodatkowe czynniki ryzyka jak papierosy czy praca związana np. z wdychaniem niektórych gazów.
Zapalenie oskrzeli — leczenie i leki bez recepty
W zależności od rodzaju zapalenia oskrzeli (np. jego etiologii - infekcyjna czy nie) stosuje się różne leki, mogą być to leki na kaszel suchy lub mokry, tabletki czy syrop na gorączkę, herbatki ziołowe obniżające temperaturę czy wspomagające układ oddechowy i odporność. Niekiedy możliwe jest zastosowanie leczenia przyczynowego. Podstawą jest jednak pozostać w domu i zaplanować odpowiednie leczenie (niekiedy jednak należy udać się do lekarza).
Wirusowe i bakteryjne zapalenie oskrzeli a antybiotyk
W wirusowym ostrym zapaleniu nie stosuje się antybiotyków! Nawet jeśli pacjent odkrztusza żółtą flegmę. Antybiotyk podaje się gdy istnieje dowody na bakteryjną etiologię zapalenia oskrzeli. Nadkażenie bakteryjne jest jedynym słusznym powodem do wdrożenia antybiotykoterapii, które obejmuje takie leki jak antybiotyki beta-laktamowe jak amoksycyklina czy doksycyklina. Niekiedy stosuje się również makrolidy.
Jeśli zapaleniu towarzyszy duszność, lekarz możliwe zlecić wziewne leki rozszerzające oskrzela jak beta-2-mimetyki czy ipratropium bądź doustne leki z teofiliną. Leczenie zapalenia oskrzeli może polegać również na stosowaniu sterydów.
Pomocne są również leki bez recepty, które łagodzą niektóre objawy. Wśród nich można wymienić:
- syropy na kaszel suchy i leki przeciwkaszlowe (np. Sinecod, Supremin),
- leki wykrztuśne (np. Flegamina, Ambrosol zawierający ambroksol),
- mukolityki (np. ACC, Fluimucil, Flegamax z karbocysteiną),
- sekretolityki (np. syrop Hedelix na bazie bluszczu, korzeń goryczki lub pierwiosnka),
- leki na gorączkę (np. paracetamol, ibuprofen, aspiryna — nie dla dzieci!)
- zioła jak lipa, bez (np. herbatki ziołowe, syropy łagodzące).
Istotne jest niełączenie leków mukolitycznych, wykrztuśnych i sekretolitycznych z lekami przeciwkaszlowymi ze względu na przeciwstawny mechanizm działania.
Leczenie zapalenia oskrzeli wirusowego i bakteryjnego obejmuje inhalacje z solą fizjologiczną (0,9% NaCl np. Gilbert). W ofercie znajdziemy sprzętów medycznych jak inhalator:
- inhalatory ultradźwiękowe,
- kompresorowe (tłokowe, pneumatyczne),
- siateczkowe/membranowe, np. Intec inhalator membranowy.
Należy jednak uważać, ponieważ nie wszystkie leki można stosować w poszczególnych inhalatorach. Najbardziej “uniwersalny” jest inhalator kompresorowy.
Leczenie postaci nieinfekcyjnych obejmuje stosowanie sterydów, leki przeciwalergiczne. W zastoinowym zapaleniu oskrzeli stosuje się leki łagodzące niewydolność serca, a także dietę ograniczającą sól i redukującą masę ciała. W ramach sprawdzania stanu zdrowia w przebiegu chorób infekcyjnych układu oddechowego pomocne są urządzenia medyczne jak pulsoksymetr mierzący poziom saturacji oraz termometr np. bezdotykowy do sprawdzania temperatury ciała, a także pikflometr i trenażer oddechu sprawdzające wdech i wydech.
Zapalenie oskrzeli i leczenie domowe
Pomocne w leczeniu zapalenia oskrzeli jest utrzymywanie odpowiedniej wilgotności powietrza. Suche powietrze jest jednym z czynników wyzwalających kaszel. Dlatego oprócz nawilżania dróg oddechowych warto skorzystać z nawilżaczy powietrza, które zmniejszą ryzyko przesuszenia nabłonka oddechowego.
W przebiegu gorączki (szczególnie u małych dzieci) warto pamiętać o odpowiednim nawodnieniu (np. za pomocą elektrolitów), a wspomagająco można pić zioła, które korzystnie wpływają na stan dróg oddechowych jak lipa, bez, prawoślaz, malwa. Część z nich posiada działanie napotne, które pomoże szybciej zbić gorączkę.
Bibliografia
- Szczeklik, A., & Gajewski, P. (2017). Interna Szczeklika 2017. Medycyna Praktyczna: Kraków.
- Hahn, J., Skoczyńska, A., & Starczewska, A. (2015). Checklist choroby wewnętrzne. Wrocław: MedPharm Polska.
- Clark, M., Kumar, P., Lukas, W., Szetela, B., & Szymczak, A. (2018). Kumar & Clark diagnostyka i terapia w praktyce lekarskiej. Wrocław: Edra Urban & Partner.