Czym jest łupież i kto na niego choruje
Łupież to choroba dermatologiczna, której najbardziej widocznym objawem jest łuszcząca się skóra głowy. W zależności od rodzaju łupieżu powstające łuski mogą łatwo odrywać się od naskórka i opadać na ubranie w postaci białych płatków lub ściśle przylegać do skóry głowy, tworząc żółte strupy.
Łupież skóry głowy jest schorzeniem występującym powszechnie, bowiem dotyka co drugą osobę na świecie. Częściej chorują na niego mężczyźni, niż kobiety, a najbardziej narażone grupy to osoby w wieku od 20 do 50 lat. Również wśród nastolatków łupież daje o sobie znać. Jest to spowodowane dużą aktywnością gruczołów łojowych, które przetłuszczają włosy i sprzyjają rozwojowi łupieżu.
Skąd się bierze łupież
Przyczyny łupieżu mogą być bardzo różne. Najczęstszym sprawcą tej choroby jest grzyb z rodzaju drożdżaków o nazwie Malassezia furfur. W normalnych warunkach zamieszkuje on naszą powierzchnię ciała, nie czyniąc żadnych szkód, jednak jego nadmierne namnożenie w obrębie skóry głowy prowadzi właśnie do łupieżu.
Drożdżak Malassezia furfur wydziela substancje drażniące skórę i powodujące jej miejscowe zapalenie. W dodatku sprawia, że martwe komórki naskórka zamiast odpadać od skóry pojedynczo, łączą się w większe skupiska w postaci białych lub żółtawych łusek.
Wśród innych przyczyn łupieżu możemy wyróżnić:
- zaburzenia flory bakteryjnej skóry głowy,
- uszkodzenia skóry, np. w wyniku zbyt intensywnego czesania,
- mocno przesuszona skóra głowy, np. w wyniku używania suszarek,
- zwiększanie wydzielania łoju, np. przez zaburzenia hormonalne,
- nadwrażliwość na kosmetyki do włosów,
- obniżona odporność (po niektórych lekach, przeszczepach, przy AIDS),
- choroby takie jak łuszczyca czy łojotokowe zapalenie skóry,
- czynniki genetyczne,
- niski poziom higieny osobistej,
- niewystarczające spłukiwanie szamponu,
- nieprawidłowa dieta, szczególnie z nadmiernym spożyciem cukru,
- nadużywanie alkoholu.
Objawy łupieżu
Objawy łupieżu mogą się zmieniać w zależności od pór roku. Szczególnie w zimie dokucza on wielu osobom. Ma to związek z przesuszaniem się skóry głowy w okresie grzewczym. Istotną rolę odgrywa również noszenie czapki, która pociera naskórek i pobudza produkcję łoju.
Objawy łupieżu to:
- łuszcząca się skóra głowy,
- przesuszona lub przetłuszczona skóra głowy,
- swędzenie (szczególnie przy łupieżu tłustym),
- wypadanie włosów (zwłaszcza przy łupieżu tłustym).
Wielkość i liczba łusek może być różna w zależności od miejsca na głowie i może zmieniać się z czasem. Co ważne – zmiany obserwowane w przebiegu łupieżu ograniczają się wyłącznie do skóry głowy. Jeśli obserwujesz je na innych częściach ciała to rozważ zapisanie się na wizytę do dermatologa i wykonanie diagnostyki m.in. w kierunku łojotokowego zapalenia skóry.
Rodzaje łupieżu - łupież tłusty a suchy
Wśród rodzajów łupieżu skóry głowy najczęściej rozpoznawany jest łupież suchy (inaczej łupież zwykły) oraz łupież tłusty (inaczej łupież łojotokowy).
Łupież suchy (zwykły) w większości przypadków ma łagodny przebieg. Jego przyczyną jest przesuszenie skóry głowy i podrażnienie jej. Charakteryzuje się niewielkimi, białymi łuskami, które z dużą łatwością odrywają się od skóry i lądują na włosach czy na ramionach. W rzadkich przypadkach łupież suchy dotyka rzęs i brwi.
Przy łupieżu tłustym (łojotokowym) zauważysz żółte, tłuste łuski, które bardzo mocno przylegają do skóry głowy i odpadają od niej z dużą trudnością. Z czasem łuski nawarstwiają się i tworzą żółte strupy, a na powierzchni głowy rozwija się stan zapalny. W trakcie tej choroby obserwujemy też zwiększone wytwarzanie łoju, a co za tym idzie – mocno przetłuszczające się włosy. Pacjenci skarżą się także na uporczywe swędzenie.
Nie bagatelizuj łupieżu tłustego – nieleczony prowadzi do obfitego wypadania włosów, a nawet do łysienia.
Łupież może dotykać też innych części ciała, wyróżniamy wtedy m.in.:
- Łupież pstry – ma postać różowych lub brązowych plam, mających tendencje do łuszczenia się. Spotkać go można najczęściej na klatce piersiowej, karku, plecach czy na ramionach.
- Łupież różowy Gilberta – to choroba infekcyjna, wywołana prawdopodobnie przez wirusa opryszczki. Charakteryzuje się pojawieniem na skórze różowych, owalnych, swędzących wykwitów. Dotyka głównie dzieci i młode osoby, w tym częściej kobiety.
- Łupież biały – objawia się niewielkimi białymi plamami, występującymi najczęściej na twarzy lub na rękach.
Leczenie – co na łupież
Odpowiedzią na pytanie jak pozbyć się łupieżu, są szampony przeciwłupieżowe. W ich skład wchodzą najczęściej substancje o działaniu przeciwgrzybiczym, które trafiają bezpośrednio w przyczynę choroby, a co za tym idzie – wykazują największą skuteczność.
Dostępne bez recepty leki i kosmetyki na łupież wzbogacane są o inne substancje pomocne w walce z łupieżem. Działają one poprzez złuszczanie i ograniczenie rozrostu martwego naskórka, nawilżenie skóry głowy czy poprzez zmniejszenie wydzielania łoju.
Konkretne substancje wchodzące w skład preparatów przeciwłupieżowych zebraliśmy dla Ciebie poniżej.
Substancje przeciwgrzybicze
Są najczęściej stosowane i dają najlepsze efekty. Zwalczają grzyby Malassezia furfur, czyli celują w przyczynę choroby. Wyróżniamy takie substancje przeciwgrzybicze jak:
- ketokonazol, czyli skuteczny lek na łupież, występujący w szamponach Nizoral czy Zoxin-Med,
- klotrimazol,
- pirytionian cynku,
- cyklopiroksolamina.
Substancje złuszczające
Usuwają zrogowaciały naskórek poprzez złuszczanie go. Preparatów złuszczających nie powinno się stosować zbyt długo, ponieważ mogą zaburzyć ochronną barierę naskórka. Są szczególnie przydatne w łupieżu tłustym, gdzie łuski mocno trzymają się skóry.
Do substancji złuszczających należą:
- kwas salicylowy,
- mocznik w stężeniu większym niż 30%,
- siarczek selenu.
Substancje ograniczające rozrost naskórka
Innym sposobem na to, jak się pozbyć łupieżu są substancje ograniczające rozmnażanie komórek naskórka skóry głowy. W tej grupie wyróżniamy:
- dziegcie, które zmniejszają również świąd, stan zapalny oraz wysuszają nadmiernie przetłuszczoną skórę.
Substancje ograniczające wydzielanie łoju
Stosowane często w łupieżu tłustym:
Substancje nawilżające
Przy łupieżu suchym warto sięgnąć po preparaty zawierające substancje nawilżające. Zaliczają się tutaj:
- pantenol,
- gliceryna,
- mocznik w stężeniu 10%.
Łupież tłusty a suchy – leczenie
Sprawdzone sposoby na tłusty łupież to w pierwszej kolejności szampony przeciwgrzybicze. Zwróć również uwagę na preparaty, które będą złuszczać tłuste strupy (preparaty z kwasem salicylowym i mocznikem w stężeniu powyżej 30%), wysuszać skórę głowy i ograniczać rozrost naskórka (preparaty z dziegciem), czy zmniejszać wydzielanie łoju (preparaty z siarką i solami cynku).
Jeśli cierpisz na łupież suchy, to tak samo jak w przypadku łupieżu tłustego - najpierw sięgnij po szampony przeciwgrzybicze. Dużą ulgę przyniesie również nawilżenie suchej skóry głowy, np. środkami z pantenolem, gliceryną lub mocznikiem w stężeniu do 10%. Na rynku są dostępne szampony na łupież suchy, z bogatym, odpowiednio dobranym składem.
Domowe sposoby na łupież
Wielu pacjentów, chcąc wspomóc leczenie łupieżu, decyduje się na metody oparte o naturalne składniki. Podpowiadamy więc, jak zwalczyć łupież domowymi sposobami:
- oliwa z oliwek i olej sezamowy
Dobry domowy sposób na łupież to olejowanie włosów i skóry głowy. Możesz zastosować do tego celu oliwę z oliwek lub olej sezamowy. Wybrany środek rozlej na swoje dłonie, a następnie wmasuj w skórę głowy. Pozostaw na głowie przez co najmniej godzinę i następnie zmyj za pomocą łagodnego szamponu. Oliwa z oliwek i olej sezamowy nawilżą skórę i sprawdzą się szczególnie przy łupieżu suchym.
Inną domową opcją jest użycie octu. Do szklanki wody wlej dwie łyżki octu, zamieszaj, i tak przygotowaną mieszanką wypłucz włosy po ich umyciu.
- olejek z drzewa herbacianego
Udowodniono, że olejek z drzewa herbacianego działa grzybobójczo. Dodaj jego 3-4 krople do szamponu, a następnie umyj nimi włosy i skórę głowy.
Zmiękcza skórę głowy i zmniejsza wydzielanie łoju, co jest przydatne szczególnie w łupieżu tłustym. Wyciśnięty sok z cytryny wmasuj w skórę głowy i zostaw na 10-20 minut. Jeśli zauważysz podrażnienie lub mocne zaczerwienienie, to nie używaj więcej tej metody, bowiem cytryna uczula niektóre osoby.
- zioła: szałwia, rumianek, tymianek, rozmaryn
Łyżkę lub saszetkę wybranego ziela umieść w szklance i zalej wrzątkiem. Odczekaj 10 minut, aż się zaparzy. Dla lepszego efektu przykryj na ten czas szklankę. Po ochłodzeniu mieszkanki płukaj nią skórę głowy po umyciu włosów.
Domowe sposoby na łupież to nie tylko używanie ziół czy innych naturalnych sposobów. To również odpowiednie nawyki związane z pielęgnacją skóry głowy. Aby zmniejszyć ryzyko łupieżu, zrezygnuj z używania suszarki do włosów i dbaj o dobre nawilżenie pomieszczeń domowych. Do mycia włosów stosuj łagodne szampony i pamiętaj o ich dokładnym spłukiwaniu. Ogranicz też używanie kosmetyków takich jak lakiery czy pasty do włosów. Wdrożenie tych działań powinno znacząco zmniejszyć nasilenie łupieżu.
Łupież - pytania i odpowiedzi
Czy łupież jest zaraźliwy?
Nie, łupieżem nie da się zarazić. Drożdżaki Malassezia furfur, będące najczęstszą przyczyną powstawania łupieżu, należą do flory fizjologicznej skóry i występują u niemal każdego człowieka.
Jak wyleczyć łupież, który nawraca?
Zwalczanie łupieżu u części pacjentów trwa długo. Nawet przy prawidłowym używaniu dostępnych na rynku specyfików do walki z tą chorobą, istnieje duże prawdopodobieństwo, że łupież będzie nawracał. Grzyby z rodzaju Malassezia są w stanie namnożyć się już w dwa tygodnie po zakończeniu leczenia, co powoduje powrót nieprzyjemnych objawów.
Aby tego uniknąć, po ustąpieniu objawów nadal stosuj szampon przeciwłupieżowy, np. Nizoral, raz w tygodniu przez kilka miesięcy.
Łupież – kiedy do lekarza?
Zaplanuj wizytę u dermatologa, jeśli:
- podejrzewasz u siebie łupież tłusty - jego leczenie jest dużo trudniejsze i często wymaga kontroli dermatologicznej,
- próbowałeś leczyć łupież na własną rękę, ale jego objawy nie mijają przez dłuższy czas,
- skóra głowy jest cały czas podrażniona,
- łupież mimo samodzielnego leczenia ciągle nawraca.
Bibliografia
- Narshana, M., P. Ravikumar. "An overview of dandruff and novel formulations as a treatment strategy." Int J Pharm Sci Res 9.2 (2018): 417-431.
- Piérard‐Franchimont, C., E. Xhauflaire‐Uhoda, G. E. Piérard. "Revisiting dandruff." International journal of cosmetic science 28.5 (2006): 311-318.
- Brzezińska-Wcisło, Ligia, et al. "Łupież i łojotokowe zapalenie owłosionej skóry głowy–patogeneza, obraz kliniczny oraz aspekty terapeutyczne." Post Dermatol Alergol 24 (2007): 59-64.
- Borda, Luis J., Tongyu C. Wikramanayake. "Seborrheic dermatitis and dandruff: a comprehensive review." Journal of clinical and investigative dermatology 3.2 (2015).
- ChPL, Nizoral.
