Czym jest ashwagandha (witania ospała)?
Ashwagandha, inaczej witania ospała (łac. Withania somnifera (L.) Dunal) lub żeń-szeń indyjski to roślina o wielokierunkowym działaniu. To istotny element medycyny ajurwedyjskiej (indyjskiej medycyny) i jest stosowany od 3 tysięcy lat. Dodatkowo opinie na temat ashwagandhy są w dużej części pozytywne, często występuje w suplementach diety "na dobry nastrój". W wielu aspektach jej pozytywne opinie mogą potwierdzić sami pacjenci, którzy stosują ekstrakt z ashwagandhy.
Ashwagandha – właściwości
Witania ospała, czyli ashwagandha to adaptogen, który zwiększa odporność na stres i inne czynniki środowiskowe, pomaga w utrzymaniu dobrego samopoczucia i zdrowia psychicznego. Wiele badań naukowych potwierdza działanie przeciwlękowe (oddziałuje na receptory GABA dla kwasu gamma-aminomasłowego). Ma korzystny wpływ na stres i funkcje psychologiczne. Prawdopodobny mechanizm działania pochodzi z blokowania receptorów dla kwasu gamma-aminomasłowego, a także modulacji receptorów dla serotoniny (5HT-1 i 5HT-2). Efektem tego mechanizmu jest zmniejszony lęk i niepokój oraz wzrost odporności na stres. Stąd też ashwaganhda wchodzi w skład preparatów na poprawę nastroju. Witania zawiera składniki o uspokajających właściwościach, redukujących swędzenie (przeciwzapalne), obniżających ciśnienie. Niektóre badania pokazują, że zmniejsza ona dolegliwości bólowe stawów i stany zapalne.
Inne działania ashwagandhy
Ashwagandha to ważny adaptogen, który promuje homeostazę całego organizmu działając na ośrodkowy układ nerwowy. Stosuje się go w celu poprawy koncentracji, pamięci, nastroju, a także odporności na różnego rodzaju patogeny. Badania pokazują, że jednym z bardziej wartościowych ekstraktów jest KSM-66 (wodny bezalkoholowy), w którym zawartość witanolidów to minimum 5%. Warto wiedzieć, że działanie adaptogenne tej rośliny zapewniają wspomniane witanolidy. Ekstrakt z korzenia ashwagandhy wspiera zarówno jakość snu jak i czujność umysłową oraz funkcje psychologiczne. Skutecznie ogranicza stres, niepokój, odczucia jak lęk. Oprócz tego to roślinny antyoksydant, który wykazuje działanie przeciwutleniające, co sprzyja gaszeniu stanów zapalnych czy efektowi przeciwstarzeniowemu. Mówi się również, że ashwagandha może ograniczać niektóre objawy zaburzeń depresyjnym, co wiąże się z jego działaniem na przewodnictwo serotoninowe.
Ashwagandha ekstrakt – wskazania
Istnieje wiele nie do końca potwierdzonych informacji na temat ashwagandhy. Wg niektórych źródeł roślina ta miałaby poprawiać stan i łagodzić objawy takich chorób czy dolegliwości jak:
- zaburzenia dwubiegunowe,
- zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne,
- metaboliczne działania niepożądane leków przeciwpsychotycznych,
- zmęczenie u osób leczonym lekami przeciwnowotworowymi,
- wysoki cholesterol,
- niedoczynność tarczycy,
- ADHD,
- RZS,
- choroba Parkinsona i inne choroby neurodegeneracyjne
- nowotwory (działanie antyproliferacyjne i antyangiogenezę).
Najwięcej danych naukowych tyczy się przede wszystkim tej rośliny, jako surowca, który łagodzi stres, ma właściwości adaptogenne, a także wspierające proces snu, dlatego ashwagandha to jeden z nielicznych "żeń-szeni", które można stosować wieczorem.
Skład Ashwagandhy jako surowiec
Dla właściwości i działania ashwagandhy ogromne znaczenie mają jej fitochemiczne składniki, które należą do kilku grup chemicznych. O leczniczym znaczeniu są wymienione poniżej związki:
- laktony steroidowe i triterpenowe tzw. witanolidy (duża aktywność biologiczna, 40 związków) np. witaferyna A, witanolid A i D, G (występują tu związki o strukturze ergostanu) oraz glikowitanolidy (sitoindozyd IX i X),
- saponiny (glikowitanolidy jak sitoindozydy VII i VIII),
- alkaloidy (12 związków, m.in. izopeletyna, anaferyna).
Ashwagandha to roślina, która zawiera również aminokwasy (kwas asparaginowy, prolina, tyrozyna, alanina, glicyna, kwas glutaminowy, cystyna, tryptofan), związki mineralne jak żelazo. Pod względem chemicznym witanolidy są zbliżone z ginsenozydami, czyli związkami czynnymi z żeń-szenia właściwego (Panax ginseng).
Ashwagandha — dawkowanie
Zalecana dzienna ilość ashwagandhy zależy od jej postaci (czy jest to proszek, kapsułki z proszkowanym korzeniem czy wyciąg z korzenia żeń-szenia indyjskiego). W przypadku sproszkowanego korzenia zaleca się dzienne spożycie od (1) 3 do 6 gramów surowca (w dwóch podzielonych dawkach). Obecnie zalecenia Zespołu ds. Suplementów diety (GIS) zaleca stosowanie do 3 g na dobę, gdzie ilość witanolidów nie powinna przekraczać 10 mg dziennego spożycia.
W przypadku ekstraktów ilość zalecana sięga od 200 do 600 (800) mg ekstraktu. Rozpiętość ta wynika z różnej standaryzacji na witanolidy (od 1,5% do 7%). W takim przypadku należy trzymać się wytycznych producenta danego suplementu diety z witanią ospałą.
Niezależnie od postaci (ashwagandha proszek czy tabletki/kapsułki z ekstraktem) żeń-szeń indyjski zaleca się stosować po posiłku (może potencjalnie drażnić błonę żołądka). Przyjęło się, że środki z ashwagandhą można bezpiecznie stosować do 3 miesięcy. Po tym okresie zwykle zaleca się zastosowanie 1-2 miesięcznej przerwy. Po jakim czasie obserwuje się działanie ashwagandhy? Zależy to od wrażliwości osobniczej. Istotne jest jej regularne stosowania.
Niezmiennie jaki preparat jest przyjmowany należy pamiętać, że nie należy przekraczać zalecanej dziennej porcji suplementu. Nadmierne stosowanie korzenia tej rośliny może powodować nieprzyjemne skutki ze strony np. układu pokarmowego, a także skutkować mało specyficznymi działaniami jak bóle i zawroty głowy.
Ashwagandha tabletki czy proszek?
Jak wybrać preparat z ashwagandhą? Zdecydowanie lepszą i bezpieczniejszą opcją jest stosowanie standaryzowanych wyciągów korzenia ashwagandhy - dostępne w postaci tabletek / kapsułek. W naturalnym sproszkowanym surowcu lub w postaci herbatki nie stosuje się mianowanych surowców, czyli takich, gdzie określono zawartość czynnych składników.
Na rynku dostępnych jest wiele produktów z ashwagandhą, są to głównie suplementy diety, w których znajdziemy takie ilości jak:
- ekstrakt 250 mg standaryzowany na minimum 5% witanolidów (12,5 mg)
- ekstrakt 300 mg standaryzowany na minimum 7% witanolidów (21 mg) - te z dużą zawartością niejednokrotnie mogą nazywać się "ashwagandha forte"
- ekstrakt 300 mg standaryzowany na minimum 5% witanolidów (15 mg).
Zatem dzienne spożycie może sięgać od 200 do 400 mg ekstraktu z korzenia żeń-szenia indyjskiego dziennie, gdzie ilość związków witanolidowych jest zmienna.
Obecne są również wyciągi określane w następujący sposób: 200 mg 20:1, 200 mg 4:1, gdzie nie występuje standaryzacja na witanolidy. Jeden z bardziej szczegółowych suplementów podaje następujące wartości:
400 mg ekstraktu, gdzie witanolidy stanowią 28 mg, alkaloidy 4 mg, a witaferyna A 1 mg.
Suplementacja ashwagandhy a inne adaptogeny
Bardzo często ekstrakty z korzenia stanowią tzw. monopreparaty. W obrocie znajdują się również gotowe suplementy, gdzie ashwaganda stanowi jeden ze składników. Obok niej występować mogą inne adaptogeny jak Rhodiola rosea (arktyczny korzeń), Crocus sativus (szafran). Oprócz tego mogą występować witaminy B1 i B6, magnez, melisa, chmiel czy melatonina. Powyższe zestawienie może okazać się pomocne w przypadku “ashwagandha - jaka jest najlepsza?”. Pacjenci mogą sugerować się również opiniami innych użytkowników. Warto jednak przed zastosowaniem przeczytać informacje zawarte w ulotce i/lub na opakowaniu.
Brak Ci energii? Zobacz tabletki na zmęczenie i brak energii bez recepty.
Ashwagandha — skutki uboczne
Wg danych literaturowych żeń-szeń indyjski jest dobrze tolerowany. Działania niepożądane mogą wynikać ze stosowania większych dawek. Wśród skutków ubocznych wymienia się: nudności, wymioty, biegunkę, rozstrój żołądka i zaburzenia żołądkowo-jelitowe. W zależności od wrażliwości osobniczej może powodować podrażnienie żołądka - powinny zwrócić na to uwagę osoby cierpiące na chorobę wrzodową żołądka lub zmagające się z innymi chorobami żołądka jak GERD czy nadkwaśność.
Warto zauważyć, że niektóre grupy pacjentów jak diabetycy, osoby cierpiące na niedociśnienie / nadciśnienie powinna zachować ostrożność ze względu na wpływ na glikemia i ciśnienie.
- U osób stosujących leki na obniżenie cukru może dojść do nadmiernego spadku jego poziomu. Dlatego zaleca się monitorowanie poziomu cukru u osób z nietolerancją glukozy i stosujących żeń-szeń indyjski.
- Ashwagandha może obniżać ciśnienie krwi, co ma ogromne znaczenie dla osób cierpiących na hipotensję i stosujących leki na nadciśnienie. Może dochodzić do w obu przypadkach do nadmiernego spadku ciśnienia, czego efektem mogą być zawroty czy bóle głowy.
W przypadku większości ziół trudno jest o jednoznaczną opinię. Wiele zależy od chorób towarzyszących, wrażliwości osobniczej czy stosowanych leków. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że ashwagandha jest szeroko stosowana w różnych suplementach diety na stres i wiele osób wystawia jej dobre opinie.
Ashwagandha przeciwwskazania do stosowania
Ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa nie zaleca się stosowania ashwagandhy u dzieci, młodzieży, osób poniżej 18 lat. Od stosowania żeń-szenia indyjskiego powinny wstrzymać się również kobiety w okresie ciąży i karmiące piersią. Dane literaturowe przedstawiają w swoich danych ryzyko poronienia. Nie jest wiadome również, czy składniki jak witanolidy przenikają do mleka i w jakim stopniu. Kobiety w okresie laktacji nie powinny stosować ekstraktów tej rośliny. Jakie są inne przeciwwskazania do jej stosowania?
Osoby cierpiące na choroby autoimmunologiczne jak stwardnienie rozsiane, toczeń, RZS (reumatoidalne zapalenie stawów) nie powinny stosować tego zioła. Może ono wpływać na wzrost aktywności układu immunologicznego, co potencjalnie może przyczynić się do nasilenia objawów autoimmunologicznych i osłabionego działania immunosupresantów.
Potencjalnie może wpływać na poziom hormonów tarczycy, dlatego osoby cierpiące na nadczynność tarczycy powinny nie stosować tego surowca.
Właściwości ashwagandhy mogą sprawdzić się w niedoczynności, ale nie są wskazane w okresie nasilonej aktywności hormonalnej tarczycy. Jeśli leczyć się na choroby tarczycy zasięgnij konsultacji z lekarzem przed rozpoczęciem przyjmowania preparatów z żeń-szeniem indyjskim.
Istotne informacje nt. ashwagandhy (żeń-szenia indyjskiego) - Apteka Internetowa Galen
Ashwagandha — interakcje
W przypadku każdego zioła, roślinnej substancji należy rozpatrywać interakcje. Żeń-szeń indyjski nie jest tutaj wyjątkiem. Poniżej zestawienie kilku odpowiedzi na pytanie “Ashwagandha - z czym nie łączyć?”
- Żeń-szeń indysjki może wchodzić w interakcje z lekami jak diazepam, lorazepam i klonazepam (należą one do benzodiazepin) — może dochodzić do nadmiernej senności, sedacji i uspokojenia.
- Należy rozważyć możliwość, że witanolidy wchodzą w interakcję z lekami uspokajającymi (jak wymienione wyżej BZD), nasennymi, przeciwpadaczkowymi. Możliwa interakcja z zolpidemem, fenobarbitalem.
- Z racji hipotensyjnych właściwości należy uważać stosujących leki na nadciśnienie - może dojść do interakcji farmakodynamicznej i synergizmu działania obu tych środków.
- Ashwagandha potencjalnie może wpływać na stosowanie znieczulenia ogólnego (narkozy). Może dojść do nasilonej sedacji. Zaleca się odstawienie ashwagandhy na 2 tygodnie przed planowanym zabiegiem.
- Ashwagandha i leki immunosupresyjne - obniżenie skuteczności immunosupresji (np. kortykosteroidów, azatiopryny, cyklosporyny)
- Przyjmowanie ashwagandhy z tabletkami hormonu tarczycy może powodować zbyt dużą ilość hormonu tarczycy w organizmie oraz nasilać efekty i skutki uboczne hormonu tarczycy
- Ashwagandha z alkoholem to możliwość nasilonego uspokojenia i sedacji.
Ashwagandha w pytaniach i odpowiedziach
Preparaty z ashwagandhą stosują osoby dorosłe, które chcą wesprzeć nastrój, sen, pracę mózgu. Mimo tego, że surowiec ten jest obecny od 3 tysięcy w tradycyjnej medycynie Indii, to może budzić pewne wątpliwości lub dodatkowe zapytania. Poniżej prezentujemy często zadawane pytania nt. tego jak jeszcze działa ashwagandha.
Czy ashwagandha jest adaptogenem i jakie inne rośliny się do niej zaliczają?
Do adaptogenów zaliczane są różne zioła jak żeń-szeń właściwy lub syberyjski, różeniec górski. Rośliny te pomagają (podobnie jak ashwaganda) w funkcjonowaniu mózgu i układu nerwowego. Podnoszą odporność na stres, wspierają pamięć i koncentrację czy poziom energii. Nieoceniony jest jej wpływ na funkcje poznawcze np. u osób starszych. Niekiedy wykorzystywane są takie surowce roślinne jak owoc lub ziele żeń-szenia, największe znaczenie ma jednak korzeń ashwaganda.
Czy ashwagandha wpływa na starzenie, płodność i gospodarkę węglowodanową?
Ashwaganda jest ceniona ze względu na swój wpływ na długowieczność, wspieranie odporności, ochrony przed chorobami, spowolnieniem starzenia. W wielu publikacjach właściwości witanii ospałej to również: wspieranie funkcji seksualnych i płodności, wzrost wydolności organizmu (m.in. w sporcie) i zdolności regeneracyjnych po chorobie. Wg niektórych źródeł może odpowiadać za obniżenie poziomu cukru we krwi oraz odpowiada za zwiększone wydzielanie hormonów tarczycy (dlatego osoby cierpiące na chorobą Hashimoto lub nadczynność powinny jej unikać lub stosować ostrożnie).
Czy ashwagandha jest uważana za adaptogen?
Tak, ashwagandha to surowiec roślinny adaprogenny. Wpływa pozytywnie na system nerwowy podnosząc odporność na stres.
Data aktualizacji:
Bibliografia
- D'Cruz M, Andrade C. Potential clinical applications of Ashwagandha (Withania somnifera) in medicine and neuropsychiatry. Expert Rev Clin Pharmacol. 2022 Sep;15(9):1067-1080. doi: 10.1080/17512433.2022.2121699. Epub 2022 Sep 8. PMID: 36062480.
- Frohne, D. (2010). Leksykon roślin leczniczych. Wrocław: MedPharm Polska.
- Gehrmann, B., Palczewska, W., & Noculak-Palczewska, A. (2006). Profile działania leków roślinnych. Wrocław: MedPharm Polska.
- Mikulska P, Malinowska M, Ignacyk M, Szustowski P, Nowak J, Pesta K, Szeląg M, Szklanny D, Judasz E, Kaczmarek G, Ejiohuo OP, Paczkowska-Walendowska M, Gościniak A, Cielecka-Piontek J. Ashwagandha (Withania somnifera)-Current Research on the Health-Promoting Activities: A Narrative Review. Pharmaceutics.
- Mukherjee PK, Banerjee S, Biswas S, Das B, Kar A, Katiyar CK. Withania somnifera (L.) Dunal - Modern perspectives of an ancient Rasayana from Ayurveda. J Ethnopharmacol. 2021 Jan 10;264:113157. doi: 10.1016/j.jep.2020.113157. Epub 2020 Aug 9. PMID: 32783987.
- Połumackanycz M, ForencewiczA, Wesołowski M, Viapiana A, (2020) Ashwagandha (Withania somnifera L.) – roślina o udokumentowanych właściwościach prozdrowotnych, Botanika Farmaceutyczna, 76(8)
- Speers AB, Cabey KA, Soumyanath A, Wright KM. Effects of Withania somnifera (Ashwagandha) on Stress and the Stress- Related Neuropsychiatric Disorders Anxiety, Depression, and Insomnia. Curr Neuropharmacol. 2021;19(9):1468-1495. doi: 10.2174/1570159X19666210712151556. PMID: 34254920; PMCID: PMC8762185
- https://www.webmd.com/diet/supplement-guide-ashwagandha
