Hashimoto, a jelita — dlaczego warto je uszczelnić?
Często mówi się, że jelita to drugi mózg. Oprócz tego przewód pokarmowy poza trawieniem i wchłanianiem chroni nasz organizm przed substancjami szkodliwymi np. bakteriami, grzybami, toksynami, nie do końca strawionymi białkami i innymi drobnoustrojami. Nabłonek ściany jelita tworzy ciasną barierę, która kontroluje jego przepuszczalność. Efektem działania czynników endo- i egzogennych dochodzi do rozregulowania przepuszczalności nabłonka i ściany jelita. Poniżej wymieniono przyczyny destabilizacji błony jelitowej:
- stres
- węglowodany
- niedożywienie
- alkohol
- toksyczne jedzenie
- metale ciężkie
- nietolerancje pokarmowe – gluten, kazeina, laktoza
- nieodpowiedni poziom enzymów trawiennych
- antybiotyki
Co to jest nieszczelność jelit?
W ścianach jelit powstają mikroskopijne otwory, przez które do krwioobiegu trafiają niepożądane substancje: toksyny, produkty przemiany materii. W ten sposób powstaje właśnie zespół nieszczelnego jelita. Następnie nasz organizm traktuje te substancje jako inwazyjne i dochodzi do autoimmunizacji. Zespół cieknącego jelita (ang. leaky gut syndrome) daje takie objawy jak np. wzdęcia, biegunki, zaparcia, bóle głowy, zmęczenie, bóle stawów, problemy z tarczycą, problemy skórne. Dlatego właśnie nieszczelne jelita mogą być jedną z przyczyn występowania chorób autoimmunologicznych m.in. Hashimoto. Oprócz tego zespołowi cieknącego jelita mogą towarzyszyć takie choroby jak np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna.
Jak uszczelnić jelita?
Jak widać kondycja jelit ma istotne znaczenie w chorobach nie tylko autoimmunologicznych. Co zatem zrobić i jak uszczelnić jelita by zmniejszyć ich patologiczną przepuszczalność? Zmiana diety to pierwszy krok, jaki powinien nastąpić. Przy cieknącym jelicie eliminuje się wiele produktów takich jak gluten, cukier, nabiał. Nic więc dziwnego że dieta eliminacyjna cieszy się dużą popularnością u chorych na Hashimoto. Co warto innego zmienić w diecie przy nieszczelnym jelicie? Należy całkowicie wyeliminować produkty przetworzone. Zaleca się dokładne żucie pokarmów, spożywanie małych porcji oraz picie dużej ilości płynów. Przerwa między ostatnim posiłkiem a śniadaniem powinna wynosić minimum 12h. Osoby, które chcą uszczelnić jelita powinny spożywać buliony na kościach, kiszonki, a także pić napary z korzenia prawoślazu oraz lukrecji. Ważna jest również suplementacja cynku, witaminy B12, witaminy D, selenu, enzymów trawiennych (np. Kreon 10 tysięcy), kwasów omega 3, oleju z rokitnika. Osoby, które dążą do uszczelnienia jelit powinny również unikać stresu.
Choroba Hashimoto to przewlekłe zapalenie tarczycy, dlatego w jej leczeniu tak ważne jest wyeliminowanie czynników prozapalnych z diety np. glutenu, laktozy, cukru, żywności przetworzonej. Spożywanie ich powoduje przewlekłe stany zapalne jelit, stawów, tkanki łącznej i gruczołowej np. tarczycy.
Dieta eliminacyjna nie tylko pomaga uszczelnić jelita, ale również uspokaja układ immunologiczny i zmniejsza autoagresję. O autoagresji mówi się, kiedy nasz organizm atakuje sam siebie i zaczyna wytwarzać przeciwciała przeciwko własnym zdrowym tkankom i komórkom, w konsekwencji doprowadzając do ich zniszczenia.
Co to jest gluten i czy szkodzi w chorobie Hashimoto?
Gluten jest mieszaniną białkową, która składa się z gluteniny i gliadyny, która w kombinacji ze skrobią jest składnikiem np. pszenicy czy jęczmienia. W połączeniu z wodą tworzy lepką masę, która jest bardzo szkodliwa dla jelit. Kosmki jelitowe mogą ulec uszkodzeniu na skutek działania gliadyny. Efektem tego jest zmieniona przepuszczalność i gorsza absorpcja składników odżywczych do krwioobiegu z jelit.. Ściana jelita staje się przepuszczalna, niezupełnie strawione substancje żywności i toksyny mogą wejść do krwioobiegu. Nasz organizm traktuje je jako agresora i tym samym uruchamia reakcję autoimmunologiczną. Warto zastanowić się jaki jest związek między glutenem, a tarczycą. Struktura białkowa glutenu jest podobna do budowy tkanki tarczycy. Jeżeli w układzie odpornościowym zachodzi reakcja na gluten, to może on również zareagować na tkankę tarczycy. Im dłużej spożywamy gluten w diecie, tym większe prawdopodobieństwa powstania choroby autoimmunologicznej np. Hashimoto.
Gluten zwiększa zapotrzebowanie na hormony tarczycy u chorych na Hashimoto.
Po zdiagnozowaniu choroby Hashimoto wiele pacjentów decyduje się na przeprowadzenie testów na nietolerancje pokarmowe, m.in. na nietolerancje glutenu.
Testy wykrywające nietolerancje pokarmowe nie są w 100% dokładne, mogą dawać wynik fałszywie ujemny ze względu na niski poziom przeciwciał w organizmie, którego test nie jest w stanie wykryć. Negatywny wynik testu nie oznacza jednak, że nietolerancja nie występuje. Najlepszym testem na nietolerancje pokarmowe jest protokół autoimmunologiczny (AIP) — więcej informacji na ten temat w kolejnym artykule.
Jeżeli chory obserwuje u siebie objawy ze strony układu pokarmowego (biegunka, wzdęcia, zaparcia, odbijanie, refluks, gazy, ból ), układu oddechowego (zaflegmienie, kaszel,), układu mięśniowego (bóle stawów, mięśni, obrzęki, mrowienie), problemy skórne (trądzik, egzema, świąd), bóle głowy, depresja, zmęczenie powinien rozważyć eliminację glutenu ze swojej diety. Hashimoto często towarzyszy celiakia, która również objawia się nietolerancją glutenu- wówczas restrykcyjna dieta bezglutenowa musi zostać zastosowana do końca życia.
Badania wykazały, że u około 71 % badanych po eliminacji glutenu z diety cofają się objawy niedoczynności tarczycy.
Dieta bezglutenowa w Hashimoto
Dieta bezglutenowa wcale nie musi być trudna w stosowaniu. Trzeba tylko pozbyć się niektórych przyzwyczajeń i poznać zamienniki.
Gluten jest obecny w produktach pszennych, żytnich, orkiszowych, jęczmiennych i nieoczyszczonych produktach owsianych. Produkty zawierające gluten to nie tylko pieczywo, ciasta, makarony, ale także niektóre kasze (manna, bulgur, pęczak, kuskus), słone przekąski. Gluten może występować nawet w wędlinach i przyprawach, dlatego należy dokładnie czytać etykiety produktów. Gluten często dodawany jest jako zagęszczacz. Najlepiej wybierać produkty, które na opakowaniu mają znak przekreślonego kłosa lub są opisane jako bezglutenowe.
Dieta bezglutenowa opiera się na spożywaniu zbóż bezglutenowych, dobrej jakości mięsa, ryb, jaj, owoców, warzyw, orzechów, pestek i nasion. Do produktów naturalnie bezglutenowych należą np. ryż, kukurydza, gryka, proso, amarantus, quinoa (komosa ryżowa), tapioka, kasza jaglana, kasza gryczana.
| mąki |
mąki bezglutenowe: np. mąka jaglana, mąka gryczana, mąka koksowa, mąka migdałowa, mąka z tapioki, mąka ziemniaczana, mąka ryżowa, mąka kukurydziana, mąka kasztanowa |
| kasze |
kasze bezglutenowe: np. kasza jaglana, kasza gryczana, quinoa, |
| płatki |
płatki bezglutenowe: np. jaglane, gryczane, kukurydziane, owsiane bezglutenowe |
| makarony |
makarony bezglutenowe: np. jaglany, gryczany, ryżowy, kukurydziany, makarony warzywne |
Tabela. Zamienniki bezglutenowe popularnych produktów z glutenem
Choroba Hashimoto a laktoza i kazeina
Kazeina to białko zawarte w mleku, które wywołuje w organizmie objawy podobne jak gluten. Niestrawione fragmenty białek kazeiny w jelitach układ odpornościowy traktuje jako wirusy, co powoduje reakcję obronną.
Laktoza to cukier występujący w mleku. Składa się z glukozy i galaktozy. Wiele osób nie ma enzymu, aby oddzielić te cukry tak, by każdy mógł być wchłaniany indywidualnie do krwioobiegu. Niestrawiona laktoza pozostaje w przewodzie pokarmowym i wchłania naszą florę bakteryjną.
Jaki jest związek pomiędzy nietolerancją laktozy, a Hashimoto?
Otóż przyjmowane hormony tarczycy muszą zostać wchłonięte w układzie pokarmowym. Jeżeli przez nietolerancje laktozy przewód pokarmowy działa nieprawidłowo wchłanianie leku u takiego pacjenta będzie znacząco upośledzone. Udowodniono, że osoby z chorobą Hashimoto i nietolerancją laktozy potrzebują 30% większych dawek hormonów tarczycy w porównaniu z pacjentami, u których ta nietolerancja nie występuje. Tak jak w przypadku glutenu można oczywiście wykonać testy na nietolerancje laktozy, które nie są w 100% wiarygodne.
Jeżeli osoby chore na Hashimoto obserwują u siebie reakcję na białka w mleku takie jak: wysypka, obrzęki, świąd, trudności trawienne, konwulsje, biegunki, wzdęcia, pieczenie przy oddawaniu moczu powinny zdecydować się na dietę bez laktozy.
Dieta bez laktozy w Hashimoto
Dieta bezlaktozowa polega na eliminacji popularnych produktów mlecznych z diety i zastąpienie ich innymi. Dzięki zamiennikom mleka krowiego dieta bezmleczna w Hashimoto jest możliwa.
Jakie zatem mleko można pić przy Hashimoto? Prezentuje to poniższa tabela - są to głównie mleka roślinne.
| mleko |
mleka roślinne: np. mleko kokosowe, migdałowe, napój ryżowy, napój owsiany bezglutenowy |
| jogurty i śmietany |
jogurty i śmietana na bazie mleka kokosowego |
| masło |
masło ghee |
| sery |
sery wegańskie |
Tabela. Zamienniki bez laktozy produktów zawierających laktozę.
Znaczenie cukru w Hashimoto
Spożywanie nadmiaru cukru sprzyja stanom zapalnym, zaburza gospodarkę hormonalną, powoduje problemy z pamięcią, koncentracją, napędza apetyt, a obniża poziom energii.
Poza tym cukier powoduje insulinooporność (stan przedcukrzycowy), a w konsekwencji cukrzycę typu 2, na co szczególnie narażone są osoby chore na Hashimoto. Są to poważne choroby, które prowadzą do nadwagi i otyłości. Dlatego też trzeba dążyć do utrzymania właściwego poziomu cukru we krwi. Warto jest spożywać około 4-5 posiłków dziennie żeby nie doprowadzać do ataków wilczego głodu, który powoduje ochotę na słodycze.
Zamienniki cukru w diecie u osób z chorobą Hashimoto
Całkowite zrezygnowanie ze słodkiego smaku w diecie jest bardzo trudne, a dla niektórych osób wręcz niemożliwe. Dlatego od czasu do czasu można skorzystać z alternatywnych zamienników cukru. Najlepszą opcją jest erytrol lub stewia, którego IG wynosi 0 i jest bezpieczny nawet dla cukrzyków. Syrop z agawy również ma dość niski indeks glikemiczny w porównaniu do zwykłego cukru (IG: 15-30). Ciekawą alternatywą jest cukier kokosowy , którego indeks glikemiczny wynosi 35. Ma on bardzo ciekawy, karmelowy posmak.
Inne zamienniki takie jak białego cukru jak miód (IG: 55), syrop daktylowy (IG: 60), syrop klonowy (IG: 65) mają dość wysoki indeks glikemiczny, dlatego lepiej stosować je z umiarem i rozsądkiem. Trudno jednak nazwać te słodzidła pustymi kaloriami, ponieważ mają wiele właściwości prozdrowotnych m.in. obecne są w nich witaminy, minerały, przeciwutleniacze korzystne dla zdrowia.
Znaczenie alkoholu i związków wolotwórczych w Hashimoto
Spożywanie alkoholu zaburza komunikację pomiędzy układem nerwowym, hormonalnym i odpornościowym. Zaburzenia hormonalne spowodowane alkoholem często powodują zaburzenia funkcjonowania tarczycy, ponieważ wykazuje on negatywne działanie na komórki tarczycy. Jego spożywanie prowadzi do zahamowania czynności tarczycy, a często zmniejsza jej objętość. Alkohol u chorych na Hashimoto zmniejsza zdolność konwersji T4 do T3. Dlatego alkohol a Hashimoto mają tak duży związek ze sobą. Nie jest on wskazany dla osób chorujących na autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Co więcej niektóre alkohole zawierają w swoim składzie gluten oraz cukier.
Goitrogeny to substancje wolotwórcze, które prowadzą do obniżenia poziomu jodu w organizmie, zaburzają produkcję hormonów tarczycy, co w konsekwencji prowadzi do powiększenia gruczołu i powstania tzw. wola. Produkty zawierające związki wolotwórcze to m.in. kapusta, brokuły, kalafior, brukselka, jarmuż, rzodkiewka, orzeszki ziemne, soja. Działanie wolotwórcze warzyw kapustnych występuje tylko w stanie surowym. Proces gotowania, parowania czy fermentacji dezaktywuje działanie wolotwórcze, dlatego dopuszczalne jest ich spożywanie po obróbce termicznej. Gotowanie nie niszczy jednak substancji wolotwórczych w soi, dlatego należy ją całkowicie wyeliminować z diety. Osoby chorujące na Hashimoto powinny również unikać mleka sojowego i zastąpić go innymi (Tabela: Zamienniki bez laktozy produktów zawierających laktozę).
Plusy i minusy diety eliminacyjnej w Hashimoto
U wielu pacjentów obserwuje się poprawę w codziennym funkcjonowaniu i złagodzenie niektórych objawów. Najlepiej świadczą o tym relacje osób cierpiących i zmagających się na co dzień z chorobą Hashimoto. Takimi osobami są siostry chorujące na Hashimoto Basia i Monika. Oto ich osobista relacja:
„Jako osoby chorujące na Hashimoto po wprowadzeniu w życie diety eliminacyjnej zaobserwowałyśmy u siebie wiele pozytywnych efektów: spadek masy ciała, zanik obrzęków, zmiana rysów twarzy, ustąpienie bólu mięśni i stawów, uregulowanie przemiany materii, ustąpienie wzdęć oraz bólu brzucha, ogólna poprawa samopoczucia, lepszy nastrój, poprawa koncentracji i kondycji psychicznej, lepsza jakość snu oraz poprawa wyników badań, zmniejszenie dawek przyjmowanych hormonów tarczycy. Dieta bez glutenu i laktozy otworzyła przed nami wachlarz nowych smaków i pomysłów kulinarnych, które na co dzień rozwijamy. Choroba, która mogła być dla nas wyrokiem tak naprawdę otworzyła nam drzwi do innego, bardziej świadomego i zdrowszego stylu życia. Gdyby nie zmiana diety, nie wiemy na jakim etapie byłaby dzisiaj postępująca choroba" — opowiada Monika i Basia.
„Po eliminacji samego glutenu z diety znaczną poprawę poczułam już po kilku dniach. W ciągu zaledwie miesiąca odzyskałam siły do życia i znacznie straciłam na wadze. Jednak dopiero po odstawieniu dodatkowo laktozy poprawa była jeszcze większa, zwłaszcza jeżeli chodzi o wyniki badań tarczycy i można było zmniejszyć dawkę leku, co było u mnie dużym sukcesem. Uważam, że leki zaczęły się wchłaniać” — dodaje Basia.
Dieta eliminacyjna może niektórym przysporzyć trudności. Ceny i dostępność produktów bezglutenowych mogą być zniechęcające. Przygotowywanie posiłków może zajmować więcej czasu. Potrawy najczęściej trzeba przyrządzać samemu. Problemy pojawiają się również na uroczystościach i wizytach rodzinnych, wyjściach do restauracji, czy wyjazdach, gdzie często serwowane są potrawy zawierające gluten i laktozę.
Osoby początkujące popełniają również wiele błędów. Największym z nich jest niedokładne czytanie etykiet i kupowanie produktów, do których dodawany jest gluten np. wędliny, przyprawy. Często osoby wybierają produkty owsiane nie oznaczone jako bezglutenowe, a także sięgają po produkty opisane jako „bez laktozy”, co nie oznacza, że nie zawierają w swoim składzie kazeiny.
Dlatego warto, jak już zostało wspomniane wcześniej, dokładnie sprawdzać składy i wybierać zamienniki, których jesteśmy pewni, że nie zawierają w swoim składzie glutenu, laktozy i kazeiny. Wiele osób pozwala sobie również na jednorazowe odstępstwa od diety, nie mniej jednak zjedzenie jednego produktu z glutenem czy kazeiną może powodować odpowiedź autoimmunologiczną nawet przez kilka miesięcy.
Nie można się jednak zniechęcać- ilość zalet diety eliminacyjnej rekompensuje wszelkie trudności!
